Սաա­կաշ­վի­լու ծա­գում­նա­բա­նութ­յան քա­ղա­քա­կան հետ­քե­րով

Ման­րակր­կիտ ներ­կա­յաց­նե­լով Սա­­ա­կաշ­վի­լու՝ «Ի­մե­դի» հե­ռուս­տա­ըն­կե­րութ­յա­նը տված հար­ցազ­րույ­ցի այն հատ­վա­ծը, ո­րում Վրա­ս­­տա­նի նա­խա­գա­հը հեր­քել է իր հայ լի­նե­լու մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, պար­բե­րա­կա­նը նշել է. «Ինչ­պե՞ս ­մենք հա­վա­տանք Սա­­ա­կաշ­վի­լիի այն խոս­քե­րին, ե­թե նրա պա­պը՝ Թբի­լի­սիի բժշկա­կան հա­մալ­սա­րա­նի նախ­կին ռեկ­տոր Մի­խա­յիլ Սա­հա­կո­վը, ում Թբի­­լի­սիում գո­վա­բա­նում են եւ ջեր­մութ­յամբ են հի­շում, եր­բեք չի թաքց­րել իր հայ լի­նե­լու փաս­տը: Իսկ ազ­գա­նու­նը Սա­հա­կո­վը փո­խել է այն ժա­մա­նակ, երբ վեր­ջի­նիս նշա­նա­կել են բժշկա­կան հա­մալ­սա­­րա­նի ռեկ­տո­ր»: Այս­պես տաս­ն­­յակ հա­զա­րա­վոր հա­յեր են վրա­ցա­կա­նաց­վել, որ­պես­զի Հա­կոբ­յան-Հա­կո­բաշ­վի­լի­նե­րը, Ալ­վան­յան-Ալ­վա­նաշ­վի­լի­ներն ու բա­զում այ­լե­րը պա­շ­­տոն­ներ կամ գոր­ծե­լու ի­րա­վունք ստա­նան…

Վեր­ջերս Վրաս­տա­նի նա­խա­գա­հը ան­գամ նեղսր­տել էր, որ Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նութ­յան մեր­ժու­մը քրեա­կա­նաց­նող նա­խա­գիծ է հայտն­վել Ֆրան­սիա­յի Սե­նա­տում: Նեղսր­տել էր թուրք եւ ադր­բե­ջան­ցի եղ­բայր­նե­րի հետ, քան­զի ին­քը Թբի­լի­սիում ան­գամ մեր­ժում է այդ հա­մաշ­խար­հա­յին մա­կար­դա­կի ող­բեր­գութ­յան ա­ռի­թով եր­թեր անց­կաց­նե­լու Վրաս­տա­նի հա­յե­րի դի­մում­նե­րը: Վրա­ցի­ներն էլ ան­գամ նեղ­վել էին Ֆրան­սիա­յի նա­խա­գահ Սար­կո­զիից, որ  մինչ այդ՝ հիշ­յալ նա­խագ­ծի ար­ծար­ծու­մը, նա Ե­րե­ւան էր ժա­մա­նել ու հա­յե­րին բա­րե­կա­մա­կան ծրագ­րեր ա­ռա­ջար­կել: Թբի­լի­սի եւ Բա­քու հա­ջոր­դող ֆրան­սիա­կան այ­ցե­րը հա­մար­վե­ցին «հենց այն­պես, ձեռ­քի հետ ար­ված», իսկ ա­հա, ըստ վրա­ցա­կան զլմ-­նե­րի, «Սար­կո­զին մեծ կա­րե­ւո­րութ­յուն է տվել հատ­կա­պես Հա­յաս­տան այ­ցին, քա­նի որ նրա հա­մար շատ կա­րե­ւոր է Ֆրան­­սիա­յի հայ հա­մայն­քի ա­ջակ­ցութ­յու­նը»:

Ե­րե­ւի «հայ» Սաա­կաշ­վի­լու հա­­կա­հայ­կա­կա­նութ­յունն այն­քան էր ընդգծ­վել, որ նա հի­մա էլ ո­րո­շեց ա­զատ­վել հա­կա­հա­յի բար­դույ­թից եւ մի այն­պի­սի հայ­տա­րութ­յուն ա­րեց, որ ստաց­վեց թե՝ Թբի­լի­սին նա­եւ Հա­յաս­տա­նի ու Ադր­բե­ջա­նի մայ­րա­քա­ղաքն է. «Թբի­­լի­սին ողջ Կով­կա­սի մշա­կու­թա­յին եւ պատ­մա­կան մայ­րա­քա­ղաքն է,- Քու­թա­յի­սիում է նշել Վր­­ա­ս­­տա­նի նա­խա­գա­հը,- Վրաս­տա­նի մայ­րա­քա­ղա­քը տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կենտ­րոն է եւ նրա նշա­նա­կութ­յու­նը օ­րե­ցօր ա­ճում է: Թբի­լի­սին թե՛ Հա­յաս­տա­նի, թե՛ Ադր­բե­ջա­նի պատ­մա­կան ու մշա­կու­թա­յին մայ­րա­քա­ղաքն է»: Ա­վե­լին, Սաա­կաշ­վի­լին հա­վե­լել է. «Հար­ց­­րեք բազ­մազգ Դաղս­տա­նի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին, ին­գուշ­նե­րին, չե­չեն­նե­րին, օ­սե­րին, թե ինչ են նրանք մտա­ծում, Թբի­լի­սին բո­­լո­րի հա­մար պատ­մա­կան եւ մշա­կու­թա­յին կենտ­րոն է, Թբի­լի­սին տա­րա­ծաշր­ջա­նում օ­րի­նակ է բա­րե­փո­խում­նե­րի ու տնտե­սա­կան ա­ռա­­ջըն­թա­ցի տե­սանկ­յու­նից»:

Մինչ­դեռ հարց­նել պետք չէ. վե­­րա­բեր­մուն­քը հստակ քա­ղա­քա­կա­նութ­յամբ ընդգծ­ված է տա­րի­ներ շա­րու­նակ: Դաղս­տա­նի ժո­ղո­վուր­դ­­նե­րը ո­րե­ւէ ա­ջակ­ցութ­յուն չեն փն­­­տրել ու, ա­ռա­վել եւս չեն փն­տ­­­­րում, Թբի­լի­սիում, քան­զի Կով­կա­­սում վրա­ցա­կան գոր­ծո­նի ար­հես­տա­կան «հե­գե­մո­նի­զա­ցիան» եր­բեք մյուս կով­կաս­ցի­նե­րի սր­տ­ով չի ե­ղել եւ ան­գամ Ռու­սաս­տա­նից կով­կաս­յան հան­րա­պե­տութ­յուն­նե­­րի ան­կա­խա­նա­լու փոր­ձե­րը Վրա­ս­­տա­նի պաշտ­պա­նութ­յանն ար­ժա­նա­նա­լու հույ­սով չի ի­րա­կա­նաց­վել: Դաղս­տա­նի լեզ­գի­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի ա­րան­քում սե­փա­կան պե­տութ­յու­նը հիմ­նե­լու հա­մար եւս Վրաս­տա­նին դրա­կան գոր­ծոն չեն դի­տար­կում, հատ­կա­պես վրա­ցա-ադր­բե­ջա­նա­­­կան
եղ­բայ­րութ­յան հա­մա­պա­տ­­կե­րում: Իսկ Աբ­խա­զիան եւ Հա­րա­վա­յին Օ­սիան ան­կա­խա­ցան «պատ­մամ­շա­կու­թա­յին կենտ­րոն» Վրաս­տա­նից, ո­րին օ­ժան­դա­կել են վե­րոնշ­յալ չե­չեն­ներն ու ին­գուշ­նե­րը: Ա­ջա­րիան էլ է հեր­թի կանգ­նել: Իսկ թե ինչ է նշա­­նա­կում Վրաս­տան կամ վրա­ցի, հի­շեց­նեմ հայ-ա­րի­նե­րի մի ա­սա­ծը, թե՝ «դե­ռեւս հայտ­նի չէ,  որն է Վրա­ս­­տա­նը եւ ով՝ վրա­ցին, նման եր­կիր ու ազգ ցայ­սօր չկա կազ­մա­­վոր­ված: Ո՞վ­ է վրա­ցին՝ աբ­խա­՞զը, ա­ջա­՞րը, օ­՞սը, սվա՞­նը, մեգ­րե­՞լը, ի­մե­րեթ­ցի՞ն, գու­րիա­ցի՞ն, լեզ­խում­ցի՞ն…­ Ո՞րն­ է Վրաս­տա­նը. Աբ­խա­զիա՞ն, Ա­ջա­րիա՞ն, Օ­սե­թիա՞ն, Ջա­վա՞խքը, Սա­մեգ­րե­լո՞ն, Գու­րի­ան եւ Ի­մե­րե­թիա՞ն, թե՞ Տփղի­սը»: Այլ ազ­գե­րի ձու­լած ու այլ երկր­նե­րի հաշ­վին պե­տութ­յուն կազ­մած «վրա­ցին» դար­ձել­ է տա­րա­ծաշր­ջա­նի կով­կաս­ցին ու օր­վա եվ­րո­պա­­ցին եւ դա­սե՞ր­ է տա­լիս մեզ: Էլ չենք խո­սում հայ­կա­կան Ջա­վախ­քի մա­սին եւ այն փաս­տից, որ Թբի­լի­սին «պատ­մա­կան ու մշ­­ա­­կու­թա­յին մայ­րա­քա­ղաք» դար­­ձ­­րել են հենց հա­յե­րը, վկա՝ Թբի­լի­սիի ա­ռա­ջին մեկ տասն­յա­կից ա­վե­լի քա­­ղա­քա­պե­տե­րի հայ լի­նե­լը…

Իսկ Ջա­վախ­քը ար­դեն իսկ Հա­յաս­տա­նին վե­րա­միա­վոր­ված պետք է լի­ներ կամ Ա­ջա­րիա­յի հետ հա­մա­դաշ­նութ­յուն կազ­մած, ան­­կախ՝ ինչ­պես Ար­ցա­խը, բայց ՀՀ 1-ին եւ 2-րդ ­նա­խա­գահ­նե­­րը չօգտ­վե­ցին Մոսկ­վա­յի ա­ռա­ջարկ­նե­րից եւ Ա­ջա­րիա­յի ու Վրա­ս­­տա­նի ղե­կա­վար­ներ Աս­լան Ա­բա­­շի­ձեի ու Է­դո­ւարդ Շե­վարդ­նա­ձեի հա­­կա­սութ­յուն­նե­րից, եւ Հա­յաս­տա­­նը չվե­րահս­կեց Ջա­վախ­քի տա­րած­քը… Գու­ցե ՀՀ 3-րդ ­նա­խա­գա­՞հը օգտ­վի, ե­թե նոր ա­ռա­­ջարկ լի­նի:

Բայց Վրաս­տա­նի նա­խա­գա­հը պետք չէ, որ շատ ան­հանգս­տա­նա: Ի­հար­կե, հա­յե­րը «հայ» եւ հա­կա­հայ Սաա­կաշ­վի­լի­նե­րից ոչ մե­կին չսի­րե­ցին, իսկ Կով­կա­սում էլ նա հա­մա­կով­կաս­յան ա­ռաջ­նորդ չդար­ձավ (դա չէր էլ կա­րող լի­նել), ո­րով­հե­տեւ ան­գամ Վրաս­տա­նի ազ­­գայ­նա­կան կու­սակ­ցութ­յան ղե­կա­վա­րը հա­մավ­րա­ցա­կան ա­ռաջ­նորդ չդար­­ձավ, բայց Քիշ­նե­ւի քա­ղա­քա­պետ եւ Մոլ­դո­վա­յի Լի­բե­րալ կու­սակ­ցութ­յան փոխ­նա­խա­գահ Դո­րին Կիր­­տոա­քեն կար­ծում է, թե Վրաս­տա­նի նա­խա­գահ Մի­խե­իլ Սաա­կաշ­վի­լիին նա­խա­գա­հի պա­շ­­տո­նում իր լիա­զո­րութ­յուն­նե­րի ա­վար­տից հե­տո, պետք է հրա­վեր ու­ղար­կել՝ Մոլ­դո­վա­յի նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նը զբա­ղեց­նե­լու ա­ռա­ջար­կով:

Զար­մա­նա­լի՞ է: Բնավ՝ ո՛չ­: Մոլ­դո­վա­յին պետք է Սաա­կա­շ­­վի­լին, որ­պես­զի Վա­շինգ­տո­նի ու Բր­­յու­­­­սե­լի պատ­գամ­նե­րին ծա­­ռա­յե­լով կա­րո­ղա­նա չճա­նաչ­ված Մերձդն­ես­տ­­րի հան­րա­պե­­տութ­յան հար­ցը Մոսկ­վա­յից տե­­­­ղա­­փո­խել այլ հար­թութ­յուն, եւ Կով­կա­սում կով­կաս­ցի­նե­րի կող­մից չհաս­կաց­ված «ա­ռաջ­նոր­դը» գու­ցե­ դառ­նա մոլ­դո­վա-ռու­մի­նա­կան վե­րա­միա­վոր­ման ճա­նաչ­ված ա­ռաջ­նորդ:

Նա­խա­գահ Սաա­կաշ­վի­լիի լի­ա­­զո­րութ­յուն­նե­րի 2-րդ ­ժամ­կետն ա­վարտ­վում է, այն­պես որ, այ­լեւս ­չի կա­րո­ղա­նա ա­ռա­­­­­ջադր­վել նա­խա­­գա­հի պաշ­տո­նում եւ կա­րող է գնալ Մոլ­դո­­վա, որ­տեղ հա­­մոզ­ված են, որ նրա գա­լով նա­եւ երկ­րում ի­րա­վի­ճա­կը կփոխ­վի՝ կո­ռուպ­ցիան կվե­րա­նա, ներդ­րում­ներ կլի­նեն եւ ընդ­հան­րա­պես, կար­գու­կա­նոն կհա­­­ս­­տատ­վի:

Բայց թե ինչ են ա­նե­լու Սահ­մա­նադ­րու­թ­­յան հետ, ո­ր­­ում հստակ նշվում է, որ երկ­րի նա­խա­գահ կա­րող է դառ­նալ 40 տա­րին լրա­ցած, ընտ­րե­լու ի­րա­վունք ու­նե­ցող, վեր­ջին 10 տա­րի­նե­րին Մոլ­դո­վա­յի տա­րած­քում բնակ­վող եւ պե­տա­կան լեզ­վին տի­րա­պե­տող ցան­կա­ցած քա­ղա­քա­ցի, հայտ­նի չէ: Իսկ գու­ցե պար­զ­­վի, որ Սա­հա­կաշ­վի­լին ոչ թե Սա­­հա­կով-Սա­հակ­յան է ե­ղել, այլ ինչ­պես ռու­մի­նա­ցի-մոլ­դա­վա­ցի­նե­րից շա­տե­րը՝ Սաա­կունտ­յան, ինչ­պես բո­լո­րիս հայտ­նի Մունտ­յան մոլ­դո­վա­կան ազ­գա­նունն է:

Ար­տակ Հա­յոց­յան

«Լու­սանցք» թիվ 24 (245), 2012թ.