Հայ Արիական Միաբանությունն ու Հայ Ազգայնականների Համախմբումը շնորհավորում են համայն հայությանը, ՀՀ իշխանությանն ու ընդդիմությանը, հանրապետության քաղաքաքացիներին եւ մեր ազգի բարի կամեցողներին ընտրությունները նախորդներից առավել ազատ ու կազմակերպված անցկացնելու համար:
Հայ արիներն ու ազգայնականները չմասնակցելով ՀՀ ԱԺ հերթական ընտրությանը՝ իրենց քվեարկությամբ եւ հանձնաժողովների անդամների ու լիազորված անձանց մասնակցությամբ նպաստեցին ընտրական գործընթացի հնարավորինս ազատ ու թափանցիկ անցկացմանը:
Հայ արիներն ու ազգայնականները համամիտ չլինելով իշխանական եւ ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի որոշ գաղափարներին ու գործունեությանը՝ այնուամենայնիվ վստահություն են հայտնում, որ նորընտիր խորհրդարանը կլսի նաեւ արտախորհրդարանական ուժերի ձայնը, որն ազգի մի զգալի հատվածի ցանկություններն է վստահաբար:
Հայ Արիական Միաբանությունն ու Հայ Ազգայնականների Համախմբումը ակնկալում են, որ հաղթող ուժերն այս անգամ չեն շտապի իշխանական դաշինքի ձեւավորման առումով, եւ կնախընտրեն օրենսդիր ու գործադիր ոլորտները ձեւավորել առավելապես հայանպաստ ու հայակենտրոն, որը կարող է ազգայինը ընդունելի ու համադրելի դարձնել միջազգային ասպարեզում:
Հաղթող ուժերին կոչ ենք անում՝ հայության համապարփակ շահերի եւ Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների նպատակների կենտրոնացված պաշտպանության համար իշխանական առանցքը կազմել ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ արտախորհրդարանական գործուն ուժերից: Սա հնարավորություն կտա ամրապնդել ու կայունացնել երկրի ներքին քաղաքական կյանքը, որն էլ գրավական կդառնա արտաքին քաղաքական հաջողությունների համար:
Խորհրդարանական ընտրությունների հնարավորինս ազատ ու կազմակերպված անցկացումն առ այսօր որեւէ քաղաքական կամ այլ բողոքի անհանդուրժող ալիքի չի հանգեցրել, քանզի իրական պատճառներ չկան, իսկ միջազգային դիտորդները բացառապես դրական են արտահայտվել: Ուստի, այսուհետ ցանկացած քայլ, հատկապես որի հետեւում կհայտնաբերվեն միջազգային այլեւայլ ուժեր կամ օտար երկրների (նաեւ՝ թշնամի) կառավարիչներ, պետք է արագորեն եւ օրենքի սահմաններում կանխվեն ՀՀ իշխանությունների կողմից, որպեսզի մի նոր հետընտրական խառնակչության չենթարկվի Հայաստանը:
Հայ Արիական Միաբանություն
Հայ Ազգայնականների Համախմբում
07.05.2012թ. – Երեւան
* * *
Խախտեցին բոլորը, բայց բոլորն էլ բողոքներ ունեն…
Ընտրական գործընթացն առանց խախտման չի անցնում, այլ կերպ հնարավոր չէ: Գոնե առայժմ: Բայց հետեւելով ընտրախախտումների չափին ու բովանդակությանը՝ կարելի է ասել, որ դրանք իրապես որոշիչ չէին եւ չեն ազդել ընտրությունների ընթացքին ու արդյունքներին: Սա հավաստում են միջազգային դիտորդական խմբերը: Հասկանալի լինելու համար, այնուամենայնիվ, նշենք, թե հիմնականում ինչ կարգի խախտումներ են եղել: Ընտրության օրը, առավոտյան, հիմնական բողոքները վերաբերել են կնիքներին, երբ ընտրողների անձնագրերում դրված կնիքը սկսել է ցնդել-վերանալ: Միանգամից տարածեցին, թե սա հատուկ է արված, որպեսզի կրկնական քվեարկումներ լինեն: Անգամ հանձնաժողովներում արագ քննարկումներ եղան, թե այդ կնիքները պետք է հավաքել եւ անցնել սովորական թանաքով կնիքների: Հետո պարզվեց, որ «դրանք տեխնիկական հարցեր են», եւ ԿԸՀ-ն ամեն բան արագ կարգավորեց, իսկ նախագահ Տիգրան Մուկուչյանը վստահեցրեց, որ 12 ժամից շուտ կնիքը չի անհետանա՝ հավաստիացնելով, որ խնդիրը իսկապես տեխնիկական է եղել. «Կատարվել է թանաքանյութը առանց թափահարելու օգտագործելու հետեւանքով»:
ԿԸՀ նախագահը նաեւ պատասխանել է ՀԱԿ դաշինքի կենտրոնական շտաբի ղեկավար Լեւոն Զուրաբյանի նամակին, որում պարզաբանում էր պահանջվում քվեախցիկում ընտրողի կողմից իր քվեարկած քվեաթերթիկը լուսանկարելու օրինականության վերաբերյալ: Պատասխանը հստակ էր.- ընտրողը չի կարող իր քվեարկած քվեաթերթիկը լուսանկարահանել (տեսանկարահանել), քանզի այդ գործողություններով կարող է խախտվել Սահմանադրությամբ եւ ԸՕ-ով ամրագրված քվեարկության գաղտնիության սկզբունքը:
Եղան նաեւ դեպքեր, երբ քվեատուփի տակից քվեարկած քվեաթերթիկով ծրարներ գտնվեցին: Հատկապես առավոտյան ընտրողներին տանող-բերող «գազելների» ու տաքսիներով ընտրության եկողների հոսք է նկատվել որոշ ընտրատարածքներում, նաեւ կուսակցությունների «դիտորդական» հերթապահություններ են եղել բնակելի շենքերի բակերում եւ ընտրատեղամասերի մոտ: Իհարկե, տեղական քրեական հեղինակությունների մասով եւս բողոքներ կային, նրանք փորձել էին ընտրատեղամասերում ուղղորդել ընտրողներին:
Պակաս չէին այն պնդումները, թե որոշ տեղերում կիրառվել է ընտրաթերթիկների «կարուսելի սկզբունքը», իսկ կաշառք բաժանելու մեջ միմյանց մեղադրում էին գրեթե բոլորը՝ ՀԱԿ-ը ՀՀԿ-ին, ՀՀԿ-ն՝ ԲՀԿ-ին, «Ժառանգությունը»՝ ՀՅԴ-ին, բոլորը՝ ՕԵԿ-ին եւ այլն… Չնայած ոմանք իսկապես բռնվեցին հենց ընտրակաշառք բաժանելիս: Որպես ընտրակաշառք տրվել են ոչ միայն գումարներ, բջջային հեռախոսներ կամ այլ իրեր, այլեւ՝ մարմնավաճառներ են խոստացել: Այո, մարմնավաճառների հետ զվարճանալը ընտրական ժամանակահատվածում եւս կաշառք է…
Բաց քվեարկության մասին նույնպես ահազանգեր եղան. այն «համարձակները», ովքեր ուզում էին ապացուցել իրենց նվիրվածությունը վերցրած ընտրակաշառքին, գնացել էին այդ քայլին… Երբ բանավոր մեղադրանքները մի պահ շատացան, ՀՀԿ մամլո խոսնակ եւ ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը հայտարարեց, թե իրենց մրցակիցներին չի հաջողվի ստվեր գցել ընտրական գործընթացի վրա. «Ոչ թե սրտաճմլիկ եւ հիսթերիկ հայտարարություններով պետք է հանդես գալ, այլ դիմել իրավապահներին, որոնք շատ օպերատիվ արձագանքում են»:
Բողոքներ եղան հանձնաժողովների անդամների ու վստահված անձանց կողմից եւս, հատկապես, որ չեն կարողանում արձանագրություններ կազմել ու գրանցել, երբ դրա անհրաժեշտությունը լինում է: Ոստիկանների կամ հանձնաժողովի նախագահների անհարկի միջամտությունների մասին էլ հաղորդագրություններ են ստացվել, անգամ որոշ լրագրողների խանգարել են կատարել իրենց գործը: Վստահված անձանց եւ կուսակցական համակիրների փոխադարձ ծեծի ու հակամարտությունների մասին մի շարք տեղեկություններ են արձանագրվել:
Հակաքարոզչություն է իրականացվել հենց ընտրության օրը, եւ դա առավելապես ՀԱԿ-ականներն են կիրառել: Դրան էլ բռնության կիրառման դեպքերն են հետեւել՝ որոշ լրագրողների ու դիտորդների նկատմամբ եւս: Անգամ ընտրողը ոստիկան է ծեծել: Սակայն, այս ամենը կատարվել է եւ՛ իշխանության եւ՛ ընդդիմադիր ուժերի կողմնակիցների կողմից:
Տարբեր նախընտրական շտաբերում սեղանների վրա ընտրողների անձնագրերի պատճեների կույտեր են նկատվել, նաեւ զույգ քվեաթերթիկներ ունեցող ընտրողներ են բռնվել: Շատ մարդիկ էլ բողոքել են, թե մինչեւ ընտրամաս մտնելը, սկզբից հարց ու փորձ են արել, թե ում օգտին են ընտրելու, իհարկե սա եւս բոլոր ուժերի համար «կիրառելի» ձեւ է եղել (հաշվառել են), քվեաթերթիկների գողացման դեպքեր նույնպես արձանագրվել են: Որոշ ընտրողների տվյալներ են բացակայել վերջնական ցուցակներից՝ այդքան վերստուգումներից հետո անգամ, իսկ ՀՀ-ից բացակայող ոմանց անունը եղել է այդ ցուցակներում: Մի խումբ ընտրողներ էլ առանց հերթի արագ քվեարկել ու հեռացել են տարբեր տեղամասերում:…
ՀՀ պառլամենտարիզմի կենտրոնը, այլ նախընտրական դիտորդական խմբեր ու կուսակցական գրասենյակներ բողոքել են, թե շատ դիմումներ չեն քննարկվել ԿԸՀ-ում եւ իրավապահ մարմիններում: Սակայն ԿԸՀ-ն պարբերաբար թարմացրել է խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները հաշվարկած տեղամասերի արդյունքներն ըստ կուսակցությունների, հայտնել դրանց մասին եւ քննարկել բողոք-դիմումները: Իհարկե, եղել են բողոքներ, որոնք ապացուցել հնարավոր չէր, քանզի հայտարարության բնույթի են եղել: Ոստիկանությունն ու դատախազությունն էլ իրապես արագ արձագանքել են եւ պարզաբանումներ ներկայացրել հրապարակավ: Գլխավոր դատախազությունում հարուցվել են քրգործեր՝ մասնավորապես ընտրակաշառք բաժանելու վերաբերյալ: Գլխավոր դատախազության մարդու իրավունքների հանցագործությունների գործերով վարչությունը տեղեկացրել է, որ ստեղծվել է աշխատանքային խումբ, որը քննարկել է ընտրախախտումների հարցերը: Դրանց մեջ ընդգրկված են եղել նաեւ հաղորդումներ, որոնք ստացվել են զլմ-ների միջոցով: Դատախազությունն արձագանքել է այս ամենին: Դատական դեպարտամենտն իր հերթին տեղեկացրել է, որ ընդհանուր իրավասության դատարաններում ընտրողների ցուցակների ճշգրտման վերաբերյալ ստացվել են հայցադիմներ ու դատական ակտեր են կայացվել:
Ընտրական իրավունքի խախտումների հայտնաբերման եւ անվճար իրավական աջակցություն ցուցաբերելու նպատակով անդադար գործել է 080-080-804 թեժ գիծը: «Քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտ» ՀԿ-ն իրականացրել է «Ընտրություններ-2012» իրավական նախաձեռնությունը՝ պաշտպանելու մարդկանց իրավունքներն ընտրական գործընթացում: Քվեարկության օրը խախտման մասին ահազանգերին արձագանքել են «Իրավական շտապ օգնության» մեքենաները, որոնց կազմում եղել են 1-ական լրագրող, դիտորդ եւ փաստաբան: Թեժ գծի միջոցով ստացված ահազանգերի հիմամբ մեքենաները մեկնել են դեպքի վայր՝ անհրաժեշտ իրավական խորհրդատվություն տրամադրելու:
«Թեժ գիծ» է եղել լրագրողների համար, որ խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեում է գործել: Լրագրողները խորհրդարանական ընտրությունների լուսաբանման ընթացքում դիմել են, երբ խախտվել են իրենց իրավունքները, զանգահարել են (010) 53-38-95, (093) 10-70-85 կամ գրել info.cpfe@ gmail.com էլհասցեով:
ՄԻՊ-ի գրասենյակը նույնպես «թեժ գիծ» է ունեցել եւ արագ արձագանքման խմբեր են գործել: ՄԻՊ-ի աշխատակազմից հայտնել են, որ ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանը դեռ հանդես կգա հայտարարությամբ: Տիգրան Մուկուչյանը եւս ստացված ամբողջ տեղեկույթն ամփոփելուց հետո կհրավիրի ասուլիս: Նշենք, որ իրավապահներն ուշադրությամբ հետեւել են «iDitord. org» կայքէջին, որտեղ ընտրության օրը հիմնականում տեղ էին գտնում ընտրախախտումների մասին ահազանգերը: Կայքը մի պահ DDoS հարձակման էր ենթարկվել, ինչը եւս կարգավորվել էր, հարձակում եղել էր մոտ 5600 համակարգիչներից:
Վստահաբար, այս փոքր վերլուծականում չէինք կարող բոլոր թերությունները նշել, բայց ձեւն ու բովանդակությունը չի փոխվի, եթե մի քանիսն էլ ավելանային: Պարզապես մի բան հատակ է, որ այս խորհրդարանական ընտրությունները, բոլոր թերություններով հանդերձ, դրականորեն մեկ քայլ առաջ էին նախորդներից…
Արման Դավթյան
«Լուսանցք» թիվ 17 (238), 2011թ.
Կարդացեք «Լուսանցք»-ի PDF տարբերակները www.hayary.org -ի «Մամուլ» բաժնում www.pressinfo.am -ի «Բեռնում» բաժնում