Վասն Մարդկության

Երկիր կոչեցյալ այս մոլորակը

Լցվել է վաղուց ամենայն աղբով:

ՈՒ՞ր ես բնագետ. կուզեի լինել

Նեցուկ – հենման կետ,

ՈՒ այս երկիրը հայտարարեի…

ՈՒղեծրից դուրս…

Հանուն մարդկության լիներ… կենսաղետ,

Փրկվեր միայն Մարդը Մարդացեղ,

Տմարդի մարդուց ազատվեր իսպառ,

ՈՒ ապրեր խաղաղ՝ բնության կարգով,

Լիներ բնապաշտ ու Աստվածահաճ…

Տիգրան Ցեղապաշտ

Շարունակել կարդալ →

Հայրենիքիս

Ինչպես ասեմ քեզ Հայաստան,
                            երբ Արարատ սարը չունես,
Դժբախտ Անի, Ղարս, Արդահան
                            ու Էրզրում, Վանը չունես,
Երբ նոր խոսող մանկան շուրթին
                            հայոց լեզվի բառը չունես,
Ինչպես կոչեմ քեզ Հայաստան,
                            երբ իմ Մասիս սարը չունես…
                                                                             
                                                      Հովհաննես Շիրազ

Շարունակել կարդալ →

Հայկական

Ամենայն ցավով բողոքում եմ ես
                        մարդու անարդար վճռի համար,
Անիծում եմ ես մարդուն նենգավոր,
                        որ նա ընտրել է պղծված ճանապարհ,
Ատում եմ հոգով. օրենքներ շատ-շատ,
                        որ ծանրացել են մարդկանց ուսերին,
Եվստիպում են կեղծել, քծնել,
                        գովել անարժան, տգետ բարքերին:
Ես բողոքում եմ, իրավունք ունեմ
                        գանգատ գրելու ամբողջ աշխարհին,
Որ հայոց հողը ետ վերադարձվի
                        և տրվի պանդուխտ, տառապող հային,
Ես ցանկանում եմ մեկ անգամ տեսնել
                        քարտեզը հայոց անծայր երկրի,
Դրանից հետո եթե մեռնեմ էլ,
                        իմ հոգին ուրախ ու հավերժ կապրի:
Ինչո՞ւ է պանդուխտն իր ցուպը ձեռքին
                        այսօր թափառում ամբողջ աշխարհում,
Օտարի հողում կեղծված ու տանջված,
                        հեռու հյուսիսում կամ անապատում,
Ինչո՞ւ է կորել Սուդանում կիզիչ
                        կամ Հնդկաստանում հեռու-հեռավոր,
Ինչո՞ւ է հայը բեկորներ դարձել,
                        նա չունի հանգիստ, նա չունի անդորր:
Խեղճ պանդուխտ հային հող է հարկավոր
                        ոչ Օտար երկրում, այլ իր սեփական,
Եվ երբ ունենա նա հողը նորից,
                        դեն կշպրտի ցուպն Օտարության,
Անհուն բերկրանքով կշտապի հեռվից դեպի
                        Ղարս, Իգդիր, Վան կամ Արդահան,
Նորից կլսի հորովելը հին,
                        նորից կծփա ծուխը հայկական:
Օտարի ձեռքից հինգ հարյուր տարվա
                        հողերը այսօր ետ են գրավում,
Օրենք էու մենք նույնն ենք ասում,
                        հողը տիրոջն է միայն պատկանում,
Բայց ինչու խոսել ուրիշի մասին և
                        միշտ մոռանալ ցավը սեփական,
Ինչո՞ւ վաստակել, որ ուրիշն ուտի,
                        մոռանալ քաղցր հարազատ մանկան:
Ոչ, բավական է, չպետք է լռել,
                         երազել քիչ է, պետք է պահանջել,
Քառասուն տարին դեռ նոր է անցել,
                         հայոց հողերը պոտք է պահանջել,
Քարտեզի վրա դեռ շատ անուններ
                         մինչև օրս էլ հինն են մնացել,
Նույնն են մնացել քաղաքներ,
                               գյուղեր, լճեր ու գետեր և հին ամրոցներ:
Սահմանին թիկնած Արարատն է սեգ
                         իրեն լանջերով զմրուխտ, կուսական,
Արարատն է սիմվոլը հայոց,
                       միշտ թովչանքով լի, քաղցր մայրական,
Իսկ այն կողմ, հեռվում Բինգյոլն է լքված,
                       սգվորի նման սև ամպերի մեջ,
Վանա և Նազիկ լճերն են նիրհում,
                       Ախթամարն է մեր արտասվում անվերջ:
Այս բոլորը դուք տեսնում եք, հայեր,
                        և այն թողնում բախտին պատմության,
Լոկ ցանկանալով հարցեր չեն լուծվում,
                        այս է մեզ ասում կյանքը այժմյան,
Պետք է պայքարել, պետք է պայքարել,
                         չպետք է սոսկալ մահից սեփական,
Մահվան գնով էլ պարտավոր ենք
                        մենք միացած տեսնել հողը հայկական:

Հովհաննես Շիրազ

Շարունակել կարդալ →

Դեռ աստղե – աստղ՝ տիեզերքում
թափառում է իմ հոգին՝
Հազար հույսի կանթեղներս
բուրվառում է իմ հոգին՝
Ուզած մարդս իցիվ Մարսում,
երևակում երևար,
Փախչող Աբու – Լալա դառած՝
ինձ վառում է իմ հոգին:

   ***
Կուզեմ անվերջ, կուզեմ անվերջ,
կուզեմ անվերջ թափառել,
Տիեզերքից մինչև մարդու            
ու մրջնի մեջ թափառել,
Մրջնից մինչև մարդը,
մինչև տիեզերքը անսահման
կուզեմ անվերջ սիրուց վառվել ու անընդմեջ թափառել…

   ***
Դու ասացիր՝ հողագունդն է
կանաչ մանուկն արեգակի,
Որ հավիտյան օրորվում է
օրոցքի մեջ տիեզերքի,
Թող հավիտյան մանուկ մնա
մարդն էլ այս մեծ օրոցքի մեջ,
Որ դուրս չգա, չկործանե դաշնությունը տիեզերքի…

   ***
Արարած՞ն է զարմանալին,
թե՞ արարողն, աստված իմ,
Ո՞նց խմբեցիր ջուրը, հուրը,
օդը և հողն, աստված իմ
Չորսդ՝ մարդված, հաշտվեցիք, –
ինչու՞ մարդիկ չեն հաշտվում,
Զարմանալին տիեզե՞րքն է,
թե՞ ստեղծողն, աստված իմ:

  ***
Տիեզերքն է նվաճելու՝
մարմնիս տան տեղ՝ իմ հոգին…

Հովհաննես Շիրազ      

Շարունակել կարդալ →

ՏԱՂ՝ ՁՈՆՎԱԾ ԲՆՈՒԹՅԱՆԸ

/հատված/

Օ,՜ Բնությու՛ն, օ,՜ Մա՛յր: -
Մշտահոլով, մշտագո և մշտատև, -
Դու,՛ որ փոխվում ես հար,
Բայց մնում ես և կաս բազմաձև, -
Օ,՜ Բնությու՛ն, օ,՜ Մա՛յր: -
Ահա,՛ աստղերը քո և երկինքներդ ահա,՛
Եվ արեգակդ ահա,՛ և հորիզոնդ ահա,՛
Ե՛վ օվկիաններդ լուրթ, և՛ լեռներդ լազուր, և՛ գետերդ բոլոր: -
Օ,՜ Բնությու՛ն, օ,՜ Մա՛յր: -
Եվ ուժերդ ահա,՛ կենսապարար՝
Ինքնաբուխ, մշտնջենական և հարափոփոխ, -
Եվ ոգին իմ ահա,՛ որ տիրաբար
Դեպի քե՛զ է ձգում՝ ողողված լույսերի տարափով: -
Օ,՜ Բնությու՛ն, օ,՜ Մա՛յր: -
Խուժի՛ր, տեղա՛ իմ մեջ, սուզվի՛ր իմ մեջ բոլոր
Քո աստղերով, ծովերով և երկինքներով,
Քո ընթացքով անկանգ ու մշտահոլով,
Քո ուժերով՝ թե՛ կյանք, թե՛ խնդություն բերող: -
Օ,՜ Բնությու՛ն, օ,՜ Մա՛յր: -
Բայց չես սիրում դու մեզ, չես մերձենում դու, երբ
Մենք հայեցող ոգո՛վ ենք ձգտում հասնել
Քո ընթացքի՛ն, քո վազքի՛ն, քո վեհությանը պերճ,
Քո խորհրդին՝ բազմաշխարհ և բազմաստեղծ: – …

Եղիշե Չարենց

Շարունակել կարդալ →

«ՀՐՈ  ԵՐԿԻՐ»
(Հատված)

Երազում եմ այն Երկիրը հեռավոր,
Ուր մարմինը, սեգ մարմինը ու հոգին՝
Աննյութացա՜ծ ու նյութացա՜ծ,լուսավոր՝   
Ողջակիզվեն Արևի՜ մեջ…

Եղիշե Չարենց

Շարունակել կարդալ →

«Ծ Ի Ա Ծ Ա Ն»

(հատված)

Հոգին չի մեռնում: Մարմինը թողած երկրային  փոսում, -
Թափառում է նա տիեզերական Լաբիրինթոսում:
Անցնում է բոլոր ճամփաները՝ սուտ ու անբեր երկրի, -
Որ պայծառ, մաքուր, դադարից հետո, – Քո գրկում բերկրի:
Բայց ե՞րբ կհասնի հոգիս, որպես սեգ, սրբացած մի զոհ, -
Մայրամուտային Եզերքը Կապույտ, – լույս եզերքը Քո… 

Եղիշե  Չարենց

Շարունակել կարդալ →

Հայի աչքը, – ընկերս ասաց, -
Եթե հայը չհանի՝
Հայ բազուկը ծալող չկա,
Թեկուզ վխտան թշնամիք…

Թեկուզ իջնեն որպես մորեխ,
Սրբել-ջնջել կամենան՝
Տասի դիմաց՝ մեկն էլ՝ զորեղ-
Կըկանգնի, կդիմանա…

Միայն թե, ախ, ուժ չունենա
Հայը հային դավելու,
Թե չէ բուռն իմ կե՜ս կմնա-
Կեսով ի՞նչ է անելու,
Կեսով ո՞նց է արնախումից
Ծո՜վ վրեժն իր առնելու…

Հակոբ Սրապյան

Շարունակել կարդալ →

   Ինչ կլիներ՝ սուր պաշտեինք

Թե խաչի հետ սուր պաշտեինք, հայ արյունը չէր ոթելու,
Ոչ էլ վախկոտ ու նենգ մի ցեղ դավով մեզ էր մորթոտելու,
Տիրելու էր հայն իր հողին՝ ծովից ծովին իր սեփական,
Ինչպես Տիգրան Մեծի օրոք՝ տիրույթներով տիեզերական:

Ոչ էլ նրան ծաղրելու էր կեղծապատիր անգլիացին,
Թե՝ նավերը անգլիական հարմար չեն ձեր Արագածին,
Ոչ էլ Բիսմարկ մի շնապիղծ սրելու էր սուրը դահճի՝
Թե է՛ն գլխից սուր պաշտեինք, ոչ թե միայն գոյը խաչի:

Չէր լինելու Եղեռնը մեծ, չէր լինելու սև Ադանան,
Չէր բոցվելու հայ արյունով դժողք գետը այն Հորդանան,
Չէր դրվելու հայ ոստանը Սուլթան Համիդ Նեռի սրին,
Հայ լեզվով էր բարբառելու հայոց Վանը, Մուշն ու Անին:

Թե խաչի տեղ սուր կռեինք՝ չէինք լինի այսպես մի բուռ,
Չէինք լինի այսպես նվազ՝ թեկուզ արի ու հաղթակուռ,
Անսալու էր մեր սաստ ձայնին անգամ արքան պաղ Հյուսիսի,
Եվ երբեք չէր բարակելու անմար լույսը մեր էլ հույսի:

Չէր մնալու երբեք դրսում Տալվորիկը, Սասունը մեր,
Սիմ լեռը չէր որբանալու՝ չունենալով ֆիդայիներ,
Չէր հանգչելու այլոց հողում գերեզմանն էլ Անդրանիկի,
Որ կոփում է հայոց ոգին ու հավատը հաղթանակի:

Ոչ էլ ցեղն այս վայրենաբիրտ՝ կողիս կպած քոսի նման,
Նոր եղեռն էր մեզ բերելու, բնազդով իր գեհենական,
Չէր սարքելու Սումգայիթում դանթեական դժոխք դահճի,
Թե խաչի հետ սուր պաշտեինք, ոչ թե միայն գոյը խաչի…

Հակոբ Սրապյան

Շարունակել կարդալ →

«ԱՐԵՒՈՐԴԻՆԵՐԸ. ՎԵՐԱԴԱՐՁ ԱՐՄԱՏՆԵՐՈՒՆ»

Արեւորդիներ, Արեւապատգա՛մ հայ արիաններ՝
Այս զարմով, ոճով, շունչով ու խիղճով, խոնարհած կեանքին,
Պարուրուած հսկայ, ճաճանչաողող եւ Լոյս եւ Արեւ՝
Ընդունած որպես՝ կրօնք, դաւանանք ու պատգամ մէկին…:

Արեւը շնչած, արեւով սնուած, արեւով կերտած
Հայոց պատմութեան մեծ մշակոյթը, գիրն ու դպրութիւնն…
Այս է խորքը խոր, գործին այս պայծառ, լոյսով ամփոփուած՝
Կերտած՝ պերճ կաճառ, վեհ ու մեծասքանչ՝ դարձած շողշողուն:

Այս վարքով անահ, խիզախ վեհութեամբն Արեւախորհուրդ՝
Վերադարձեր ես արմատներուդ կուռ՝ Արեւախորհուրդ,
Հայ-արիական ոգիին, ուժին եւ Արշալոյսին:
Հաստատած անցեալն հայուն մեծ լոյսին՝ վաստակով, կամքով՝
Մարդկային շնորհ, պերճանքներ, գանձեր տալով աշխարհին
Ու չես մընացեր մէկուն պարտական… ԴԱՐՁԵՐ՝ ԱՐԵՒԱՇՈՂ…:

«ՀԱՅ-ԱՐԻԱԿԱՆ ԱՐԵՒՈՐԴԻՆԵՐԸ»
Առաւօտս իմ արեւապատգամ աղօթքով եղաւ.
Ես խոնարհեցայ Լոյսին Արեւին հսկայածաւալ՝
Ապրեցայ ինչպէս վեհագոյն փառքով կեանքը
Դիւթանքով հզօր, ավանդով վսեմ եւ վարքով անշեղ…

Եւ այս միտքերով՝ ես հաւատացի պապերուս իմ հին.
Որ «Լոյս եւ Արեւ» – «Աստուած» անունով, գրկած միասին, -
Խորհուրդ, Միտք ու Զարմ, Տիեզերական իմաստ են տըւեր՝
ՀԱՅ-ԱՐԻԱԿԱՆ ԱՐԵՒՈՐԴԻՆԵՐ անոնք են օծուեր…

Ու լոյսի լոյսով, Արեւի լոյսով՝ աստուածապատգամ՝
Տիեզերք ու Կեանք, Զարժ ու Ժամանակ իշխեր են համայն,
Եւ ինչ որ վիհ է, վսեմ է՝ անկեղծ, հայաբոյր ու պերճ՝
Արեւորդիներն պարուրեր են հօրդ իրենց ԶԱՐՄԻՆ մեջ…:

Հովհաննէս Պարսկունի

Շարունակել կարդալ →

Ա Ր Ի Ա Կ Ա Ն

Այստե’ղ է ձեր պերճ օրրանը,
Լոյս Արիների փարոս ոստանը,
Մեր քարաշխարհը՝ Սուրբ Հայաստանը.
Բարքերի հիմքերն այստեղ են դրուել,
Աստղայինգրքերն այստեղ են գրուել,
Այս քարաշխարհը՝ մեր չորս Հայքերը
Ձեր նախնիների սուրբ մասունքները՝
Այստեղ են հանգչում,
Ձեր թոթովանքը՝ պատկեր գրերը՝
Այստեղ պահպանւում.
Ձեր իմաստութիւն կեանք է պարգեւել,
Ձեզ օրօրել, սուրբ կաթ է տուել
Մեր քարաշխարհը,
Բերանից հացի պատառն է տուել,
Իմաստութիւնը՝ ձեր լոյս աչքերում:
Արիական փառքի մարտակառքերը՝
Սլացան անծայրածիր հեռաստաններ,
Եւ բիւր՝ հազարամեայ մեր գանձերը
Շռայլօրէն տարաք աշխարհներ,
Թողաց Հայոց լեռների զով հովերը
Հայկայ Պարի թաւիշը, մով լանջերը,
Գետերի մայր՝ Արաքսի բերրի ափերը,
Գնացիք ու տարաք սէ՜ր, կարօտնե՜ր,
Ժպիտով ձեր արեւոտ կախարդեցիք աշխարհներ,
Ձեր նայիրեան աշխարհի արեւաբոյրը,
Ծաղկունքը տարաք, բուրմունքը, վարդերը
Հայքերու աշխարհի երկնի լազուրը,
Ձեր աչքերում տարաք մեր սէրը, յոյզերը:
Օ՜, ուրախ ենք որ դուք եղել էք, կա’ք,
Թէկուզ հեռու աշխարհներում ու այժմ անհաս.
Մեր հոգու կարօտների թեւերով
Ձեզ ենք դիմում արեան կանչով, հաւատով.
Արդ կամրջէ’ք դարձի կամուրջներ,
Ծիածանագո’յն, գունեղ կամուրջներ,
Իմաստութեան ու լոյսի կամուրջներ,
Հիւսէք ու նետէք, անցէք ու եկէք:

Շ. Տարօնէ

Շարունակել կարդալ →

«ԵՎ ԱՅՐ ՄԻ՝ ՄԱՇՏՈՑ ԱՆՈՒՆ…»
(հ ա տ վ ա ծ)

Ա

Մենք կայինք նաև Նրանի՛ց առաջ,
Եվ դարե՜ր առաջ:

Մենք բռնությունից խույս էինք տալիս՝
Բեղուն դաշտերին գերադասելով լեռները քարոտ.
Իսկ մեզ ոտնկոխ հետապնդողին դիտապաստ անում,
Եվ դրանով իսկ անուն ստանում՝
Կոչելով մեզ Հայկ:

Մենք անշունչ քարը դարձնում էինք ձուկ,
Ձո՜ւկ,
Որ անջրդի լեռնալանջերի շիկացած հողից
Իր փորը վառած՝
Կիսաբաց բերնով
Երկնքից անջուր
Գոնե անձրևի շիթ էր պահանջում:

Լեռը ծակելով՝
Մենք նրա միջով ջուր էինք տանում
Ու շռայլ բանում
Մեր այգիների այրի արգանդին:

Իսկ ամուլ կավին տալիս էինք մենք
Ձևը վարսանդի
Եվ կոչում կարաս,
Որի մեջ հետո լողացնում էինք գարին մեր մաքուր,
Եվ մկըրտության այդ ջուրը դեղին
Հարբածությունից նույնիսկ առավել
Զարմանք էր ազդում այն գոռոզներին,
Որ մեզ այնուհետ
Չէին հանդըգնում կոչել «բարբարոս»:

Մենք համառ ոսկուն ստիպում էինք նաև մայրանալ՝
Դառնալ դիցուհու արձան անթերի,
Եվ այդ հլությունն անձնատուր ոսկու
Անվանում էինք Մայր զգաստությանց՝ Մեծըն Անահիտ:

Մենք տալիս էինք անհատակ վիհին մի նոր խորություն,
Երկնամուխ կիրճին՝ բարձրություն մի նոր
Եվ… կոչում Գառնի…

Մենք կայինք նաև Նրանի՛ց առաջ:
Մեր արքաների և իշխանների արածի վրա չարածը դրած՝
Նրանց գործն էինք դեռ շարունակում
Լարերի վրա բամբ բամբիռների
Եվ… դա անվանում Երգ Վիպասանաց…

Արշակները մեր՝
Հայրենի հողին ոտքով շփվելով,
Լոկ հպարտության խոսքերով էին շուրթերը բանում
Եվ ըմբերանում տիրակալներին:

Մուշեղները մեր՝
Օտար զորությանն ընդդիմանալիս
Նրանց հարեմը գերի առնելով
Ու ձեռք չտալով և ոչ մի կնոջ՝
Առնականության և վեհանձնության դաս էին տալիս,
Այնպիսի՛ մի դաս,
Որ ոսոխն անգամ անգիր էր անում…

Մենք կայինք նաև Նրանից առաջ:

Մենք աստղերն էինք մեր աչքով զննում,
Արփալույս էինք թելերով հինում,
Տաճարից ելնում ու թատրոն գնում,
Վայելում նաև հաճույքը վսեմ
Մեր այն պարուհի-կաքավողների,
Որոնց մարմինը նվագ էր լռած
Եվ որոնք նաև «երգեին ձեռամբ»…

Շարունակել կարդալ →

Շարունակել կարդալ →

«ՀԻՄՆ ՔԱՐԱՆՁԱՎԻ»
(հատված)

- Մենք  դուրս  ենք  եկել  մութ քարանձավից
Միլիո՛ն ու միլիո՛ն տարիներ առաջ:
Մենք դուրս ենք գալիս նու՛յն քարանձավից
Ամե՜ն ակնթարթ:
- Նու՛յն քարանձավն է մեզ հետապնդում -
Մեր ներսից արդեն..

              Պարույր Սևակ

Շարունակել կարդալ →