Հայաստանը՝ միջնորդ Իրանի եւ Արեւմուտքի միջեւ

ՀՀ ԱԳ նախարարի տեղակալ Գեղամ Ղարիբջանյանը նոյեմբերի 29-ին Կաթարի մայրաքաղաք Դոհայում մասնակցել է Զարգացման ֆինանսավորման միջազգային խորհրդաժողովին, որին ներկա են եղել տարբեր երկրների ներկայացուցիչներ՝ նախագահներ, վարչապետներ, փոխվարչապետներ, նախարարներ, բարձրաստիճան այլ պաշտոնյաներ, միջազգային կառույցների ղեկավարներ: Համաժողովի հանդիսավոր բացումը կատարել են Կաթարի էմիր Շեյխ Համադ բին Խալիֆա Ալ Թանին եւ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Բան Կի Մունը: Գ. Ղարիբջանյանը Կաթար այցի ընթացքում հանդիպել է այդ երկրի ԱԳ պետական նախարար Ահմադ բին Աբդալլահ ալ-Մահմուդի հետ:

ՀՀ ԱԳ նախարարի տեղակալը կարճատեւ զրույց է ունեցել նաեւ ԻԻՀ նախագահ Մահմուդ Ահմադինեջադի հետ: Երկու երկրների անվտանգության խորհրդի քարտուղարների ստեղծած աշխատանքային հանձնաժողովը շուտով կնախապատրաստի համապատասխան փաստաթղթերի փաթեթը՝ երկուստեք տնտեսական ծրագրեր իրականացնելու համար: Իրանի ԱԳ նախարար Մանուչեհր Մոթաքիի հետ զրույցի ընթացքում կողմերն անդրադարձել են երկու երկրների փոխգործակցությանը վերաբերող հարցերի:

Իսկ Իրանի ռազմա-ծովային ուժերը (գլխավոր հրամանատար Հաբիբուլա Սայարի) օրերս Օմանի ծոցում 50 հզ. քառ. կմ տարածք ունեցող հատվածում ռազմածովային ուժերի շքերթ են անցկացրել, որին մասնակցել են 60 ռազմանավեր, սուզանավեր ու ռմբակոծիչներ: Այս ուժի ցուցադրման շքերթը ԻԻՀ պատասխանն է ԱՄՆ-ի եւ Իսրայելի հնչեցրած ռազմատենչ հայտարարություններին, քանզի Իրանը ռմբահարելու կամ այդ երկրի նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելու մասին հայտարարությունները դարձյալ կրկնվել են: Պատճառը հատկապես Իրանի միջուկային ծրագիրն է: Ոմանք համոզված են, որ միջուկային զենք ունեցող Իրանը տարածաշրջանային հնարավոր զարգացումներից ամենավտանգավորն է, իբր անգամ ավելի վտանգավոր, քան՝ կանխարգելիչ ռմբահարումը: Այդ ոմանց անհանգստությունը հասկանալի է, որովհետեւ միջուկային զենք ունեցող Իրանը կարող է փոխել ամբողջ տարածաշրջանի անվտանգության համակարգը եւ, հատկապես, Իսրայելը սա՛ չի կարողանում հանդուրժել: ԻԻՀ նախագահ Մ. Ահմադինեջադն ասել է, որ Իրանը ցանկանում է ունենալ ուրանի հարստացման տեխնոլոգիաներ՝ արդյունաբերական նպատակներով, ինչին կարծես ոչ-ոք չի ընդդիմանում, բայց վախենում են հետագա զարգացումներից:

Թեհրանն էլ պնդել է, որ կհարգի իր հանձնառությունները եւ, սպառազինությունների չտարածմանը ձգտող միջազգային համայնքի ջանքերին համահունչ, բաց կպահի իր դռները դիտորդների առջեւ: Իսկ միջազգային հանրությունն էլ պետք է հարգանք դրսեւորի Իրանի ներկայիս արդյունաբերական նպատակների նկատմամբ, եթե կամենում է ստանալ այդ երկրի համագործակցությունը:

Իսկ իրանցիների մտահոգությունը առարկայական է, քանզի ականատես են ամերիկյան զորքերի ներկայությանն իրենցից արեւմուտք՝ Իրաքում, եւ արեւելք՝ Աֆղանստանում: Թեհրանը պնդում է, որ Արեւմուտքը չի կարողանում հանդուրժել գաղափարախոսություններին (քաղաքակրթություններին) հենված պետությունների վարքագիծն ու գործունեությունը, ուստի՝ Սիրիան, Իրանը եւ այլ երկրներ, որոնք այդպիսի պետություններ են, որոնք ունեն գերագույն խնդիրներ՝

իսլամը կամ արաբական միասնությունը, կամա, թե ակամա դառնում են հակաարեւմտյան կամ հակասիոնիստական:

Բայց, ինչպես Հյուսիսային Կորեայի դեպքում, Իրանի հարեւանները նույնպես կարող են Իրանի եւ Արեւմուտքի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացներ նախաձեռնել: Եվ դա կարող է նախաձեռնել հենց Հայաստանը:

Միայն փոխշահավետ համագործակցությամբ եւ վստահությամբ կկարգավորվեն այսպիսի հակամարտությունները: Ուստի, Արեւմուտքի համար կարեւոր քայլ կարող է լինել Իրանը որպես գազի այլընտրանքային մատակարար դիտարկելը, եւ այդ երկիրը Կենտրոնական Ասիայից Եվրոպա գազ արտահանելուն ուղղված՝ «Սպիտակ հոսանք» եւ «Նաբուկո» խողովակաշարերի քննարկվող ծրագրերում ներգրավելը: Երեւանի միջնորդությունը նույնպես պետք է հանգեցնի Հայաստանի՝ այս եւ տարածաշրջանային այլ ծրագրերում ներգրավվելուն:

Իսկ Իրանի իրական մտադրությունները աշխարհին հասու կլինեն միայն այն ժամանակ, երբ այդ երկրի նկատմամբ կվարվի ներգրավման, այլ ոչ թե վանման՝ անկյուն քշելու քաղաքականություն:

Արտակ Հայոցյան

«Լուսանցք» թիվ 44 (83)