Անարդարադատությունը փաստաբաններին էլ հունից հանեց
Հունիսի 11-ին հայտարարված փաստաբանների գործադուլին միացել էին մոտ 600 փաստաբան: Նրանք, ի նշան ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից դրսեւորվող կամայական գործելակերպի, մեկօրյա գործադուլ հայտարարեցին:
Մի խումբ դատավորներ փաստաբանների գործադուլը որակել են «ապօրինի», քանի որ Աշխատանքային օրենսգիրքը սահմանում է, որ արհեստակցական միություն չունեցող կազմակերպությունները գործադուլ կարող են անել աշխատողների առնվազն 2/3-ի պահանջով: Իսկ այս հակափաստարկը Փաստաբանների պալատի անդամ Գեւորգ Գյոզալյանը համարել է «իրավաբանորեն անգրագիտություն», քանի որ գործադուլ տերմինը պարզապես օգտագործում է, որ պարզ լինի, թե «ինչ բողոքի ակցիա է արվում», բայց դա Աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված գործադուլը չէ եւ չի էլ կարող լինել այն պարզ պատճառով, որ Աշխատանքային օրենսգիրքը փաստաբանների վրա չի տարածվում: «Փաստաբանների կողմից անցկացվող գործադուլը չի կարող Աշխատանքային օրենսգրքով կարգավորվել, որովհետեւ փաստաբանները չունեն գործատու»,- պարզաբանել է Փաստաբանների պալատի անդամը:
Փաստաբանները իրենց փաստական ապացույցները ներկայացրին ասուլիսի ժամանակ: «Մեզ մեղադրում են, որ եռաստիճան դատական համակարգը չենք հասկանում կամ փորձում ենք այդ ամենը կապել անկատար օրենսդրական դաշտի հետ… Մենք որոշումներ ցույց կտանք, փաստեր կներկայացնենք, որ Վճռաբեկ դատարանը որոշումներ կայացնելիս երկակի ստանդարտներ է կիրառում՝ կախված սուբյեկտներից: Պատճառները սուբյեկտիվ են, ոչ թե օբյեկտիվ՝ ինչպես փորձում են իրենք ներկայացնել»,- նշում է փաստաբան Գ. Գյոզալյանը: Եվ փաստաբանները պահանջում են վերջ դնել վերին ատյանի դատարանի «դաբրոներով առաջնորդվող անարդարադատությանը»:
Փաստաբանների պալատի նախագահ Ռուբեն Սահակյանը փաստաբանների այս քայլից օգուտ չի տեսնում եւ կարծում է, որ պետք է դիմել կտրուկ միջոցների. «Վճռաբեկ դատարանի հայտարարությունը իր բովանդակությամբ նման է այդ դատական ակտերին, որոնք դրդեցին փաստաբաններին բողոքի ակցիաներ կազմակերպել: Այդ հայտարարությունը մենք կմեկնաբանենք առաջիկայում: Հարկավոր է ընդամենը մեկ գործ վերցնել, որն ավարտվել է դատաքննությամբ եւ այդ գործի վերաբերյալ քննարկմանը հրավիրել բոլոր նրանց, ովքեր առնչություն են ունեցել եւ խարազանել, հարցնել՝ դատավոր X, ինչո՞ւ ես մարդկանց զրկել պաշտպան ունենալու իրավունքից, ունեի՞ր այդ իրավունքը: Եթե կասի՝ այո, ճիպոտել, եթե կասի՝ ոչ, էլի ճիպոտել: Օրինակի համար եմ ասում՝ ճիպոտել: Հետո անցնել մյուս դատարանին՝ Վերաքննիչին, հետո՝ Վճռաբեկին: Այ, այս օրերին Եվրոպական դատարանը Արարատ Մուրադխանյանի գործով վճիռ կայացրեց: Հարկավոր է հարց տալ Մկրտումյան Արմանին (Վճռաբեկ դատարանի նախագահն է)՝ ինչո՞ւ մեր կառավարությունը պետք է վճարի 6.000 եվրո ձեր թույլ տված սխալների համար, իսկ դուք 2 մլն.-ից ավելի աշխատավարձ ստանաք ամեն ամիս եւ թույլ տաք նման խախտումներ:
Ինչո՞ւ»:
Ըստ մեր փաստաբանների, ՄԻԵԴ-ում Հայաստանը պարտվում է օրենսդրության անկատարության պատճառով նաեւ: Դիցուկ՝ ՄԻԵԴ կայացրած որոշմամբ, ՀՀ-ում խախտվել է Մարդու իրավունքների կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածը եւ ցմահ դատապարտյալ Արարատ Մուրադխանյանը 2004-2007թթ. անօրինական կերպով է կալանքի տակ պահվել: Ըստ նույն որոշման, որը հրապարակվել է ՄԻԵԴ կայքէջում, ՀՀ կառավարությունը պարտավորվելու է ցմահ ազատազրկման դատապարտված Արարատ Մուրադխանյանին, որպես փոխհատուցում, վճարել 6.000 եվրո: Ի՞նչ հիմքով է պարտվել ՀՀ-ն եւ արդյոք նշված գումարն արտացոլում է դիմումատու
ի պահանջն ամբողջությամբ:
Ի սկզբանե ՀՀ-ից դիմումատուն պահանջել է 100 հազ. եվրո՝ որպես նյութական վնաս եւ 250 հազ. եվրո՝ որպես բարոյական կամ ոչ նյութական վնաս: Ընդհանուր առմամբ, այս գործով դիմումատուն երկրից պահանջել է 350 հազար եվրո: Դրա դիմաց ՄԻԵԴ-ը բավարարել է միայն 6.000 եվրոյի պահանջը՝ կառավարության առարկությունների հիման վրա: Հայաստանը պարտվել է միայն Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի մասով՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ 2004թ. քրեական դատավարության օրենսդրությունը հստակ չէր տարանջատում, թե նախնական կալանքը դատարանի կողմից նախնական քննության փուլում ինչ ժամկետով է կարգավորվում: Այլ կերպ ասած՝ ՄԻԵԴ-ի կողմից 320 հազ. եվրոյի փոխարեն 6.000 եվրո վճարման պարտավորություն սահմանող որոշում կայացնելու համար հիմք են ծառայել ոչ թե պետական մարմինների գործողությունները, այլ միայն օրենսդրության անկատարությունը եւ դրա անհամապատասխանությունը Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի պահանջներին:
5 փաստաբաններով կազմված հանձնախումբը, որը ստեղծվել է մայիսի 25-ին եւ որի անդամներն են փաստաբաններ Գեւորգ Գյոզալյանը, Արա Զոհրաբյանը, Կարեն Մեժլումյանը, Լուսինե Սահակյանը եւ Հայկ Ալումյանը, շարունակում է սկսած գործը: Ընդհանուր առմամբ, Փաստաբանների պալատում գործում է 1152 փաստաբան, սակայն նրանց մի մասը աշխատում են պետական հիմնարկներում եւ հեռու են պահում իրենց:
Հանձնախումբը համարում է, որ դատական համակարգի վերաբերյալ բացասական կարծիք ունեն ոչ միայն փաստաբանները: «Այն, որ Հանրապետությունում այսօր կա արդարության դեֆիցիտ, կասկած չի հարուցում եւ դա է վկայում այն, որ խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ այդ փաստը ընդունում էին քաղաքական բոլոր ուժերը, այդ թվում՝ իշխող, խոստանալով քայլեր կատարել իրավիճակը շտկելու ուղղությամբ… Մարդիկ իրենց նկատմամբ դրսեւորվող անարդարությունից, այդ թվում պետական տարբեր մարմինների կողմից, փորձում են պաշտպանվել եւ արդարություն գտնել դատարաններում: Սակայն պարզվում է, որ դատարանները, որոնք կոչված են արդարադատություն իրականացնելով վերականգնել արդարությունը, իրենց գործունեությամբ, «արդարադատությամբ» էլ ավելի են խորացնում արդարության ճգնաժամն ու անվստահությունը պետության եւ դատարանների հանդեպ»,- հայտարարել է հանձնախումբը՝ հավելելով, որ փաստաբաններն էլ ունեն իրենց դերը արդարադատության համակարգում եւ փաստաբանների շարքերում էլ կան թերացումներ կամ բացասական երեւույթներ, սակայն խաղի կանոններ թելադրողը պետական իշխանությամբ օժտված ՀՀ վճռաբեկ դատարանն է:
Անդադառնալով փաստաբանների գործադուլին, արդարադատության նախարարի պաշտոնակատար Հրայր Թովմասյանը նշել է. «Փաստաբանները գործադուլ չեն անում, քանի որ աշխատանքային օրենսգիրքը փաստաբանների վրա չի տարածվում, դա գործադուլ չի: Ինչ-որ մի բան են մոգոնել»: Ըստ նրա, լավ է, որ փաստաբաններն իրենք են խնդիրները վեր հանում, «խնդրի էությունը կայանում է նրանում, թե Վճռաբեկ դատարանը գործերը վարույթ ընդունելով ունի՞ միասնական պրակտիկա, թե ոչ»: Նախարարի պաշտոնակատարը շեշտել է, որ Վճռաբեկ դատարանի ընդունած որոշումները պետք է ձայնագրվեն եւ մատչելի դառնան ու պարզվի՝ այստեղ կամայականություն կա՞, թե չկա: Վճռաբեկ դատարանը դա Վճռաբեկ դատարանն է, եւ Հրայր Թովմասյանը հիշեցրել է Ամերիկյան գերագույն դատարանի նշանաբանը՝ «Մենք ճիշտ ենք, ոչ թե, որ ճիշտ ենք, մենք ճիշտ ենք, որովհետեւ վերջինն ենք»: Նա ճիշտ չի համարում ՀՀ-ում Վճռաբեկ դատարանից հետո եւս մեկ ատյան ստեղծելը. «Առաջիկա 4 տարում դատաիրավական բարեփոխումների ծրագրով շատ հարցերի հստակ պատասխաններ կտրվեն»:
Բողոքի փաստաթուղթը ստորագրած փաստաբանները պահանջում են Վճռաբեկ դատարանից մերժումն էլ կատարել օրենքի համաձայն. նիստ գումարել, որի ներկաների մեծ մասը կողմ պետք է քվեարկի մերժելուն, եւ կազմել արձանագրություն, ինչը չի արվում: «Վճռաբեկ դատարանը, մեր գործադուլի մասին իմանալով, հայտարարություն է տարածել՝ փորձելով ահաբեկել մեզ: Հայտարարել է, թե փաստաբանները կախյալ են: Մենք որեւէ լծակ չունենք փաստա
բանների բողոքին միանալ ստիպելու համար, նույնիսկ ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահ Ռուբեն Սահակյանը որպես շարքային անդամ է մասնակցում բողոքին: Դատական համակարգը, սակայն, պետք է լինի հանդուրժող, ոչ թե նման «տղայական» պատասխան տա»,- ասել է փաստաբան Կարեն Մեժլումյանը:
Փաստաբան Հարություն Բաղդասարյանն էլ պարզաբանել է, թե քանի որ համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 92-րդ հոդվածի, արդարադատությունը մեր երկրում պետք է իրականացվի դատարանի կողմից, ապա եթե դատարանը չի ընդունում վարույթ, ուրեմն իրականացվածը արդեն արդարադատութուն չէ:
Գործադուլի նախաձեռնող խմբի անդամ Լուսինե Սահակյանը հայտնել է, որ եթե իրավիճակը չշտկվի, շարունակելու են իրենց բողոքի ակցիան: Իսկ պատճառն արդարադատության համակարգի խայտառակ խախտումներն են: «Եվ նախաքննության ընթացքում, եւ դատաքննության փուլում դատախազությունը, առաջին ատյանի, վերաքննիչ դատարանները խայտառակ ապօրինություններ են անում, եւ Վճռաբեկ դատարանը, քանի որ իր տեղում չէ, խախտումները շարունակվում են: Եթե Վճռաբեկ դատարանը լինի իր դերում, իրավիճակը կշտկվի»,- նշել է փաստաբանը՝ հավելելով, որ իրենց բողոքն առաջին հերթին ուղղված է Վճռաբեկ դատարանին:
Լուսինե Սահակյանը հավելել է նաեւ. «Մենք փորձ ենք անում, եթե փոփոխություններ չեղան, դիմելու ենք նաեւ այլ քայլերի: Մեր պահանջը մեկն է, որպեսզի իրականացնեն իրենց գործառույթը, ինչի համար լիազորված են»: Իսկ բողոքի առիթը խախտումների ահավոր քանակն է, որ գնալով ավելանում է, ու այդ ամենը կանխելու բազմաթիվ գործողություններն անտեսվել են:
Ի դեպ, դժգոհել է նաեւ ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանը: Վճռաբեկ դատարանի հայտարարության մեջ ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանն իր նկատմամբ սպառնալիք է նկատել: Նա անդրադարձել է Վճռաբեկ դատարանի կողմից տարածված հայտարարությանը, որտեղ Պաշտպանի վարքագիծն անընդունելի էր համարել: Հիշեցնենք, որ սա սկսվեց այն բանից հետո, երբ Կարեն Անդրեասյանը 3 դատավորների՝ Երեմ Եսոյանին, Մասիս Ռեհանյանին ու Յուրիկ Իսկոյանին ներկայացրել է ՀՀ արդարադատության խորհրդին՝ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար:
Մեծածավալ հայտարարության վերջում ՄԻՊ-ը հայտնում է, որ Պաշտպանի որոշումների վրա ազդելու նպատակով նրա գործունեությանը միջամտությունը կամ պաշտոնատար անձանց կողմից Պաշտպանի օրենքով սահմանված լիազորությունների իրականացմանը խոչընդոտումը կամ Պաշտպանին ուղղված սպառնալիքը օրենքով սահմանում է ընդհուպ մինչեւ քրեական պատասխանատվություն:
Դատական դեպարտամենտի աշխատակից Արսեն Բաբայանը իր անձնական բլոգում անդրադարձել է փաստաբանների բարձրացրած խնդիրներին եւ նշել, որ «դատավորը հաշվետու չէ որեւէ մեկին եւ պարտավոր չէ որեւէ բացատրություն տալ»՝ այսպիսով նաեւ պատասխանելով Հայաստանի Փաստաբանների պալատի նախագահ Ռուբեն Սահակյանին:
Իհարկե, դատավորները լավ գիտեն իրենց պարտավորությունները, որը ցավալիորեն միայն իրավունքների է վերածվել, եւ եթե այդ «իրավունք» պարտականությունները Հայաստանում շահութաբեր են (ժողովուրդն ի՜նչ անի), ապա եվրոպական հարթությունում միայն վնասաբեր են լինում, եւ պետության բյուջեից տրված գումարները հաստատ դատավորների գրպանից չեն պակասեցնում:
Հուսանք, որ փաստաբանների այս մասնագիտական եւ մարդկային պոռթկումը հաջողություն կարձանագրի՝ ի շահ ՀՀ քաղաքացիների եւ Հայաստանի Հանրապետության՝ արդեն միջազգային ատյաններում:
Անի Մարության
«Լուսանցք» թիվ 22 (243), 2012թ.
Կարդացեք «Լուսանցք»-ի PDF տարբերակները www.hayary.org -ի «Մամուլ» բաժնում www.pressinfo.am -ի «Բեռնում» բաժնում