Աշխարհն օգնեց, ԽՍՀՄ-ը մսխեց…

Սպիտակի երկրաշարժի 20-ամյակի կապակցությամբ օրերս Հայաստան էին ժամանել նաեւ ՌԴ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որոնց մի մասը ժամանակին ԽՍՀՄ-ի իշխանական վերնախավում է եղել: 1988թ. երկրաշարժից հետո էլ, հիմա էլ մեր իշխանությունները պարբերաբար, մեծ շուքով պարգեւատրում են այդ մարդկանց, մեդալներ տալիս, հուշարձան կանգնեցնում կամ հերոսի կոչում շնորհում: Իսկ այդ պարգեւատրվողներից ոմանք ԽՍՀՄ-ի գոյության վերջին «քարշ եկող» տարիներին Մոսկվայի բանկերում «սառեցրեցին» (կամ տեղյակ են, թե ինչպես «սառեցվեց») երկրաշարժի հետեւանքների վերացման համար տարբեր երկրներից եկած հսկայական գումարները, իսկ բազմաբնույթ օգնության մի մասն էլ տեղավորեցին ռուսաստանյան հիվանդանոցներում, դպրոցներում, մանկամսուրներում ու այլ հիմնարկներում… Ինչպես այս մասին, այնպես էլ կասկածելի կամ արհեստական երկրաշարժի մասին տարբեր զլմ-ներում անդրադարձեր բազմիցս եղել են:

Իսկ այս օրերին, երկրաշարժից զոհվածներին ու տուժածներին հատուկ կարգավիճակ տալու առաջարկով հանդես է եկել «Շուստով եւ Արարատ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցության Մոսկվայի կազմակերպության տնտեսական խորհրդի անդամ Արտաշես Միքայելյանը: Ըստ նրա, աշխարհում միշտ էլ հետազոտվում են աղետները եւ տուժածներին հատուկ կարգավիճակ են տալիս, բայց, ահա, Հայաստանում նման բան չարվեց. «Խոսքս վերաբերում է տնտեսական օգնությանն ու պետության կողմից ցուցաբերած հոգատարությանը»: 1988թ. երկրաշարժից հետո «ամբողջ մոլորակն է օգնել Հայաստանին ու այս դեպքում ոչ միայն Սպիտակն է դարձել երկրաշարժի էպիկենտրոն, այլեւ՝ Հայաստանը դարձել է համամարդկային ուշադրության էպիկենտրոն», – ասել է Ա. Միքայելյանը՝ ավելացնելով, թե մեր պետության կողմից պետք է ստեղծվի եւ հաստատվի «Ազգային երախտագիտության շքանշան», որպեսզի շնորհվի երկրաշարժի ժամանակ օգնություն ցուցաբերած պետություններին, կազմակերպություններին ու անհատներին: Այս առաջարկի ընդունումը կարող է նպաստել, որ գո՛նե այդուհետ մեր երախտագիտությունը համաշխարհային բնույթ կստանա եւ ոչ թե կմնա միայն նախկին ԽՍՀՄ-ականության սահմաններում: Ա. Միքայելյանի կարծիքով, երկրաշարժից հետո «օգնության կարգով Հայաստան եկած տասնյակ միլիոնների հետքը կորել է», եւ այն գումարը, որը հասցեագրված է եղել տուժածներին՝ «տեղ չի հասել»: Միեւնույն ժամանակ նա խիստ զարմացած է. «Գումարը չի կարող կորել, քանի որ այն պետականորեն է ուղարկված, հասցեագրված ու ստացված է»… Այս խնդիրը պարզաբանելու համար նա նամակի ձեւով հարցադրումն ուղարկվել է ՌԴ վարչապետ Վլադիմիր Պուտինին, որ «օգնության կարգով տրամադրված գումարները հայտարարվեն ու վերադարձվեն այն մարդկանց, ովքեր իրապես դրա տերն են»:

Իսկ թե ՀՀ ո՞ր կառավարությունն է պատասխանատու այսպիսի անտարբերության կամ անփութության համար, որ չի լուծվել առկա խնդիրը, Ա. Միքայելյանը հայտնեց, որ «դրա պատասխանը չգիտի», պարզապես այս հարցին շտապ լուծում է անհրաժեշտ:

Երբ փառաբանում կամ «աստվածացնում» ենք մարդկանց, ապա պիտի համապարփակ վերլուծենք նրանց գործունեությունը: Ահարկու երկրաշարժից ընդամենը ամիսներ անց լուրեր շրջանառվեցին, որ Մոսկվան յուրացնում է աշխարհի տարբեր ծայրերից Հայաստանին ուղարկած օգնությունը, շատ երկրներ նույնիսկ հրաժարվեցին օգնությունը Մոսկվայով ուղարկել եւ պարտադրեցին, որ իրենց ինքնաթիռները միանգամից Երեւանում վայրեջք կատարեն: Բայց սա էլ չօգնեց, եւ ըստ դեռ այն ժամանակ ձեւավորված կարծիքների, Հայաստանը ստացել է աշխարհի շուրջ 100 երկրներից եկած օգնությունների մինչեւ 30%-ը (նույնիսկ ավելի քիչ՝ 10 -15% է նշվում):

Բոլորս էլ հիշում ենք, որ այն ժամանակներում Հայաստանն ու Արցախը համարվում էին ԽՍՀՄ տարածքի ամենահեղափոխական հատվածը, նույնիսկ մերձբալթյան հանրապետություններն էին Հայաստանին առաջամարտիկ համարում ԽՍՀՄ ազգերի «անկախական» պայքարում, եւ մեր երկիրը (արցախյան շարժումը) համաշխարհային հանրության ուշադրության կենտրոնում էր: Եվ աշխարհի օգնությունը երկրաշարժի օրերին ինչպես բարեգործական էր, այնպես էլ քաղաքական բնույթ ուներ, եւ օգնության քանակն ու աշխարհագրությունն իսկապես մեծ ու բազմազան էր:

Հայ Թորգոմյան

«Լուսանցք
» թիվ 45 (84)