Սատանա՞ է, Չարի աստվա՞ծ, թե՞ Ավերիչն ամենայնի – ՄեկԱրարչական սկզբունքներից են սնվում ու գոյատեւում Բարին ու Չարը… Արմեն Ավետիսյան, Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ…

Սիրում եմ քեզ կյա՛նք, քանզի արարչական ես ու անգնահատելի, սրբազան ժամանակահատված ես ծննդի եւ մահվան միջեւ, մի լուսեղեն ժամանակահատված՝ ազգիս նվիրաբերվելու եւ անդադրում գործելու…

Սիրում եմ քեզ մա՛հ, քանզի բնական ես ու անգերազանցելի, տանում ես հոգիս հանուն ազգիս բնության հետ ձուլելու, ուրեմնեւ՝ հավերժության գիրկը…

* * *

Աստվածաբանական իմ աշխատություններում չար ուժերի թեմային նույնպես անդրադարձել եմ: Սա մի կարեւոր հոգեւոր առանցք է, որ հետաքրքրում է մարդկությանն այնքան, որքան արարչական երեւույթները, Աստվածները: Այո, սա հոգեւոր առանցք է, քանզի այլ հարթության մեջ անհնար է հասկանալ այս երեւույթն ամբողջապես: Առանցքը բացասական, բայց արարչական է, այսինքն՝ բնածին ու բնականոն գործառույթներով է օժտված եւ ունի հստակ ուղղություն եւ առաքելություն, որ ամրագրված է Տիեզերակարգով: «Հայ Աստվածների փնտրտուքը՝ բնածին ու արհեստածին հավատալիքների սահմանագծին» («Լուսանցք» թիվ 2-8, 2015թ.) եւ «Արարչական Համակարգի մյուս Բնածին Աստվածները» («Լուսանցք» թիվ 9-13 (355-359) եւ 15-21 (361-367), 2015թ.) հոդվածաշարերում եւս Չարիների, չար ուժերի մասին խոսել եմ:

Բարիներն ու Չարիները Տիեզերական բեւեռներ են, որ հստակ կատարում են Արարչի կամքը:

Արարիչ ուժերին, որոնց մեջ են նաեւ Աստվածները, հակակշռում են Ավերիչ ուժերը, ինչը հավերժական է դարձնում Բարիների եւ Չարիների հակամարտությունը: Սա հայոց մեջ ամրագրված է Վահագնի ու Վիշապի հավերժական հակամարտությամբ, եւ ի փառս Հայոց ռազմի ու զորության Աստծու, նա միշտ հաղթում ու սանձում է Վիշապին՝ պահպանելով Բարի Առանցքի տիեզերական ազդեցությունը: Դա Երկրում նշվում է որպես գարնան գալստի տոն՝ նոր տարեփոխություն՝ ամանոր… միաժամանակ նաեւ Վահագնի Վերածննդի օր է նշվում՝ ի փառս հերթական հաղթանակի…

Որ պահին գերակշռում է Չարին, տկարանում է Բարին (նույնն է թե՝ Արին) եւ հակառակը, երբ իր դիրքերում է Արարիչ բեւեռը, Ավերիչ կողմը տկարանում է: Պայքարն ինչպես Տիեզերական անչափելի տարածքում է ընթանում, այնպես էլ Տիեզերական յուրաքանչյուր մարմնում, այդ թվում՝ Երկրում: Համատիեզերական Սկզբունք է եւ յուրաքանչյուրի գիտակցումից ու հոգեւոր մակարդակից է կախված որեւէ բեւեռին սնելը, ուժ տալն ու հզորացնելը…

Մի առիթով ասել եմ, որ ՄեկԱրարչական Բազմաստվածության Համակարգը, որտեղից սկիզբ է առնում Արարչակարգը, որ հենց Տիեզերակարգն է, Կյանքի հավասարազոր պայմաններում են Ծնունդն ու Մահը… Առհասարակ կյանքը մի ժամանակահատված է, որ գոյատեւում է ծննդի ու մահվան միջեւ: ՄեկԱրարչական Սկզբունքներից են սնվում ու գոյատեւում նաեւ Բարին ու Չարը… Այստեղ կողք-կողքի են նաեւ Սպիտակն ու Սեւը, Լույսն ու Խավարը… Եվ այս ամենը մի բան է նշանակում՝ Ակունքը բոլորի համար է, եթե յուրաքանչյուրն իր գործառույթն է իրականացնում՝ ըստ Արարչի Կամքի. Բարին՝ բարի, Չարին՝ չար… Բոլորն էլ Արարչի Արարմունքներն են, որ պիտի կատարեն իրենց բեւեռների գործերը…

Մի հետաքրքիր դիտարկում, որին հանդիպել եմ ուսումնասիրությունների արդյունքում, եթե Բարին կամա, թե ակամա կարող է նաեւ չար գործեր անել (նախանձը, խանդը, չկամեցողությունը եւ նմանատիպ երեւույթները եւս չար գործեր են), ապա Չարին երբեք չի անում բարի գործեր: Ի տարբերություն երկրային չարի, տիեզերածին չարը անգամ չի ժպտում, քանզի ժպիտն իսկ սնում է Բարի Առանցքը… Թերեւս հենց սա է պատճառը, որ Չարը կարողանում է երկար իշխել այն վայրերում, որտեղ թուլացել է արարչականը, այդ թվում՝ Երկրում: Իհարկե, գործառույթը խախտողները պատժվում են անկախ այն հանգամանքից՝ բարի են, թե չարի, բայց առավելապես կամ հիմնականում պատժվում են բարի ուժերը, ինչը ամրապնդում է ինչպես Տիեզերական, այնպես էլ Երկրային չարիների դիրքերը:

Երկրում չարի իշխանությանը նպաստում է նաեւ արհեստածինների, խառնածինների, արյունապիղծների, սեռապիղծների ու նմանների քանակական աճը: Միշտ բարին դժվարությամբ է համախմբվում, քանզի այստեղ առկա է անհատականությունների դաշինքը, ինչը այս պայմաններում դժվար գործ է: Չարիները խմբակային, ոչ թե անհատակամ մոտեցում ունեն, ինչը թեթեւացնում է նրանց միասնության խնդիրը: Չարի, բացասականի կամ ավերողի հոգեբանությունն ու մտածողությունը հոտային է նաեւ Երկրում:

Չարի իշխանությունը Երկրում ամրագրվեց այն ժամանակներից, երբ Արարչահաղորդ եւ Տիեզերահաս արիադավանությունը մասնատվեց ու վերածվեց ազգային այնպիսի հավատների (նաեւ արհեստածին ազգերը ստեղծեցին հավատներ), որոնցում եղավ հրաժարում ՄեկԱրարչականությունից եւ Բազմաստվածային Համակարգերում յուրաքանչյուր Աստվածային Համակարգ Արարիչ կարգեց իր Գերագույն Աստծուն… Այսպես սկիզբ դրվեց Երկրի Արարիչ Համակարգի փլուզմանը եւ Ավերիչ Համակարգի ծավալմանը…  

Չարը հաստատվեց Երկրում, իսկ չարիքը՝ մարդկանց սրտերում՝ Բնածին ազգերը, մարդիկ եւս կորցրեցին իրենց ծինաբանական ինքնատիպությունն ու տիեզերական առաքելությունը, մոռացան Գենետիկ Արահետը՝ դեպի Տիեզերքի Արարչիչը տանող Հետքը… Ցավոք, այս երեւույթից խույս չտվեցին նաեւ հայոց հավատի հետեւորդները: Այսպես՝ Արարչածին 7 Աստվածային Համակարգերը՝ Հայկական, Հնդկական, Հունական, Հրեական, Պարսկական, Եգիպտական եւ Շեղաչյաները եւ նրանցից սերված Ազգերն ու Մարդատեսակները եւս մտան Տիեզերական Չարի տիրույթ… Համարժեքորեն ծաղկում ապրեց նաեւ երկրային չարը:

Այսպես թուլացան նաեւ ազգային հավատները, որոնցում անգամ չարը մարմնավորող աստվածություններ հայտնվեցին, ինչպես Գույ-մուն չինական դիցաբանության մեջ: Ով աստվածուհի է՝ չար կին, սատանաների մայրը եւ ամեն առավոտ հազարավոր սատանաներ էր ծնում եւ նրանց երկիր ուղարկում՝ տարբեր չարություններ անելու: Որպեսզի ոչ ոք չկարողանար պատժել իր երեխաներին, Գույ մուն նրանց երեկոյան ուտում էր, իսկ առավոտյան ծնում էր նորերին… Վիշապը Արեւելքում հատուկ կարգավիճակ եւ պաշտամունք ունի, երեւակայական, գերբնական էակ է շատ ժողովուրդների առասպելաբանություններում, առավելապես չարի մարմնավորում  ունի։ Սովորաբար պատկերվել է թեւավոր օձի կամ տարբեր կենդանիների տարրերի համադրմամբ։ Ենթադրվում է, Վիշապի կերպարում միահյուսվել են երկինքն ու երկիրը՝ վերին (թռչուններ) եւ ստորին (օձ) հակադիր աշխարհները։ Ուսումնասիրողների կարծիքով՝ վիշապի մասին առասպելների հիմքում ընկած է քաոսի (անկազմակերպվածություն) ու կոսմոսի (կազմակերպվածություն) հակամարտության առասպելի նախնական մոտիվը: Հին բաբելոնացիները, նաեւ շումերներն ու աքքադները հավատում էին, որ հանդերձյալ աշխարհում՝ այն «երկրում, որտեղից չկա վերադարձ», իշխում էր Ներգալը. մի բռնի աստվածություն, որ հայտնի էր իբրեւ «այրող»։ Նրանք նաեւ վախենում էին դեւերից, որոնց փորձում էին հանդարտեցնել կախարդական խոսքերի միջոցով։ Հայերն իրենց դիցարանում միառժամանակ աստված են դասել նաեւ Տորք Անգեղին, ով ուժի եւ արիության դրական տիպարից բացի, հակառակ պաշտամունք էլ է ունեցել՝ նրան որպես հայկական ստորգետնյա թագավորության աստված են ընկալել։ Իսկ ահա Սպանդարամետը կամ Սանդարամետը, ում ներկայացնում են որպես հայերի ստորերկրյա թագավորության աստված, որին հաճախ նույնացնում են ստորգետնյա աշխարհի, մեռելների թագավորության կամ ուղղակի դժոխքի հետ, իրականում գոյություն չունի: Հնում Սպանդարամետին նույնացրել են այգիների եւ գինու հովանավոր  հունական Դիոնիսիոսի կամ Բաքոսի հետ, հետագայում նա համարվել է երկրի, անդունդների, դժոխքի տիրակալ՝ Սանդարամետապետ։ Երբեմն հոգնակի «Սանդարամետք անդնդոց» ձեւով հասկացել են եւ՛ դժոխքի անդունդները, եւ՛ դժոխքի չար ոգին՝ Սպանդարամետ, Սպանդարամետապետ, երկիրն ու ստորերկրյա աշխարհն անձնավորող ոգի կամ հենց ինքը՝ ստորերկրյա աշխարհը, հին հայկական դիցաբանության մեջ մտել է պարսկական ազդեցությամբ, ծագում է հին իրանական՝ մայր երկիրն անձնավորող Սպենտա Արմայիտ դիցուհու անունից։ Իսկ եգիպտական դիցաբանության մեջ չարության աստված էր համարվում Սեթը, որը «ներկայացվում էր արտասովոր մի գազանի տեսքով՝ բարակ, ծուռ մռութով, ուղղանկյունաձեւ ականջներով եւ կոշտ, ճյուղավորված պոչով»)։ Հույներն ու հռոմեացիները թեեւ ունեին բարի ու չար աստվածներ, բայց նրանց դիցաբանության մեջ չկար այնպիսի մի աստվածություն, որը լիներ չարության գլխավոր աստվածը։ Ըստ նրանց փիլիսոփաների՝ գոյություն են ունեցել երկու իրար հակառակ սկզբնապատճառներ։ Համաձայն Էմպեդոկլեսի՝ դրանք էին Սերն ու Տարաձայնությունը։ Ըստ Պլատոնի՝ աշխարհում եղել են երկու «Հոգիներ». մեկը սկիզբ է տվել բարությանը, մյուսը՝ չարին։ Ինչպես իր գրքերից մեկում ասել է Ժորժ Մինուան, «դասական (հունահռոմեական) հեթանոսական հավատի մեջ Սատանայի գաղափար չի եղել»։ Իրանի զրադաշտական կրոնի մեջ գլխավոր աստված Ահուրա Մազդան՝ Օրոմազդը, ստեղծել է Անգրա Մանյունին՝ Ահրիմանին, որն ընտրել է չարության ուղին՝ վերածվելով Կործանարար Ոգու՝ Կործանողի։ Հայերը եւս մտածեցին…

Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել հուդայականության մասին։ Թեեւ այդ կրոնում Սատանան պարզապես ներկայացվում էր որպես Աստծո հակառակորդ, որ դարձել էր մեղքի պատճառը, հուդայական կրոնը դարերի ընթացքում «վարակվեց» հեթանոսական գաղափարներով։ Մի հանրագիտարանում ասվում է. «Մեծ փոփոխություն տեղի ունեցավ…. մեր թվարկությանը նախորդող դարերի ընթացքում. (հրեական) կրոնը… որդեգրեց դուալիստական գաղափարներ, համաձայն որոնց՝ խաբեության ու չարի զորեղ ուժերը երկնքում եւ երկրի վրա ընդդիմանում են Աստծուն ու բարի ուժերին։ Ինչպես երեւում է, այդ գաղափարները առաջ են եկել պարսկական կրոնի ազդեցության տակ։ Մեկ ուրիշ հանրագիտարանում էլ գրված է. «Դեւերից պաշտպանվելու համար մարդիկ որոշակի պատվիրանների են հետեւել եւ թալիսմաններ օգտագործել»:

Սատանայի «աստեղային ժամը» սկսեց ազգային հավատների փլուզման եւ միջազգային կրոնների առաջացման ընթացքում: Չարի բոլոր մարմնավորումները ամփոփվեցին Սատանայի մեջ: Կրոնները՝ խառնածիններից ծնված ու խառնածինների համար ստեղծված հոգեւոր ուսմունք է, որը պիտի մարդու մեջ ստորացներ ազգայինը եւ միջազգայնացներ անդեմ-անազգ մարդկայինը…

Եվ քրիստոնեությունը եկավ դառնալու խառնածինների ապավենը, որոնք պիտի ընդունեին հրեաների ընտրյալությունը եւ Եհովա աստծո միակությունը... «Հիսուսը համեստների ու ճնշվածների, մոլորյալների ու հիվանդների «երկնային արքայության» կրոն ստեղծեց»… Այստեղից էլ ծնվեց Ալլահի հետեւորդների կրոնը, որտեղ «ենթարկվելը, հնազանդվելն ու չմտածելը դարձան պաշտամունքային սկզբունքներ»… Իսկ Բուդդան ստեղծեց «ծույլերի ու պահանջներ չունեցողների, աշխատանքից փախչողների «երկնային արքայության»…

Իզուր չէ, որ այսօր աշխարհում իշխող այս 3 կրոններում էլ՝ քրիստոնեություն, մահմեդականություն եւ բուդդայականություն, Սատատան իր տեղն ու նշանակությունն ունի եւ անգամ դարձել է ստորերկրյա աշխարհի տերը…

Առաջացավ նաեւ «հավատուրաց քրիստոնյաների դավանանքը», որում տեղ գտան այնպիսի գաղափարներ, ինչպես հուդայականությունն էր յուրացրել ոչ աստվածաշնչյան գաղափարները Սատանայի մասին: Հավատուրաց քրիստոնյաներն էլ մշակել էին «Գրությունների վրա չհիմնված ուսուցումներ», որում ասվում է. «Հին աստվածաբանության ամենածայրահեղ գաղափարներից մեկն այն էր, որ Աստված փրկագինը վճարել էր Սատանային»։ Այս գաղափարը առաջ էր քաշել Իրենեոսը (2-րդ դար)։ Հետագայում այն զարգացրել էր Օրիգենեսը (3-րդ դար), ով պնդում էր, թե «սատանան մարդկանց վրա օրինական իրավունք էր ձեռք բերել», եւ գտնում էր, որ Քրիստոսի «փրկագինը վճարվել էր Սատանային» (Ադոլֆ Հարնաք)։ Այն գաղափարը, համաձայն որի՝ փրկագինը վճարվել է Սատանային, մոտ 1000 տարի մեծ դեր է խաղացել աստվածաբանության պատմության մեջ եւ մնացել է որպես եկեղեցու հավատալիքներից մեկը։ Եկեղեցու հայրերից ոմանք, ինչպես օրինակ՝ Օգոստինոսը (4-5 դդ.), ընդունում էին այդ գաղափարը։ Սակայն 12-րդ դարում կաթոլիկ աստվածաբաններ Անսելմն ու Աբելարը հանգեցին այն մտքին, որ Քրիստոսի զոհաբերության գինը ներկայացվել է ոչ թե Սատանային, այլ Աստծուն…

Հետո առաջացան նաեւ սատանայապաշտներ: Ըստ վիճակագրական տվյալների, Հայաստանում չկան օրինական գրանցված սատանայապաշտական կազմակերպություններ, սակայն, եթե ինչ-որ սատանայապաշտական կազմակերպություն դիմի օրինական գրանցվելու համար, չի մերժվի, քանի որ հայի օրենքները այլեւս ոչ ազգային-միջազգային են եւ թույլատրում են դա… Մեր երկրում կան գրանցված ավելի քան 60 կրոնական կազմակերպություններ, սակայն սատանայապաշտական կազմակերպություն չկա: Այժմ փորձում են օրենքը ձեւափոխել եւ մի շարք սահմանափակումներ մտցնել, ինչպես օտարերկրյա պետությունից կրոնական կազմակերպությունների ֆինանսավորման արգելումը, որպեսզի կատարված ծախսերը հրապարակվեն եւ այլն:

…Իսկ Աստվածները հեռացան, քանզի դադարեց հոգու կանչը, բայց առաջին իսկ կանչի դեպքում կվեադառնան դեպ մեր հոգիները, քանզի սպասում են մեր կանչին: Մեր էպոսն ասում է, որ «աշխարհն ավերողն ու շինողը մենք ենք» եւ մինչ Աստծուն-Աստվածներին կանչելը պիտի կարողանանք աշխարհն այնպես շինել, որ այն դառնա ոչ միայն Աստծո, այլեւ՝ Արարչի Տաճար: Մեծ Մհերը իր տաճարը հենց Արարչին նվիրեց… Եվ կվերադառնան Քուռկիկ Ջալալին ու ու Թուր Կեծակին… Պետք է ազատվել հոգեւոր-մտավոր-մարմնական ինքնաոչնչացման մղձավանջից: Ժամն է առաքինանալու: Իսկ մինչ այդ տեսնենք, թե ինչու եւ ինչպես եկավ Սատանանան եւ ինչ է սպասվում մարդուն, եթե ուշքի չգա, եւ Սատանային՝ եթե մարդը ուշքի գա…

Սատանա. առասպե՞լ, թե՞ իրականություն

Թե ինչպես է առաջացել չարը, միշտ եղել է մարդու հետաքրքրության շրջանակում, ի սկզբանե եւ այսօր էլ, այդպես է լինելու նաեւ հետայսու՝ մինչեւ Երկրային կյանքի ավարտը, քանի որ Երկնային կյանքում դա ակնհայտ է դառնում…

Սատանա բառը ծագել է հին եբրայերեն satan բառից, որը նշանակում է  սադայել, բանսարկու, չարախոս, հակառակորդ, ընդդիմադիր, մատնիչ, ըմբոստ, ապստամբ, սադրիչ:

«Մութ» աստվածների պաշտամունքը, մութ ուժի երկրպագությունը գոյություն է ունեցել բոլոր ժամանակներում, երբ արդեն տրոհվել էր Համաարիական Տիեզերահաս Հավատը: Իսկ այդ հավատի հավատավորների համար առավել քան ակնհայտ էր, որ Աստված չի՛ կարող չար լինել, որ Աստված չի՛ կարող մարդուն անարգել, որ Աստված Տիեզերքի Արարչի այն մասնիկն է, որը պաշտպանում է Համատիեզերական Բարի Առանցքը…

Բայց, ինչպես նշել եմ արդեն, համաարիական հավատի մասնատումը ազգային-հեթանոսական հավատների, այդ համակարգերում սկսեց որոշակի տեղ տալ չար ուժերին: Հին Միջագետքում, Կարթագենում, նաեւ մայաների, ացտեկների, ինկերի ու այլ քաղաքակրթությունների մեջ «մութ» աստվածները կարեւոր դեր են խաղացել եւ ունեցել են իրենց պաշտոնական ծիսակարգերը, օրինակ՝ Ներգալը, Սեթը, Բաաղը, Հադեսը եւ «խավարի» ուրիշ  աստվածներ ավելի քիչ չեն պաշտվել, քան «լուսավոր» աստվածները:

«Մութ» կամ չար աստվածների պաշտամունքում զանգվածային մարդկային զոհաբերություններով առավել աչքի են ընկել սեմիթական ժողովուրդները՝ փյունիկացիները, կարթագենացիները, հրեաները, ինչն էլ հանդիսացել է նրանց նկատմամբ Հին աշխարհի այլ ազգերի չափազանց բացասական վերաբերմունքի պատճառ: Հետո, իհարկե այդ ամենը թափանցել է նաեւ այլ տարածաշրջաններ: Սատանան վերցրել է անդրաշխարհի աստծո գծերը՝ իր բանսարկու, չարախոս եւ սադրիչ կերպով դառնալով հակառակորդ եւ ընդդիմադիր Տիեզերական բարի Առանցքին: Ինչը այսօր շատերի մոտ հասկացվում է՝ Աստծուն, քանզի ՄեկԱրարչական Բազմաստվածային համակարգը «կորցրել» է Արարչին ու մյուս Աստվածներին: Եթե ավելի հետ գնանք՝ դեպի նեոլիթյան Երկրի աստծո գծերը, ապա այլ կերպ ասած՝ նեոլիթյան Երկրի աստվածը երկարատեւ ու բարդ էվոլյուցիայի հետեւանքով դարձավ քրիստոնյաների պատկերացրած սատանան: Նրա սեւ գույնը, հավանաբար, կապված է վերջինիս կեցության վայրի հետ, որն ըստ մարդկային պատկերացումների՝ մթի թագավորությունն է՝ անդրաշխարհը:

Հնում շաբաթ օրը, որոշ ժողովուրդների մոտ, նվիրված է եղել «Սեւ» աստծուն՝ Սատուրնին, Քրոնոսին եւ աստվածային օձ Նագային: Շաբաթ օրը բաբելոնացիների մոտ չէր կրում ամենշաբաթյա բնույթ, այլ կապվում էր լիալուսնի օրվա հետ, քանի որ շաբաթ օրը համարվում էր դժբախտ օր: Քրիստոնյաների աչքում արդեն կռապաշտ դարձածների կողմից շաբաթ օրը տոնելը եւ «Սեւ» աստծո երկրպագությունը վերափոխվեց անմաքուր ուժերի հավաքի պատկերացման, որտեղից էլ առաջացան միջնադարյան պատկերացումները «վհուկների գիշերաժողովի» մասին: Տարբեր ժամանակներում սատանայականության-սատանիզմի մեջ մեղադրվել են մանիքեականները, տամպլիերները, կատարները, բոգոմիլները ու բազմաթիվ այլ քրիստոնեական ու ոչ քրիստոնական ուղղություններ:

Սատանիզմն իր թեորիայի սկզբունքները հիմնում է առաջին հերթին հրեական կաբբալիստիկ դեմոնոլոգիայի վրա: Ըստ Ն.Ա. Բերդյաեւի էզոթերիկ դոկտրինայի. հոգեւոր զարգացման 2 ուղի կա՝ Աջ ուղի, որ սպիտակ օկուլտիզմի ուղի է, որը գտնվում է տիեզերքի էվոլյուցիայի օրենքների հետ ներդաշնակության մեջ եւ  Ձախ ուղի, որ սեւ օկուլտիզմի ուղին է, որն արգելակում է մարդկության զագացումը:

Ժամանակակից սատանիզմը սեւ օկուլտիզմի ուղղություններից մեկն է: Աջ ուղին ընտրողների համար կենտրոնական տեղում է աստված, իսկ ձախ ուղին ընտրողների համար աշխարհաստեղծման կենտրոն է Էգոն՝ ցածրագույն, ժամանակավոր եւ կեղծ Ես-ը: Սատանիստական տարբեր խմբերին վերագրվող եւ նրանց կողմից բազում խորհրդանշաններ ու տարբերանշաններ են օգտագործվում այսօր: Սակայն դրանցից մի քանիսն ունեն արմատական եւ առավել վաղ պատմություն: Ներկայացնենք դրանցից մի քանիսը.

Շրջված հնգաթեւ աստղ, որն օգտագործվում է սատանիզմի մեջ սկսած 19-րդ դարից: Հնգաթեւ աստղը՝ պենտագրամման նախնական տեսքով ի հայտ է եկել Պյութագորասի մոտ եւ ունեցել է հավերժ երիտասարդության ու առողջության իմաստ: Կաբալիստական տեսության համաձայն՝ պենտագրաման չարի եւ բարու խորհրդանիշն է՝ կախված նրա դիրքից:

Բաֆոմետի կնիք, որը Սատանայի Եկեղեցու պաշտոնական տարբերանշանն է, իրենից ներկայացնում է շրջված հնգաթեւ աստղի մեջ ներառված այծ: Հնգանկյունը շրջանագծի մեջ է առնված, իսկ աստղի յուրաքանչյուր թեւի դիմաց գրված է Լեվիաթան անունը: Տարբերանշանի ստեղծող է համարվում շվեդ օկուլտիստ Օսվալդ Վիրտը: Բաֆոմետ բառի պատմությունը հասցնում են մինչեւ տամպլիերների ժամանակներ (որոնցից էլ հետո մասոնական խմբակներն ու օթյակներն առաջացան), սակայն նրանց կողմից առավել եւս այդ նշանի օգտագործման մասին ստույգ տեղեկություններ չկան:

Շրջված խաչ, որին հաճախ անվանում են նաեւ Հարավային խաչ, առավելապես ունի Քրիստոսի խաչելությունը նսեմացնելու խորհուրդ:

Երկգլխանի օձ, որը գործածվում է սատանիստական «Սեւ լույս» եւ «Սատանայի հիերարխիա» խմբավորումների կողմից, որպես երկու՝ աշխարհիկ եւ կրոնական իշխանության նշան օրդենի (օթյակի) շրջանակներում:

Այծի պոզ, որը ժամանակակից սատանայի նշաններից է: Սկզբնական շրջանում այծի պոզերը խորհրդանշել են պտղաբերություն եւ աստվածություն, գոյություն են ունեցել պոզավոր աստվածություններ՝  Պան, Խնում, Հատհոր, Դիոնիսիոս եւ այլն: Հիմնականում խորհրդանշում է իմաստություն, սատանիստների կողմից գործածվում է հենց այդ իմաստով՝ ի հակադրություն քրիստոնեության եւ նրա սկզբունք հանդիսացող հավատքի:

666 թիվը Նոր Կտակարանում  Հայտնության Գազանի թիվն է (Հայտն. 13:18, 15:2): Հաճախ Հայտնության Գազանը նույնականացվում է Հակաքրիստոսի, Նեռի հետ, որի արդյունքում էլ այն օգտագործվում  է որոշ սատանիստների կողմից: 6 թիվը մեկնաբանվում է որպես անլիարժեքության խորհրդանիշ՝ ի հակադրություն աստվածային լիարժեքության խորհրդանիշ 7 թվի: Սատանայի եկեղեցին որեւէ հատուկ նշանակություն չի տալիս այդ թվին, բայցեւայնպես կտրականապես չի ժխտում թվի խորհրդի մոգական նշանակությունը:

Սատանան սատանայի զավակից տարբեր է

Սլավոնական ժողովուրդների մոտ սատանայի անունը կամ նրա մասին հիշատակելն արդեն իսկ մեղք է: Այդ պատճառով փորձում էին նրա անունը չտալ, որպեսզի «փորձանք չբերեն», եւ սատանայի համար հնարում էին «հուշող» անուններ՝ անմաքուր, նենգ, սեւ ուժ, պոչատ…. Հասկանալի էր, որ այդ բոլոր անունները վերաբերում էին մի էակի: Սակայն ժողովրդական ասացվածքները ստիպում էին մտածել, որ նույնիսկ սատանայական եղբայրության մեջ տարբերություններ կային: Օրինակ, հայտնի սատանան ավելի հաճախ նկարագրվում է որպես ոչ բարձրահասակ, սեւ տղամարդ: Նա լայն դունչ, մեծ կեռ քիթ, սեւաթույր աչքեր, մատների վրա անպայման ճանկեր, գլխին կոտոշներ ունի: Որպեսզի թաքցնի այդ կոտոշները, սատանան սովորաբար գլխարկ է կրում: Իսկ որպեսզի չերեւային շան թաթերի նմանվող ոտքերը, նա սեւ երկար վերարկու էր հագնում: Այն էակը, որին պատկերում էին խոզի մռութով, կեռ պոչով եւ սմբակներով, արդեն սատանան չէր, այլ սատանայի որդին: Նա տարբերվում էր իր ոչ բարձր հասակով եւ վառ կիսաբաճկոն ու կարմիր թասակ էր կրում:

Մարդկանց հաճախ հայտնվում էր նաեւ դիդկո – «գրողը»: Նա գալիս էր ինչ-որ մեկի խնդրանք-անեծքով. «Թո՛ղ գրողը քեզ տանի»: Նա իհարկե ոչ մեկին չէր տանում, սակայն նրա գալուց հետո մարդը ծանր հիվանդանում էր: «Գրողին» ճանաչելը դժվար չէր: Նա ատամների արանքում անպայման պահում էր երկար, մինչեւ գետնին հասնող ծխամորճ, իսկ ձեռքին ուներ մետաղյա գավազան:

«Հանդերձյալ աշխարհ»

Ըստ կրոնադիցաբանական պատկերացումների՝ երեւակայական աշխարհ է, որտեղ մարդկանց մահվանից հետո շարունակվում է նրանց կյանքը (հոգին կամ նաեւ մարմնապես)։ «Հանդերձյալ աշխարհ» գաղափարն առաջ է եկել դեռեւս այն ժամանակ, երբ մարդն իր եւ շրջապատի մասին ունեցած պարզունակ պատկերացումներով կարծել է, թե մարդկային կյանքը տեղափոխվում է նաեւ իրական աշխարհից դուրս, որ, մասնավորապես, անմահ է նրա հոգին։ Այդ ընթացքում մեծ դեր են կատարել նաեւ մարդկանց հոգեբանական ապրումները: Հատկապես սարսափը մահվան եւ սերը կյանքի նկատմամբ հաճախ արտահայտել է աշխարհի կատարյալ լինելու ցանկությունը եւ ընդունվել է որպես երկրային կյանքի շարունակություն, սակայն առանց վերջինիս թերությունների։ Պատմական զարգացման ընթացքում մահը եւ «Հանդերձյալ աշխարհը» մեկնաբանվել են յուրովի։ Հին եգիպտացիների համար երկրային կյանքը միջոց էր ապագա կյանքի համար՝ այստեղից էլ մահացածների մումիացման սովորույթը եւ նրանց պաշտամունքը։ Հունական մշակույթի ծաղկման շրջանում անհատը դիտվում էր որպես իրական աշխարհում գործող հասարակական-քաղաքական էակ, այդ պատճառով «Հանդերձյալ աշխարհը» համարվում էր ստվերների թագավորություն։ Հին հայերի պատկերացմամբ, մարդու մահից հետո հոգին անջատվում է մարմնից եւ շարունակում իր կյանքը։ Իշխել է նաեւ «Հանդերձյալ աշխարհ»-ում մարմնապես ապրելու գաղափարը։ Այս պատճառով մահացածների համար դամբարաններ են կառուցել, նրանց հետ թաղել ծառաներին, հարազատներին, զենք, ուտելիք եւ այլն։

Հասարակության սոցիալական շերտավորման հետեւանքով առանձնացել են դժոխքի եւ դրախտի գաղափարները։ «Հանդերձյալ աշխարհ»-ի պատկերացումը սկսել է կատարել մարդկանց սոցիալ-դասակարգային վարքի կարգավորման ու գնահատման գործառույթ եւ մարդկանց ապակողմնորոշել կյանքի իրական խնդիրներում։ Կյանքի իմաստը, մարդկության գոյության նպատակը կապվել է «Հանդերձյալ աշխարհ»-ի հետ, կյանքը համարվել է լոկ ժամանակավոր փորձություն։ Բոլոր ժամանակների առաջադեմ մտածողները ցույց են տվել «Հանդերձյալ աշխարհ»-ի հակահումանիստական, հակագիտական բովանդակությունը։

Միջնադարյան սնապաշտությունը

Երբ ազգային հավատների փոխարեն առաջին տեղում հայտնվեցին միջազգային կրոնները, դրանք հիմնականում հենվեցին կարեկցանքի արժանանալու եւ զրկանքներ կրելու տեսության վրա: Կրոնները սկսեցին կարգավորել մարդու ոչ միայն հոգեւոր, այլեւ՝ հոգեբանական վարքագիծը։ Կյանքը տառապանք է եւ «երկրային տառապանքով» է, որ մարդն արժանանում է «երկնային արքայության»: Սա նշանակում է, թե մարդը իր կյանքի ընթացքում ինչ դրական կամ բացասական արարքներ է գործել, ըստ այդմ էլ «արժանանում» է դրախտում կամ դժոխքում հայտնվելու ճանապարհին… Արեւելքը համարվում է նաեւ իմաստության եւ լուսավորության երկրամաս, բայց չի խուսափել սատանայական տվայտանքներից: Սա առաջ է բերել սնոտիապաշտական դրսեւորումներ, ինչն էլ հոգեւոր դասին տվել է մարդուն այս կամ այն ճշմարտությունը պարտադրելու հնարավորություն:

Զարմանալի է, բայց եկեղեցական ժողովներից շատերի ժամանակ ոչինչ չի ասվել սնոտիապաշտության մասին։ 1215թ. Լատերանի 4-րդ ժողովում ընդունվեց այն, ինչ որոշ հանրագիտարաններում անվանվում է «հավատի պաշտոնական հռչակագիր» («New Catholic Encyclopedia»)։ Եկեղեցական օրենքի 1-ին կետի համաձայն՝ «սատանան եւ մյուս դեւերը էությամբ բարի էին ստեղծվել Աստծո կողմից, եւ չար էին դարձել իրենց սեփական մեղքով»։ Այնտեղ նաեւ ասվում էր, որ նրանք մեծ ջանքեր են թափում մարդկանց գայթակղեցնելու։ Այս վերջին գաղափարը միջին դարերում լայն տարածում գտավ եւ բորբոքեց մարդկանց միտքը։ Սատանային սկսեցին վերագրել բոլոր արտասովոր թվացող երեւույթները՝ անբացատրելի հիվանդությունը, հանկարծակի մահը, անբերրի տարին… 1233թ. Գրիգոր IX պապը մի քանի հրամանագրեր արձակեց ընդդեմ հերետիկոսների, որոնց թվում էին նաեւ լյուցիֆերականները՝ կարծեցյալ սատանայապաշտները։

Այն միտքը, թե Սատանան ու նրա դեւերը կարող են տիրել մարդուն, հիվանդագին մի վախ ներշնչեց կախարդների ու վհուկների (հետո նաեւ գուշակների ու գրբացների) հանդեպ, եւ դա սկսեց համատարած բնույթ կրել։ 13-17-րդ դդ. ընթացքում վհուկների հանդեպ վախը տարածվեց Եվրոպայով մեկ, նույնիսկ հասավ մինչեւ Հյուսիսային Ամերիկա՝ եվրոպացի գաղութարարների միջոցով։ Անգամ բողոքական բարեփոխիչներ Մարտին Լյութերն ու Ժան Կալվինն էին հավանություն տալիս վհուկներին հալածելու գաղափարին։

Եվրոպայում վհուկների դատավարությունները՝ թե՛ զուտ լուրերին եւ թե՛ ամբաստանություններին հիմնված, կայացվում էին ինչպես ինկվիզիցիայի, այնպես էլ աշխարհիկ դատարանների կողմից։

Մարդուն սովորաբար տանջանքների էին ենթարկում, որ նա խոստովանի իր «հանցանքը»։ Եթե որեւէ մեկը մեղավոր էր ճանաչվում, դատապարտվում էր մահվան։ Սովորաբար նման մարդկանց այրում էին, իսկ Անգլիայում ու Շոտլանդիայում՝ կախում։ Ահա թե ինչ է ասվում մի հանրագիտարանում այդ զոհերի վերաբերյալ. «Որոշ պատմաբանների կարծիքով՝ 1484-1782թթ. ընթացքում եկեղեցին մահապատժի է ենթարկել մոտ 300 000 կանանց՝ կախարդությամբ զբաղվելու համար» («World Book Encyclopedia»)։ Եթե միջին դարերում տեղի ունեցած այս ողբերգական դեպքերի ետեւում կանգնած էր Սատանան, ապա ովքե՞ր էին նրա «գործիքները». այդ զոհե՞րը, թե՞ նրանց մոլեռանդ հալածողները։

Այսօրվա հավատը կամ անհավատությունը

18-րդ դարը ռացիոնալիստական մտքի՝ լուսավորականության ծաղկման դարաշրջան է համարվում։ Ինչպես ասվում է մեկ այլ հանրագիտարանում, «լուսավորականության շրջանի փիլիսոփայության ու աստվածաբանության մեջ նկատվեցին քրիստոնյաների գիտակցությունից Սատանային՝ որպես միջնադարյան երեւակայական էակի, հեռացնելու փորձեր» («Encyclopedia Britannica»)։ Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցին արձագանքեց դրան ու Վատիկանի առաջին ժողովի ժամանակ (1869-1870թթ.) վերահաստատեց Բանսարկու Սատանայի մասին հավատալիքը։ Նույնն արեց Վատիկանի 2-րդ ժողովի ժամանակ (1962-1965թթ.), բայց՝ ավելի զգուշորեն։ «Նոր կաթոլիկական հանրագիտարանի» համաձայն՝ պաշտոնապես եկեղեցին հավատարիմ է հրեշտակների ու դեւերի վերաբերյալ իր ուսմունքներին»։ Սակայն ֆրանսիական մի աշխատությունում կաթոլիկ կրոնի մասին ասվում է հետեւյալը. «Մեր օրերում ապրող քրիստոնյաներից շատերը աշխարհում տիրող չարությունը չեն կապում Սատանայի հետ» («Thռo»)։ Վերջին տարիներին կաթոլիկ աստվածաբանները հայտնվել են մի շատ դժվարին կացության մեջ. բանն այն է, որ մեծ տարբերություն կա կաթոլիկ եկեղեցու պաշտոնական դոգմաների ու ժամանակակից մտածելակերպի միջեւ։ «Լիբերալ քրիստոնեական կրոնը,- ասվում է այս հանրագիտարաններում,- ձգտում է Բիբլիա-Աստվածաշնչում Սատանայի մասին նկարագրվածը ներկայացնել որպես փոխաբերական եւ ոչ թե ուղիղ իմաստով, որպես փորձ՝առասպելի միջոցով ցույց տալու իրականությունը եւ աշխարհում տիրող չարության աստիճանը» («Encyclopedia Britannica»)։ Իսկ բողոքականների վերաբերյալ՝ նույն աշխատությունում ասվում է. «Լիբերալ բողոքականության մեջ միտում է նկատվում հերքելու այն հավատալիքը, համաձայն որի՝ սատանան անձնավորություն է»։ Արդյո՞ք ճշմարիտ քրիստոնյաները պետք է պատկերավոր խոսքի ձեւ համարեն Բիբլիա-Աստվածաշնչում Սատանայի մասին գրվածը։

Ինչ են ասում Գրությունները

Ո՛չ փիլիսոփայությունը, ո՛չ էլ աստվածաբանությունը Բիբլիա-Աստվածաշնչից ավելի լավ չեն բացատրում, թե ինչպես է առաջացել չարը։ Գրություններում Սատանայի մասին ասվածը շատ կարեւոր է, քանզի օգնում է հասկանալ, թե որտեղից են առաջ եկել չարությունն ու տառապանքը եւ թե ինչու է աներեւակայելի դաժանությամբ արվող բռնությունը տարեցտարի ավելի «կատարելագործվում»։ Ոմանք գուցե հարցնեն. «Ինչպե՞ս կարող էր բարի ու սիրող Աստվածը ստեղծել Սատանայի նման չար ոգեղեն էակի»։ Աստվածաշունչը ցույց է տալիս, որ Եհովա Աստծո բոլոր գործերը կատարյալ են։ Բացի այդ, բոլոր գիտակից արարածներին նա օժտել է ազատ կամքով (Բ Օրինաց 30։19; 32։4; Յեսու 24։15; Գ Թագաւորաց 18։21)։ Ուստի Սատանա դարձած ոգեղեն էակը նույնպես ստեղծված է եղել կատարյալ եւ հետո իր սեփական կամքով շեղվել է ճշմարտության ու արդարության ճանապարհից (Յովհաննէս 8։44; Յակոբոս 1։ 14,15)։

Աստծո դեմ Սատանայի ըմբոստ ընթացքը շատ առումներով կարելի է համեմատել «Տիւրոսի թագաւորի» վարքագծի հետ։ Վերջինս պատկերավոր նկարագրվում է որպես «գեղեցկութեամբ կատարեալ», որ «կատարյալ էր իր ճանապարհներում իր ստեղծված օրից, մինչեւ որ նրանում անօրենություն գտնվեց» (Եզեկիէլ 28։11-19)։ Սատանան չկասկածեց Եհովայի՝ Արարիչ լինելը։ Ինչպե՞ս նա կարող էր անել այդ, չէ՞ որ անձամբ Աստծո կողմից էր ստեղծվել։ Բայց Սատանան կասկածեց, թե ինչպես է Եհովան իրականացնում իր իշխանությունը։

Եդեմում նա ակնարկեց, թե Աստված առաջին մարդկային զույգին զրկել է մի այնպիսի բանից, ինչի իրավունքը նրանք ունեին, եւ ինչից կախված էր նրանց բարօրությունը (Ծննդոց 3։1-5)։ Եհովայի արդար գերիշխանության դեմ Ադամին ու Եվային հանելու հարցում Սատանան հաջողության հասավ, ինչի հետեւանքով (բիբլիական տեսությամբ) առաջին մարդիկ ու նրանց զավակներն ընկան մեղքի ու մահվան ճիրանները (Ծննդոց 3։6–19; Հռովմայեցիս 5։12)։ Այսպիսով՝ ըստ Բիբլիա-Աստվածաշնչի՝ Սատանան է պատասխանատու մարդկանց տառապանքի համար։

Նախքան Ջրհեղեղը՝ ապստամբ Սատանային միացան նաեւ այլ հրեշտակներ։ Նրանք նյութական մարմիններ առան, որպեսզի կարողանան բավարարել մարդկանց աղջիկների հետ սեռական հաճույքներ վայելելու ցանկությունը (Ծննդոց 6։1-4)։ Ջրհեղեղի ժամանակ այդ դավաճան հրեշտակները վերադարձան ոգեղեն ոլորտ, բայց նրանք չվերստացան իրենց սկզբնական դիրքը Աստծո մոտ՝ երկնքում (Յուդա 6)։ Նրանք ստորացվեցին՝հայտնվելով հոգեւոր խավարում (Ա Պետրոս 3։19, 20; Բ Պետրոս 2։4)։ Այդ հրեշտակները դարձան դեւեր՝ մեկընդմիշտ ենթակա ոչ թե Եհովային, այլ Սատանային։ Թեեւ դեւերն այլեւս ի վիճակի չեն նյութականանալու, նրանք կարող են մեծ ազդեցություն գործադրել մարդկանց մտքի ու կյանքի վրա, եւ անկասկած նրանք են պատասխանատու բռնության համար, որ այդքան տարածված է այսօր (Մատթէոս 12։43-45; Ղուկաս 8։27-33)։

Սատանայի իշխանության վերջը մոտ է

Պարզ է, որ այսօր չար ուժերը գործում են։ Հովհաննես առաքյալը գրել է. «Բոլոր աշխարհքը չարութեան մէջ է կենում» (Ա Յովհաննէս 5։19)։ Սակայն մարգարեությունների իրականացումը ցույց է տալիս, որ Սատանան շուտով բանտարկվելու է, եւ որ նրան «քիչ ժամանակ» է մնացել. այլեւս նա չի կարողանա ազատորեն ծավալել կործանարար գործունեությունը։ Ուստի նա ավելի մեծ ջանքեր է գործադրում՝ նպաստելով աշխարհում տեղի ունեցող դժբախտությունների շատացմանը (Յայտնութիւն 12։7-12; 20։1-3)։ Սատանայի իշխանության վախճանը ճանապարհ կբացի դեպի արդար նոր աշխարհ, որտեղ արցունքներ, մահ ու ցավ «այլեւս չի լինիլ»։ Այդ ժամանակ Աստծո կամքը կկատարվի «ինչպէս երկնքումն՝ այնպէս էլ երկրի վերայ» (Յայտնութիւն 21։1-4; Մատթէոս 6։10)։

Հրեշտակաբանությունը՝ միաստվածյան կրոններում

Հրեշտակ բառը, ըստ լեզվաբանների, ծագում է ավեստայի լեզվի՝ զենդերենից կամ պահլավերենից, որոնք երկու դեպքերում էլ բուն իմաստով թարգմանվում են որպես պատգամավոր, սուրհանդակ, լրաբեր, թղթատար։ Նույն թարգմանությամբ են հանդես գալիս նաեւ հունարեն angelos (որտեղից էլ լատիներեն՝ angelus, անգլերեն՝ angel…ձեւերը) եւ եբրայերեն ու արաբերեն malack բառերը։ Բիբլիայի գրաբար թարգմանության մեջ բազմաթիվ են հրեշտակ բառի կիրառությունները որպես մարդու կամ մարդկանց, ովքեր հատուկ հանձնարարությամբ ուղարկվում են մեկի կողմից մեկ ուրիշի մոտ…

Հրեշտակների մասին աստվածաբանություն (Հրեշտակաբանություն) գոյություն ունի միաստվածյան 3 կրոններում՝ հուդայականության (մովսիսականություն), քրիստոնեության եւ մահմեդականության (իսլամ) մեջ։ Հատկանշական է, որ 3 կրոններում էլ էական շատուշատ հարցերում հրեշտակաբանությունը հրեշտակների մասին ասում է միեւնույն բանը եւ, համապատասխան կրոնի ձեւավոման ու զարգացման պատմական ժամանակագրության, փոխառում է նախորդից որոշ ընդգծված կողմեր։

Թվյալ կրոններից ամենահնի՝ հուդայականության մեջ հրեշտակների դերի եւ ազդեցության մասին առաջին աղբյուրը Հրեական Սուրբ գիրքն է՝ Թանաքը եւ որոշ պարականոն գրքեր, ապա հիշյալ գրքերի մեկնաբանությունները։ Ուսումնասիրողները թերեւս կարծում են, որ հուդայական հրեշտակաբանության ձեւավորման վրա ուրույն ազդեցություն ունի զրադաշտականությունը, որ հետք է թողել Ք.ա. 7-րդ դարից սկսյալ։ Այդ ազդեցությունը հատկապես ընդգծուն է չար եւ բարի հրեշտակների պատմություններում (Ենոքի պարականոն) եւ Բեռեշիթ (Ծննդոց) գրքի առաջին գլուխներում։ Մարգարեկան շրջանի հրեշտակաբանությունը (հրեշտակների ակնարկներ անում են Եսայի, Եզեկիել, Զաքարիա, Դանիել մարգարեները) կրում է բաբելոնական մշակույթի ազդեցություն. այս շրջանում է, որ հուդայական հրեշտակաբանության մեջ շրջանառվում է հիերարխիկ սուբորդինացիան։ Համաձայն վերջինի՝ գոյություն ունեն երկինքներ, որոնցից վեր բազմում է ինքը՝ Յահվեն, քիչ ներքեւ հրեշտակներն են՝ զանազան դասակարգումներով, ապա՝ դեւերը, հետո՝ մարդիկ։ Մովսիսական հրեշտակաբանության մեջ քիչ չեն նաեւ եգիպտական ու հունահռոմեական տարրերը։

Ընդհանուր առմամբ հրեշտակներն այս կրոնում միջնորդներ են Աստծո եւ մարդու միջեւ եւ Աստծո կամքի կատարողներն են։ Միաժամանակ նրանք խորհրդանշում ու գործնականացնում են Աստծո ներկայությունը մարդկանց կյանքում, հանդես են գալիս եւ որպես մարդկանց պաշտպաններ եւ պատժողներ։

Քրիստոնեական հրեշտակաբանությունը, որին մեծապես ուշադրություն դարձվեց միան 20-րդ դարասկզբին, էապես ազդված է մովսիսականությունից, քանի որ հրեական Սուրբ Գիրքը՝ Հին Կտակարանը քրիստոնեական Աստվածաշնչի բաղկացուցիչ եւ կարեւոր մասն է։ Այսուհանդերձ, Նոր Կտակարանում էլ բազմիցս հանդիպում ենք հրեշտակների։ Առհասարակ քրիստոնյա աշխարհում հրեշտակաբանությունը ծագել եւ զարգացվել է ավանդական եկեղեցիների ծոցում եւ հիմնականում հիմնվում է Դիոնիսիոս Արիոպագացու (Կեղծ Դիոնիսիոս) «Երկնային քահանայապետության մասին» աշխատությանը։ Բողոքականության ծագմամբ հետաքրքրությունը հրեշտակների հանդեպ աստիճանաբար սառեց, քանի որ հրեշտակները սկսվեցին դիտվել որպես լոկ կրավորական դեր ունեցող արարածներ, իսկ հաճախ էլ նրանց վերաբերյալ վարդապետությունը մերժելի համարվեց (Կալվին), քանի որ մեծամասամբ բացահայտվում էր ավանդությամբ։ Ավանդական եկեղեցիների, այդ թվում՝ Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու վրա, սակայն, հրեշտակաբանությունը բավականին զգալի հետք ունի թողած. այն ուրույն տեղ է զբաղեցնում սրբախոսական գրականության եւ վանական կյանքի ձեւավորման ու զարգացման գործում։

Մահմեդականության մեջ հրեշտակների հանդեպ գոյություն ունի խոր հավատք. հրեշտակները երկրորդ տեղն են զբաղեցնում հավատքի ենթակա 5 իրողությունների շարքում։ Համաձայն պահպանողական մահմեդականության, երկնային այդ արարածները Աստծո՝ Ալլահի փառաբանիչներն են եւ նրա պատգամի փոխանցողները։ Նրանք ինքնուրույն են ու ազատ եւ կարողանում են տարբեր դեմքեր ընդունել։ Այսքանից ավել հրեշտակների մասին իմանալը, համաձայն պահպանողական իսլամի, շեղում է ճշմարիտ հավատքից։ Այսուհանդերձ իսլամի ոչ պահպանողական ճյուղերը զարգացրել են իրենց հրեշտակաբանությունը, որի համաձայն հրեշտակները ստեղծվել են լույսից, լեցուն են կյանքով, բանական արարածներ են եւ, ի տարբերություն ջիների (չար ոգիներ), սուրբ են: Միաժամանակ նրանք, չնայած իրենց գերբնականությանը, շատ ավելի ցածր են, քան մարդիկ եւ նրանց գործերից մեկն էլ մարդկանց օգնելն ու երկրպագելն է: Այս վերջին պայմանի խախտումով էլ բացատրվում է չարի՝ սատանայի առաջացումը իսլամում. Սատանան, որ սկզբում բարի հրեշտակ էր, հրաժարվեց երկրպագել Ադամին, ինչ համար էլ Ալլահը նրան վտարեց երկնքից։

Հատկանշական է, որ Հին Կտակարանում հրեշտակները «Տիրոջ Հրեշտակ» կամ «Աստծո Հրեշտակ անվամբ» հանդես են գալիս որպես Աստծո ներկայացուցիչներ, միջնորդներ հոգեւոր եւ նյութական աշխարհների միջեւ։ Սա առավելաբար երեւում է Հնգամատյանում եւ մասնակիորեն աստվածաշնչյան այլ գրքերում։ Հինկտակարանյան որոշ հատվածներում հրեշտակները կարծես զբաղեցնում են Աստծո տեղը (հմմտ. Ծննդ. 31։11-13). սա մի քանի վարկածների տեղիք է տվել գիտական աշխարհում, որտեղ, սակայն գերիշխող է այն, որ մարդկային պատկերացումներով հայտնված հրեշտակները իրականում եղել են Աստվածային Սուրբ Երրորդությունը կամ Երրորդության Երկրորդ դեմքը՝ Հիսուս Քրիստոսը (տես Ծննդ. 18։1-2 հմմտ. Ծննդ. 19։1)։

Հրեշտակների արարումը համաձայն քրիստոնեության

Թեեւ Սուրբ Գիրքը ակնհայտորեն չի նշում հրեշտակների արարման մասին, այնուամենայնիվ, Հին եւ Նոր Կտակարանների գրքերը միաձայն վկայում են, որ հրեշտակներն իսկապես գոյություն ունեն։ Այդ է վկայում նաեւ Ավանդությունը։ Այն, որ Ծննդոցում Մովսեսը (եթե նրան ընդունենք որպես Հնգամատյանի հեղինակ) լռում է հրեշտակների արաչության մասին, հետեւանքն է այն բանի, որ մարգարեն ավելի շատ նպատակ է ունեցել ընդհանուր արարչագործությունից հասնել մարդու արարմանը, ուստիեւ հրեշտակները, այսպես ասած, դուրս են մնացել նրա նկարագրությունից։ Հրեշտակների արարման բացակայությունը Սուրբ Գրքից տեղիք է տվել այն կարծիքին, թե հրեշտակներն արարված չեն եւ, որպես անեղներ, համահավասար են Սուրբ Երրորդությանը։

Այս կարծիքին դեռեւս Բ դարում հակառակվեց Իրենեոս Լիոնացին (Լուգդոնացի)։ Նա, հիմնվելով Հովհաննու Ավետարանի. «Նրանք …Աստծուց ծնվեցին» (Հովհ. 1։3) հատվածին, հրապարակեց, որ ամեն ինչ, լինեն դրանք հրեշտակներ կամ հրեշտակապետեր, աթոռներ, թե տերություններ, հաստատված են Աստծո կողմից եւ արարված Լոգոսի՝ Որդու կողմից։ Այս միտքն առկա է Պողոս Առաքյալի՝ կողոսացիներին ուղղված նամակում. «Նրանով ստեղծվեց այն ամենը, ինչ որ երկնքում է եւ ինչ որ  երկրի վրա, ինչ որ երեւում է եւ ինչ որ չի երեւում» (Կող. 1:16), ինչը իր վերջնական հաստատումը գտավ Նիկիո Ա Տիեզերաժողովի (325թ.) հավատո հանգանակում, ուր Աստծո մասին ասվում է. «Արարիչ երեւելեաց եւ աներեւութից»:

Քրիստոնեական Եկեղեցու հայրերից ոմանք այն կարծիքին են, թե հրեշտակներն արարվել են մինչեւ աշխարհի արարվելը: Նրանք հիմնվում են Հոբի գրքի «Երբ աստղերը ցիրուցան եղան, աստղերի բոլոր հրեշտակները միաձայն օրհնեցին ինձ, իմ բոլոր հրեշտակներն էլ գովեցին» (Հոբ 38:7) հատվածի վրա: Ըստ հայրերի (Բարսեղ Մեծ, Գրիգոր Աստվածաբան, Հովհան Ոսկեբերան, Ամբրոսիոս Մեդիոլանացի,Հերոնիմոս) արարչության վկաները հրեշտակներն են՝ աստղերի հրեշտակները, ովքեր առաջինը տեսան երկրագունդը, երբ խավարը բաժանվեց լույսից եւ առաջինը օրհնեցին Տիրոջը: Սակայն Սուրբ Գրքում բազմիցս ակնարկվում է հրեշտակների՝ արարչագործության վեցօրեքի ընթացքում ստեղծված լինելու մասին: Մեկ այլ կարծիքի համաձայն, հրեշտակների արարումը տեղի է ունեցել դարձյալ առաջին՝ երկուշաբթի օրը, բայց ոչ երկնքի հետ, այլ՝ լույսի. «Եվ Աստված ասաց.. «Թող լույս լինի»» (Ծննդ. 1: 3), ինչի համար էլ հրեշտակներին երբեմն անվանում են «լույսի որդիներ» (հմմտ. Ղուկ. ԺԶ 8)։

Ինչպես հրեշտակների հետ կապված հարցերի մեծամասնությունը, այնպես էլ նրանց ազատ կամքի հարցը բացակայում է Սուրբ Գրքից, ինչի պատճառով էլ շատ հաճախ հրեշտակաբանությունը դասվում է չբացահայտված վարդապետությունների շարքում։ Թեեւ Սուրբ Գիրքը լռում է հրեշտակների մի մասի անկման եւ դրանով չարի՝ աշխարհ խուժելու մասին, հրեշտակներին վերաբերող վարդապետությունը՝ հենվելով ավանդության վրա, վկայում է, որ չարն աշխարհ եկավ հրեշակներից մեկի՝ նրանցից ամենագեղեցիկի եւ փառավորի կողմից։ Այսպես, երբ հրեշտակներից ամենաառաջինը՝ Արուսյակը, որն Աստծուն կանգնած էր այնքան մոտ, որքան Արուսյակ աստղը արեւին, տեսնում ու զգում է իր գեղեցկությունը եւ կատարելությունը, շլանում է ինքն իրենով եւ նրանում ամբարտավան, գոռոզ (հմմտ. Ա Տիմ. 3։6) ձգտում ու ցանկություն է առաջանում աստվածանալու եւ հավասարվելու Աստծուն՝ իր Արարչին։ Եսայի մարգարեն, Բաբելոնն այլաբանորեն ներկայացնելով որպես սատանայի մարմնացում (սա հատվածի ավանդական ամենատարածված մեկնությունն է), բացահայտում է Արուսյակի միտքը. «Երկինք կբարձրանամ, իմ գահը կդնեմ երկնային աստղերից ավելի վեր, կնստեմ բարձր լեռան վրա, հյուսիսի բարձր լեռների վրա. կբարձրանամ ամպերից էլ վեր, կնմանվեմ Բարձրյալին» (Ես. 14։13-14)։ Այսպես, սակավ համարելով իրեն տրված փառքը եւ Աստծո հանդեպ լցվելով նախանձով՝ Արուսյակը շահագործում է իրեն շնորհված ազատությունը եւ իրեն համախոհ մի շարք հրեշտակների հետ (ապստամբների թիվը՝ համապատասխան դատապարտված հրեշտակների թվին, համարվում է ընդհանուր հրեշտակաց բազմության 1/3-ը՝ ըստ Հայտնության գրքի (12։4) այլաբանական մեկնության) պատերազմով ապստամբում է Տիեզերական Տիրակալի դեմ։ Հակառակվողների դեմ է ելնում հավատարիմ մնացած հրեշտակների մի բազմություն Միքայել հրեշտակապետի գլխավորությամբ, որը ահեղաձայն գոչելով «Ո՞վ է Աստծո նման»՝ (եբր.՝ Մի՞ կա Էլ – այստեղից էլ հրեշտակապետի Միքայել անվանումը) պարտության է մատնում փառատենչներին եւ վտարում է աննյութական՝ իմանալի երկնքից։ Արուսյակն իր արարքի համար վաստակում է սատանա՝ (եբր.՝ հակառակորդ) անվանումը: Սուրբ գրային տարբեր հատվածներում հակառակորդ սատանան անվանվում է նաեւ Սադայել, Հին Օձ, Վիշապ, Բելիար, Բեեղզեբուղ, Բանսարկու, այս աշխարհի Իշխան, Օդի Իշխան (սա հիմնականում կապված է այն մտքի հետ, որ անկյալ հրեշտակները բնակվում են օդում՝ երկնքի եւ երկրի միջեւ տարածվող ոլորտում), այս աշխարհի աստված, ստության հայր (Մատթ. 12։24, Բ Կորնթ. 6։15, Հոբ 12։31, Եփես. 2։2, Բ Կորնթ. 4։4)։ Իրենց ապստամբությամբ ու ամբարտավանությամբ անկյալ հրեշտակները, որ անվանվեցին դեւեր, կորցրեցին իրենց երբեմնի աստվածտեսությունը, իսկ հավատարիմ արդարները, մերժելով կուրությունը եւ անմտությունը, հաստատվեցին կատարելության մեջ։ Նշենք, որ գոյություն ունի կարծիք, թե անցնելով փորձության միջով, հրեշտակաց երկու դասերն էլ՝ թե՛ արդարները եւ թե՛ մեղավորները, չեն կորցնում իրենց ազատությունը, այլ մի տեսակ բնական ընտրությամբ վերջնականապես որոշում են իրենց դիրքը, վիճակը, ինչով էլ եւ բացատրվում է հրեշտակների բարությունը եւ դեւերի չարությունը, երբ առաջինների դեպքում ասում են, թե այլեւս չեն կարող ծառայել չարին, իսկ վերջինների համար, թե այլեւս չեն կարող դառնալ դեպի բարին։

Ավարտելով սատանային ու սատանայականությանն առնչվող հայտնի եւ ցայսօր էլ մարդկության մեջ առկա տեսակետների ու մեկնաբանությունների ներկայացումը՝ հոդվածաշարն ամփոփենք մեր տեսակետների ու տիեզերական իրականության համադրությամբ: ՄեկԱրարչական ԲազմԱստվածային համակարգը ներկայացնող հոդվածներում, ինչպեսեւ՝ «Հայ Աստվածների փնտրտուքը՝ բնածին ու արհեստածին հավատալիքների սահմանագծին» («Լուսանցք» թիվ 2-8, 2015թ.) ու «Արարչական Համակարգի մյուս Բնածին Աստվածները» («Լուսանցք» թիվ 9-13 (355-359) եւ 15-21 (361-367), 2015թ), հոդվածաշարերում արդեն անդրադարձել եմ Բարիների եւ Չարիների, Սպիտակ եւ Սեւ Ուժերի Տիեզերական Հավերժական Պայքարին:

Դժոխք եւ Դրախտ

Մարդկությանն առավելապես հուզում է, թե ի՞նչ է լինելու այս կյանքից հետո, ի՞նչ է կատարվում, երբ ավարտվում է երկրային կյանքը: Մարդկությանը հայտնի ամենապարզ բացատրությունն այս է՝ Դրախտը բարի ու ազնիվ մարդկանց ապրելավայրն է մահից հետո, իսկ Դժոխքը՝ չար եւ խարդախ մարդկանց ապրելավայրը: Խոսքն, իհարկե, մարդու հոգու մասին է այլեւս: Այս անցումային փուլում, որոշ կրոնական մեկնություններում կա նաեւ Քավարան երեւույթը, որտեղ ու որի միջով պիտի անցնեն մեռյալների հոգիները՝ Դրախտի ու Դժոխքի «ուղեգրեր» ստանալու համար…

Եվ ըստ այդ մեկնությունների, հավատավոր եւ բարի մարդիկ, ովքեր կյանքում նաեւ սխալներ են թույլ տվել, ներվելու հնարավորություն են ստանում եւ նրանց մեղքերին թողություն է տրվում՝ ազատվում են մեղքերի բեռից... Իսկ անհավատ ու չար մարդկանց համար, ինչպես ասում են, ճանապարհը դեպի «գրողի ծոցը» արդեն պատվիրված է…

Հին առասպել կա, որտեղ Երկինքն ու Երկիրը ամուսիններ են, Երկինքը Հայրն է, Երկիրը՝ Մայրը։ Եվ Երկնքի ու Երկրի արանքում է գտնվում երկնա-երկրային ծիրանի ծովը, որտեղ ծնվում եւ կյանք են ստանում Երկնքի ու Երկրի արարումները՝ Երկինքը եւ Երկիրը կարծես նաեւ քաղաքներ լինեն, որտեղ ապրում են մարդիկ, իհարկե տարբեր մարմնական ձեւերով: Երկինքը երբեմն կոչվում է Անգին քաղաք՝ շրջապատված պղնձե դարպասներ ունեցող քարե բարձր պարիսպներով։ Ըստ առասպելի՝ «Երկնային քաղաքը մի լույս տաճար է կամ ծիածանաքարով կառուցված՝ վեհ կամարներով շողշողուն պալատ։ Ամեն ինչ այնտեղ լույս ու փայլ է, հրաշալիք, այնտեղ ոչ խավար կա, ոչ ցուրտ։ Դա «անմահության տուն ու տեղ է»: Դրախտի դարպասներին կից հոսում էր հրե գետը, որի վրայով էլ ձգված է կամուրջը մեկ մազե թելիկից (մազե կամուրջ): Դժոխքը գտնվում էր Երկրի տակ: Այստեղ տանջանք ապրող հոգիները դուրս էին գալիս դժոխքից եւ բարձրանում են կամրջի վրա, սակայն այն չի դիմանում իրենց մեղքերի ծանրությանը եւ իսկույն պատռվում է, ու հոգիները ընկնում են հրե գետը:

Ըստ մեկ այլ առասպելի էլ, կամուրջը ձգված էր դժոխքի վրայով: Եվ աշխարհի վերջի ժամանակ, երբ բոլոր մահացածները հարություն կառնեն, յուրաքանչյուրը պետք է անցնի այդ կամրջի վրայով, մեղսավորները կընկնեն դժոխք, իսկ արդար մարդիկ կանցնեն դրախտ: Սա այն կրոնական ու ոչ ճշմարտացի (անգամ՝ սարսափելի) տեսությունն է, ըստ որի Քրիստոսի գալստյան հետ պիտի կյանքի կոչվեն արդար մարդիկ…

Ըստ մի վարկածի էլ՝ Երկրագունդը մի ցուլի կոտոշների վրա է տեղավորված, երբ նա ցնցում է գլուխը, երկրաշարժ է տեղի ունենում եւ պատժվում է անհավատության ճանապարհը բռնած մարդկությունը: Մեկ այլ վարկածով էլ՝ Երկիրը գտնվում է օվկիանոսի վրա եւ 4 կողմից շրջապատված է մի մեծմարմին ձկով, որ լողանում է օվկիանոսում: Ձուկը ջանում է բռնել իր պոչը, բայց չի կարողանում եւ իր շարժումներից երկրաշարժեր են առաջանում: Սակայն եթե ձուկը կարողանա բռնել իր պոչը, ապա երկիրը քարուքանդ կլինի, աշխարհը կոչնչանա, եւ աշխարհի վերջի մասին պատկերացումները նաեւ այստեղից են ծագում:

Մարդկանց պատժելու մասին մեկ այլ առասպելում կրակը եւ ջուրը քույր ու եղբայր են լինում: Բայց քույր-կրակը վիճաբանում է ջուր-եղբոր հետ, եւ ցայսօր նրանք հավերժական թշնամի են: Մի անգամ քույր ու եղբայր վիճում են, թե իրենցից ով է ավելի ուժեղ, որոշում են չափել իրենց ուժերը: Քույր-կրակը իր ուժը ցույց տալու համար սկսում է այրել սարերի ամբողջ չոր խոտը, իսկ ջուր-եղբայրը գալիս է եւ անմիջապես հանգցնում հրդեհը։ Այդ օրվանից քույր ու եղբայր բաժանվում են։ Ըստ ավանդության, կրակը ստեղծել էր Սատանան՝ խփելով երկաթով կայծքարին: Այս կրակը սկսեցին գործածել նաեւ չար մարդիկ, եւ Աստված զայրացավ նրանց վրա, խիստ պատիժ ստեղծեց՝ աստվածային կրակ-կայծակը, որով շանթահարում էր այդ մարդկանց: Եվ Աստված Սատանային ասում է զայրացած՝ «Սպասի՛ր, քո պատճառով այնպիսի՛ կրակ ստեղծեմ, որից սարսափեն մարդիկ։ Եվ նա աստծո կրակ-կայծակը, ուղարկում է երկիր»… Մարդիկ մահից հետո այրվում են Դժոխքի կրակներում…

Իհարկե, կրակի հետ նախ եւ առաջ կապված է բարի գործը, այդ թվում՝ հարսանիքների ու կնունքների ծեսերը: Եվ Տիեզերքի Տիրոջն ընդառաջ գնալով՝ Տերընդեզին նույնպես վառվում է ծիսական կրակ: Այս դեպքում սա Բարիների փառաբանման ծես է, որտեղ կրակը ԱրԷգԱկ-ի երկրային խորհուրդն է կրում…

Տիեզերաաշխարհներ, որտեղ հայտնվում են մարդկանց հոգիները

Ինչպես վերը նշել եմ, մի շարք հոդվածաշարերում արդեն ներակայցրել եմ Դրախտի ու Դժոխքի պատկերացումները հայ արիական տիեզերահաս հավատատեսությամբ: Նախ հստակեցնեմ, որ՝

- Դժոխքը մարդու՝ նյութական եւ պատրանքային սահմանազանց վայելքների այլաբանական մարմնավորումն է, որը Ոգու տառապանքի արտացոլումն է:

- Դրախտը մարդու՝ ճանաչողության եւ արդարադատության այլաբանական մարմնավորումն է, որը Ոգու կատարելության արտացոլանքն է:

Այսինքն՝ Դրախտը եւ Դժոխքը այլաբանական երեւույթներ են, որով կրոնական տարբեր ուղղությունները կարողանում են մարդկանց իրենց կրոնին կից պահել եւ մշտապես մեղքի ծանրության տակ հպատակ դարձնել: Իզուր չէ, որ ազգային հավատներին փոխարինած միջազգային կրոններում Աստված նույնպես վախի աղբյուր է: Ի տարբերություն Սատանայի հանդեպ վախի, սա կոչվում է աստվածավախություն, իբր՝ փոխարինում է Աստծո հանդեպ հարգանք ու սեր տածելու իմաստին…

Սա հիմարաբանություն է: Աստված չի՛ կարող վախ սփռել, առավել եւս՝ վախը գործիք դարձնել, անգամ իր պատժի մեջ նա արդար է վարվում: Վախ-վախեցնելը Սատանայի գործն է, իսկ այն «աստվածը», որն այդ գործառույթը «սեփականացրել» է, ապա անհապաղ փնտրեք այնտեղ Սատանային…

Աստված միմիայն Սեր է եւ աստվածավախությունն անարգանք է այդ Սիրո նկատմամբ: Աստծուն սիրում ու հավատում են առանց վախի, բացառապես փոխադարձ Սիրո առկայության պայմաններում (ինչն առկա է ազգային-հեթանոսական հավատներում):

Եվ Դրախտով՝ Աստծո (Աստվածների) մոտ գնալու ու Դժոխքով՝ Սատանայի մոտ հայտնվելու տեսությունը միայն այլաբանական արմատներ ունի: Սովորական մարդը չի կարող մահից հետո հայտնվել այնտեղ, որտեղ Աստվածներն են՝ Բարիները, կամ այնտեղ, որտեղ Չարիներն են… Դրանք այնպիսի հզոր Տիեզերաաշխարհներ են, որտեղ միայն հզորները կարող են հայտնվել… Իհարկե, լինում են նման դեպքեր, երբ Մարդ-Երրորդությանը հավատարիմները մահից հետո հայտնվում են Աստվածների Աշխարհում, նրանք այն Աստվածամարդիկ են, որոնց մասին նույնպես խոսել եմ նախկինում:

Կան հոգի-ոգիների Տիեզերաաշխարհներ եւս, եւ մարդիկ մահից հետո հայտնվում են հենց այդ աշխարհներում: Իզուր չէ, որ հայ արիական հավատատեսությամբ ասված է՝ «Բացի Հայրենիք-Բնօրրանից՝ ունեցի՛ր քո Հոգեւոր Հայրենիքը»: «Հիշի՛ր, որ քո մարմինն էլ Տիեզերք է. իր մեջ ունի բազմաթիվ կյանքեր ու մարմիններ: Դու՛ ես նրանց Արարիչը եւ սիրի՛ր այդ Մարմին-Տիեզերքը, ինչպես քո Արարիչն է սիրում քեզ եւ քո Տիեզերքը»:

Ի վերջո, կրոնավոր առաջնորդները եւս հասկանում են, որ կրոնները գնում են մահացման: Եվ արդեն զարմանալի չէր բուդդայականների առաջնորդ Դալայ Լամայի այն խոսքը, որ կրոնները դադարել են սպասարկել մարդկանց հոգեւոր պահանջները, նոր հավատի աղբյուրներ են անհրաժեշտ… Իսկ Հռոմի պապն ավելի հստակ արտահայտվեց, որ ինչքա՞ն կարելի է մարդկանց զբաղեցնել Դրախտի ու Դժոխքի գաղափարներով, կամ Ադամի ու Եվայի առասպելով, մի օր պետք է ասվի ամեն բան… Իսկ Հայաստանյայց (նշանակում է Հայաստան այցելած՝ իրականում ներխուժած (ոչ հայկական)) առաքելական եկեղեցին կասի՞ մի օր ամբողջ ճշմարտությունը՝ 301-ի հայոց սպանդից սկսած…

Տիեզերաաշխարհներ, որտեղ շարունակում են ապրել մարդկանց հոգիները

Յուրաքանչյուր մարդ հայտնվում է այն Տիեզերաաշխարհում, որտեղ կարող է հասնել Մարդ-Երրորդության (մարմին-միտք-հոգի) սկզբունքները հասկանալով եւ դրանցով ապրած լինելով պայմանավորված: Ասել եւ ասում եմ, որ Տիեզերքում գործում է բացառապես սիրո եւ արդարության վրա հիմնված Տիեզերակարգը, եւ այն բացառում է երկրային ունեւորի ու չքավորի առանձնահատկությունները: Մարդու հոգին հայտնվում է այն Տիեզերաաշխարհում, որը համապատասխանում է նրա հոգեւոր ու մտավոր պատկերացումներին: Այստեղ հայ արիական հավատատեսությունն ասում է, որ պետք է տարբերել ունեւորին հարուստից, չքավորին՝ աղքատից: Ունեւոր լինում են նյութական տեսանկյունից, իսկ հարուստ լինելը առավելապես մտավոր ու հոգեւոր ոլորտներին է վերաբերում: Նույնն է չքավորի կամ չունեւորի եւ աղքատի դեպքում: Աղքատ ես, երբ հոգեւոր սնունդդ է պակաս…

Այն Տիեզերաաշխարհները, որտեղ հանգրվանում են մարդկանց հոգիները, շատ քիչ բանով են տարբերվում երկրային կյանքից ու բնությունից, ի վերջո «երկրային կյանքն» էլ մի Տիեզերաաշխարհ է, որ տրված է հավերժական հոգուն՝ այնտեղ իր մարմինն ու միտքը շարժելու համար… Մարդու մահից հետո հոգին այլ մարմնում է գտնում իր առաքելությունը, որն արդեն «երկնային կյանքի» տվյալ Տիեզերաաշխարհի հզորությանը համապատասխան մարմին է: Այդ Տիեզերաաշխարհներին տանք հարաբերական ու բնորոշող անուններ, որպեսզի հասկանալի լինի հոգու այն «ձեռքբերումը», որը զուրկ է դրամական ու նյութական այն կարողություններից, որոնք ոմանց կյանքի նպատակն էին երկրում, բայց… չեն բարձրանա՝ կմնան երկրում այլոց հիվանդագին ցանկասիրությունները բավարարելու համար…

Աննպատակների Տիեզերաաշխարհ – այստեղ բառի բուն իմաստով թափառական այն հոգիներն են հանգրվանում, որտեղ նրանց երկրային աննպատակ կյանքը իր տրամաբանական շարունակությունն է գտնում՝ անհաղորդ, միայնակ եւ ոչ մի նպատակամղված քայլ, ահա նոր մարմին ստացած անէ մարդու «նոր» կյանքը… սա կարծես հոգի էլ չէ, այլ պարզապես քայլող դիակ… եթե սա Դժոխք չի համարվում, ապա…

Նյութականների Տիեզերաաշխարհ - այստեղ հավաքվում են այն հոգիները, ովքեր երկրային կյանքի միայն նյութական վայելքներով չեն ապրել, երբեմն հոգին են զգացել… ուստի կշարունակեն նոր մարմնում նորովի գտնել նյութական կյանքի վայելքները, անգամ կարող են տուն, կենցաղ եւ ընտանիք ունենալ… բայց առանց իմացական զարգացման հեռանկարի…

Ինքնությունների Տիեզերաաշխարհ - այստեղ, անկախ ազգությունից, հայտնվում են այն հոգիները, ովքեր գիտեն իրենց ինքնությունը, գիտակցում են, ունեն մտավոր կարողություններ, բայց հեռու են մնացել հոգեւոր զարգացումից… նրանք բացի կենցաղից, կարգավորում են նաեւ իրենց «գործնական» կյանքը եւ ապրում ու ստեղծագործում են նորովի…

Իմացական ու հետագա ավելի կատարյալ փոփոխություն ենթադրող Տիեզերաաշխարհում հայտնվելու համար պետք է հետեւել մի շարք սկզբունքների՝ ինչպես. «Մի՛ տկարացրու մարմինդ եւ հոգիդ՝ տարաբնույթ նյութական ու հոգեւոր թմրեցուցիչներով»: «Ճանաչի՛ր, բայց մի՛ փորձիր հասկանալ ու արդարացնել տականքին, ինքդ կհայտնվես նրա վիճակում»: «Ո՛չ մի դեպքում տականքին մտերիմ ու մերձավոր մի՛ դարձիր, որպեսզի չպարտավորվես սիրել եւ պաշտպանել նրան այնպես, ինչպես ինքդ քեզ»: «Ո՜վ մարդ, զգուշացիր հակաբնական դառնալուց, զի այս վտանգը բոլոր արարածների մեջ միա՛յն քեզ է սպառնում»…

Մի՛շտ խնամիր Կենաց (Գեների) ծառդ եւ երբեք այլ տեսակով մի՛ պատվաստիր, իսկ չորացած ոստերն անհապաղ էտի՛ր եւ այրի՛ր: Քայլի՛ր քո՛ արահետով, եթե մյուսը նույնիսկ թագավորական ճանապարհ է: Քայլի՛ր առանց կասկածելու, շրջվելու եւ վախենալու:

Հետեւի՛ր մտքիդ ընթացքին, այլապես նա կպատժի քեզ, քանզի ով իշխում է մտքին՝ նա նրա բարեկամն է, ով չի իշխում՝ միտքը դառնում է նրա մեծագույն թշնամին»: Եվ ոչինչ պատահական չէ՛ ու անհետեւանք չի՛ ավարտվում…

Հ.Գ. – ԲԱՐԻ – Արիական ծագում ունեցող:

ԲԱՐԻՆ համապատասխանում է ԱԶՆիՎ խորհրդին: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ Բ-հաստատական հունչարմատով եւ ԱՐԻ խորհրդով: Ըստ այդմ, ԲԱՐԻ-ն չի նշանակում՝ լավ, իսկ ՉԱՐԻ-ն՝ վատ:

ՉԱՐԻ՝ ՈՉ ԱՐԻ – Արիական ծագում չունեցող:

ԲԱՐԻ խորհրդի արտահայտություն են նաեւ ռուսերեն ԲԱՐԻՆ-ը ու ֆրանսերեն ԲԱՐՈՆ-ը, որոնք Ազնվականության (այս դեպօքում՝ ծագում ունեցողի) միեւնույն խորհուրդն են: Ի դեպ, հենց հայերեն ԲԱՐԻ խորհրդի ֆրանսիական ԲԱՐՈՆ արտահայտությունն է, որ ՊԱՐՈՆ չգիտակցված ու փոփոխված ձեւով այսօր գործածվում է մեզանում:

Աստվածային Համակարգերում եւս կան Տիեզերաաշխարհներ, Հայկական Աստվածային Համակարգը նույնպես ունի իր բնատարածքը, որի մանրակերտը Հայկական բնաշխարհն է Երկրում: Դա էլ այն Հոգեւոր Հայրենիքն է, որ պիտի հոգում ունենա յուրաքանչյուր հայ, բացի Հայրենիք-Բնօրրանից:

Մարդու կյանքը ինչպես արարման, այնպես էլ քայքայման դանդաղ գործընթաց է ծննդի ու մահվան միջեւ: Ինչ որ այդ պահին անում ես, հնարավոր է՝ քո վերջին արարքն է:

Կյանքը գործունեության ասպարեզ է, որ տրված է սահմանափակ ժամանակով: Պետք է ընտրել ինչ-որ բան եւ այն անվանել սկիզբ, այնուհետեւ գիտակցել հետագա յուրաքանչյուր գործողությունը: Սա անչափ կարեւոր է, որի գիտակցումը երկրում արդեն մարդուն մոտեցնում է Աստծուն (Աստվածներին): Անցյալը, ներկան եւ ապագան մի ամբողջություն է, Ոգու դրսեւորման ու կատարելագործման հարատեւ ընթացք եւ այն հասկանալու ու զգալու պարտականություն ունի մարդը:

Աստվածային Տիեզերաաշխարհներում կան նաեւ Ազգային Տիեզերաաշխարհներ, որտեղ հանգրվանում են այն հոգիները, ովքեր ապրել, գործել ու զոհվել կամ մեռել են ոչ միայն անձնական, այլեւ համազգային բարրօրության եւ հայոց հավատի համար: Այստեղ կարող են հանդիպել տասնյակ հազարամյակների ու երեկվա մեռյալների հոգիները, եթե իհարկե նրանք ապրել ու գործել են նույն նպատակների համար:

Սա այն աշխարհն է, որ մոտ է Աստվածների Աշխարհին…

Իսկ Աստվածների Աշխարհում կարող են հայտնվել միայն այն հոգիները, ովքեր ոգեղենացել են մարմնական-մտավոր-հոգեւոր երրորդության համադրությամբ:

Ոգի - Բացարձակ հուրի տեսակային (անհատական) ամբողջություն: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ վ-(գերագույն, բացարձակ) հունչարմատով, ագ(օգ) բառարմատով եւ ի-տեսակային ամբողջություն արտահայտող հունչարմատով՝ վ-օգ(ագ)-ի:

Ըստ այդմ, Ոգի՝ նշանակում է տեսակային (անհատական) բացարձակ հուր: Փաստորեն Ոգին  աննյութ, հրե մարմնով Հոգին է, իսկ Հոգին նյութականացված մարմնով՝ Ոգին է:

Հոգի - Տեսակային (անհատական) ամբողջության հուրի հաստատում: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ հ-(հաստատում) հունչարմատով, ագ(օգ) բառարմատով եւ ի-տեսակային ամբողջություն արտահայտող հունչարմատով՝ հ-օգ (ագ)-ի:

Ըստ այդմ, Հոգի – նշանակում է տեսակային (անհատական) մարմնավորված հուր: Փաստորեն, Հոգի-ն նյութականացված մարմնով Ոգին է, իսկ Ոգի-ն աննյութ, հրե մարմնով Հոգին է:

Գեն – Կյանք (Գյանք) խորհրդի  եզակի արտահայտությունն է: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ գ-(արտահայտություն) հունչարմատով եւ ան(ծնունդ) բառարմատով՝ գ-էն (ան):

(Մարդ)արարած - Արարչագործության խորհուրդ է: Լեզվաբանորեն կազմված է արար-կրկնավոր արմատով եւ ած-(բռնել, պահել) բառարմատով: Արարած-ը արարումի եւ ծնումի համատեղ արարչագործության պտուղն է: Ըստ այդմ՝ արարած-ը Արարչի Որդին է՝ Արորդի, եւ ժառանգաբար կրում է Արարող Հոր բնական որակները:

Աստված - Գերագույն Խորհուրդն իր մեջ կրող: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ աստ-(գերագույն խորհուրդ) բառով, վ-կրավորական մասնիկով եւ ած-(բերել, պահել) արմատով: Նույն օրինաչափությամբ՝ սերված, ծնված, արարված…

Ըստ այդմ, անհրաժեշտ է զանազանել Արարիչ եւ Աստված հասկացությունները: Արարիչը մեկն է՝ Տիեզերքի Արարող Զորությունը: Իսկ Աստվածները Արարչի Զավակներն են՝ հստակ գործառույթներով արարչատուր բնական որակները կրող խորհուրդներ ունեն: Եվ ամեն Աստված կրում է բնական որեւէ Գերագույն Խորհուրդ՝ Հոր, Մոր, Սիրո, Զորության, Իմաստության, Արդարադատության, Ողջախոհության, Հյուրընկալության եւ Օջախի…

Աստվածների Աշխարհ հասնում են նոր ու հզոր մարմնով, հոգու երկրային հավատի պայծառության ու մտքի անվարան արագության զորությամբ…

Տիեզերքում չկա մտքի արագությունից ավելի արագ ոչինչ… եւ միայն միտքը կարող է արարչատուր հրաշքներ գործել ու բարի եւ հավատավոր հոգուն հասցնել Աստվածների Օրրան…

Յուրաքանչյուր մարդու տրված է ընտրության ազատություն եւ իրավունք: Լինել բարի, թե չարի: Հավատալ կամ չհավատալ Աստվածներին: Հասկանալ կամ չհասկանա Արարչին ու Արարումների շղթան… Ապրել ու արարել  Տիեզերակարգով, թե գոյատեւել «կեցությունն է թելադրում գիտակցությունը» կարգախոսով: Ապրել որպես մարմին-միտք-հոգի արարչածին երրորդություն, թե լափող-անհավատ-նյութախեղդ մարմնական գոյակցություն: Ի վերջո՝ դրսեւորվել որպես մարդ արարած, թե անբարո, անասնակիրք եւ հակամարդ ու հակազգային մի անորոշ ու անդեմ երկոտանի երեւույթ…

…Բայց Երբ մարդիկ չար ու դաժան են միայն իրավիճակի թելադրանքով, դեռ  ամեն ինչ չէ որ կորած է: Դեռ ինքնատիրապետելու, ինքնակարգավորվելու եւ ինքնամաքրվելու տեղ կա: Սակայն, մահը սարսափեցնում է շատերին, եւ վճռականությունը, կամքը եւ գենետիկ կարողությունները հաճախ մնում են նիրհած…

Եվ չարը գործի է անցնում: Թե երկրային, թե երկնային չարերը լավ գիտեն իրենց գործը: Սատանայական գործն էլ մահով սարսափեցնելն է: Ով ընկճվեց՝ տրվում է չարին…

Պարզապես պետք է հասկանալ, գիտակցել եւ ընդունել, որ մահը թշնամի չէ՛, այն մարտահրավեր է, արժանի հակառակորդ: Երբ ձգտես ապագային՝ կավելացնես ներուժդ ու չես խուսափի նայել ճշմարտության աչքերին: Նաեւ՝ մահվան աչքերին: Ճշմարտությունը ուժեղների մենաշնորհն է: Իսկ ուժեղը հաղթում է նաեւ մահին… Ու այնժամ նրա հոգին հայտնվում է այն կենսունակ ու նպատակային Տիեզերաաշխարհում, որտեղ մարդը նոր կյանքով է ապրում (այլ հարթության. տարածության ու ժամանակի մեջ)՝ մտնելով հավերժական կյանքի շղթայի պտույտների առանցք…

Ուժեղ մարդը նաեւ բացարձակ ազատ է: Եվ եթե ազատ ես մահվան երկյուղից, ապա այս եւ այն կյանքում կլինես ազատ ու անպարտ: Մահը տրված է մարդուն այն հաղթահարելու, ոչ՝ սպասելու ու ողբալով տրվելու համար: Ուստի՝ հայ արիներն ասում են. «Վաղվա գործդ արա՛ այսօր, հաջորդ կյանքին նախապատրաստվիր ա՛յս կյանքում: Դրանից կշահեն եւ՛ ընտանիքդ, եւ՛ ազգդ, եւ՛ մոլորակդ, նաեւ՛ Տիեզերքդ»: Եթե ձգտում ես «Երկնային արքայության», ապա ապրի՛ր արքայավայել՝ ինչպես հզոր, բարեպաշտ ու իմաստուն արքաները, եւ ո՛չ որպես տգետ ստրուկ, քանզի՝ ինչ ցանես, այն էլ կհնձես: Իսկ «հունձը» տեսանելի է արդեն երկնային կյանքում. «Ո՜վ մարդ արարած, ճակատիդ երկու գիր ունես. «Ես եմ, որ եմ» եւ «Առաքելություն»: Առաջինը լրացուցիչ ճիգ ու ջանք չի պահանջում եւ հասցնում է մակերեսային ու վաղանցիկ երջանկության, երկրորդը պահանջում է որոշակի զրկանք ու զոհողություն եւ հասցնում է հարատեւ երջանկության.- Ընտրությունը քոնն է»,- ասվում է հայ արիական հավատատեսությամբ: Այդ ընտրությունը ոչ միայն երկրային կյանքով արդար ապրելու, այլեւ՝ երկնային կյանքում արժանավայել տեղ գտնելու համար է…

Ուստի, Աստծո հանդեպ վախ սերմանող կրոնները, ինչը որ անում են նաեւ Սատանայի հանդեպ սերմանելու համար, շեղում են մարդուն ոչ միայն մարդավայել երկրային կյանքից: Դրա համար էլ հայ արիների կենսադրույթներում արձանագրված է. «Մի՛ նվաստացիր անգամ քո Աստծո առաջ»: Աստված (Աստվածները) չեն կարող իրապես սիրել ու ընդունել շողոքորթին, նվաստին կամ վախկոտին, դրանք աստվածային հասկացություններ չեն: Ուստի՝ մի՛ մոլորվիր Աստծո երեւակայական դրսեւորումներով, «այլ գիտակցի՛ր Աստվածայինի արտահայտամիջոցները. ջրի մեջ՝ մաքրագործությունը, հողի մեջ՝ բերրիությունը, օդի մեջ՝ թթվածինը, հրի մեջ՝ ջերմությունը, եթերի մեջ՝ լույսի անսպառությունը, արարածի մեջ՝ առաքելությունը, պսակի մեջ՝ ընտանիքը, սեռայինի մեջ՝ սերն ու սիրո պտուղ՝ ուշիմ երեխաներ ունենալը, կյանքի մեջ՝ երջանկությունը, հյուրընկալության մեջ՝ օթեւանը, ցերեկվա մեջ՝ արարումը, գիշերվա մեջ՝ քունը, գաղտնիքի մեջ՝ լռությունը…

Եղի՛ր ինքնաճանաչ, որ ճանաչես Էությունդ: Եղիր Էաճանաչ, որ ճանաչես Բնությունդ: Եղի՛ր բնաճանաչ, որ ճանաչես Ցեղդ: Եղի՛ր ցեղաճանաչ, որ ճանաչես Տիեզերքը: Եղի՛ր տիեզերաճանաչ, որ ճանաչես Գերագույն Էությունը: Ճանաչելով Գերագույն Էությունը՝ բացարձակ կդառնաս տարածության եւ ժամանակի մեջ: Դա թույլ կտա հասկանալ, որ նյութեղեն է այն, ինչ զգայական է (ընդհուպ մինչեւ գենետիկ-ծինաբանական հիշողության երեւակումները): Իսկ Տիեզերքը նյութ է եւ լողում է Գերիմաստության հոգեւոր անեզրության մեջ: Գերիմաստության հոգեւոր անեզրությունն անսկիզբ է եւ անվերջ, այն հավերժ է: Հավերժը Գերիմաստության Առաքելությունն է: Այս Առաքելության մեջ Արարչածին ու Աստվածազարմ Մարդը ունի ի՛ր Առաքելությունը…

Եվ միշտ պարտադիր է հիշել, որ «Տիեզերքն ամփոփված է մտքի մեջ, իսկ միտքը սփռված է Տեզերքով մեկ: Ուստի՝ տիրապետի՛ր մտքիդ, հետեւի՛ր մտքիդ ընթացքին, այլապես նա կպատժի քեզ, քանզի ով իշխում է մտքին՝ նա նրա բարեկամն է, ով չի իշխում՝ միտքը դառնում է նրա մեծագույն թշնամին»: Արարող ուժը նաեւ ավերող է՝ նայած թե որ տեսանկյունից է դիտարկվում գործառույթի բնույթը՝ բարի՞, թե՞ չարի… Մի բան հստակ է՝ ոչինչ պատահական չէ՛ ու անհետեւանք չի՛ ավարտվում…

Ուստի՝ որտեղ նահանջում է ոգեղենությունը, այնտեղ իմաստազրկվում է բանականությունը: Որտեղ իմաստազրկվում է բանականությունը, այնտեղ տկարանում է մարմինը: Երրորդություն-մարդ որակը նախապայման է Գերագույն Էության ընկալման:

Ազատվիր՛ նախապաշարումներից եւ կվերականգնես Ցեղային լիարժեքության գիտակցությունդ, կատարելագործի՛ր անձդ եւ կպաշտպանես քո անհատականությունը: Զանազանի՛ր պատրանքը իրականությունից: Մի վարանի՛ր, տու՛ր, ինչ կարող ես, ստացի՛ր, ինչ կարող են տալ եւ տու՛ր ինչպես Արեւը, որ Արիները դրանից զորանան, չարիները՝ մոխրանան: Եվ գող է նա, ով կարողացածը չի տալիս…

Կյանքում հավատա՛ եւ գործիր՝ մշտապես ունենալով քո լրացուցիչ տարբերակը: Որտեղ անզոր է գիտակցությունդ, ապավինի՛ր սրտիդ: Լսի՛ր ինքդ քեզ, վստահի՛ր ներքին ձայնիդ: Դա հիմքն է, որից կարող է ծնվել ցանկացած հայտնագործություն: Ոչ մի ձեւով, չափով, ժամանակով մի՛ պակասեցրու սթափությունդ: Զգայարաններդ բանեցրու՝ զգալու եւ ո՛չ ցանկանալու համար: Մշտապես մարզի՛ր զգայարաններդ, որ լիարժեք հաղորդվես Գերագույն Էությանը: Իսկ մարզման ենթակա զգայարաններն են՝ տեսողությունը, լսողությունը, հոտառությունը, համի զգացողությունը, շոշափելիքը, ներզգացողությունը, հիշողությունը:

Կոփի՛ր մարմինդ, միտքդ, ոգիդ եւ դրանց ներդաշնակ զարգացմամբ կհասնես մարմնական զորության, հոգեւոր իմաստության: Տհաճ երեւույթը, ձայնը, հոտը, համը, միտքը, ինչպեսեւ՝ տագնապը, վախը, սարսափը, հնացած սնունդը ազդում են արյան վրա եւ թուլացնում Գենը:

Հ.Գ. – Բարի – Արիական (Արի) ծագում ունեցող:

Բարին համապատասխանում է Ազնիվ խորհրդին: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ Բ-հաստատական հունչարմատով եւ ԱՐԻ խորհրդով: Ըստ այդմ, Բարի-ն չի նշանակում՝ լավ, իսկ Չարի-ն՝ վատ:

Չարի՝ ոչ արի – Արիական ծագում չունեցող:

Բարի խորհրդի արտահայտություն են նաեւ ռուսերեն Բարին-ը ու ֆրանսերեն Բարոն-ը, որոնք Ազնվականության (այս դեպքում՝ ծագում ունեցողի) միեւնույն խորհուրդն են: Ի դեպ, հենց հայերեն Բարի խորհրդի ֆրանսիական Բարոն արտահայտությունն է, որ Պարոն չգիտակցված ու փոփոխված ձեւով այսօր գործածվում է մեզանում:

Արի – Որոշակի ծագումնային – տեսակային ամբողջության՝ Ցեղի  անուն, նաեւ Աստված: Լեզվաբանորեն կազմված է՝ ար-(ծագում, սերում) կենսակերտ արմատով եւ ի-տեսակային ամբողջության իմաստ արտահայտող հունչարմատով:

Ըստ ավանդության, նաեւ գիտական ապացույցների, Արարիչը Արարատում է Արարել առաջին երկրային մարդ-տեսակին: Մարդն այդ՝ Հայ Աստվածների Զարմից է՝ Աստվածամարդ: Արին եւ Արփին Աստվածային արյուն ունեն եւ արարվել են որպես երկրային աստվածներ…

…Արիից ու Արփիից (նաեւ մյուս արի զույգերից) առաջացած սերունդները կոչվեցին Արիներ (Արիացիներ) կամ Արմեն-Արմաններ (Արի Մարդիկ՝ Աստվածամարդիկ):

Ըստ այդմ, Արի Ցեղը միջանկյալ մի Տեսակ է Աստվածների ու Մարդկանց միջեւ՝ կրելով եւ՛ մարդկային, եւ՛ աստվածային որակներ:

Եվ ԱՐԻ-ն հոմանիշ է ՀԱՅ-ին (ով ունի Հավերժող Առաքելություն Յուրաբնույթ)…

* * *

Աթեիստ գիտնականներն ապացուցել են,  որ Աստված գոյություն ունի

Ամփոփելով նաեւ այս հոդվածաշարը՝ նշենք, որ այն Աստվածային Համակարգերը ներկայացնելուց հետո եկավ ցույց տալու նաեւ Բարի ուժերի հավերժական հակառակորդին՝ Չար ուժերին (կամ ինչպես ասում են՝ Սատանային), նրանց բնական գոյությունն ու առաքելությունը: Եվ այս առումով ամբողջական չէր լինի, եթե չանդրադառնայի նաեւ անհավատների վերջնական տեսակետին, որը վերջին ժամանակներում կտրուկ փոփոխության է ենթարկվել:

Միջազգային ասպարեզում հայտնի գիտնական եւ աթեիզմի հենասյուներից մեկը համարվող Էնթոնի Ֆլյուի ելույթը ցնցել է գիտական աշխարհը: 80-ամյա աթեիստ գիտնականը հայտարարել է, որ ինքը սխալվում էր նախկինում, եւ տիեզերքը չէր կարող հայտնվել ինքն իրեն, ակնհայտ է, որ այն ստեղծվել է մի զորեղ ուժի կողմից, որի հզորության աստիճանը մեզ համար անհայտ է; Նրա խոսքերով՝ նախկինում ինքը, ինչպես եւ բոլոր աթեիստները, վստահ էր, որ շատ վաղ ժամանակներում մահացած մատերիայից պարզապես հայտնվել է կենսունակ մատերիա: «Այսօր հնարավոր չէ պատկերացնել, որ մահացած մատերիայից կարող է կենդանի օրգանիզմ առաջանալ»,- նշել է գիտնականը:

Ըստ նրա՝ ԴՆԹ-ի կառուցվածքի վերաբերյալ ժամանակակից տվյալները վկայում են, որ այն չէր կարող առաջանալ ինքն իրեն, այն ինչ-որ մեկի կողմից մշակված ծրագիր է: Գենետիկ կոդը եւ մոլեկուլում պարունակվող գրեթե հանրագիտական տեղեկությունները լիովին ժխտում են հասարակ համընկնման վարկածը: Մեկ այլ գիտնական, բրիտանացի ֆիզիկոս Մարտին Ջոն Ռիսը դարձավ Թեմփլթոնի մրցանակի դափնեկիր իր գիտական աշխատության համար, որում ապացուցում է Աստծո գոյությունը: Ի դեպ, բրիտանացի ֆիզիկոսը նույնպես նախկին աթեիստ է: Տեսական ու կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտի տնօրեն, ակադեմիկոս Անատոլի Ակիմովի խոսքերով՝ Աստծո գոյությունն ապացուցվել է բացառապես գիտական մեթոդներով: «Աստված կա, եւ մենք կարող ենք տեսնել նրա կամքի դրսեւորումները: Սա բազմաթիվ գիտնականների համոզմունք է, ովքեր ոչ թե պարզապես հավատում են Աստծուն, այլ հիմնվում են գիտական տվյալների վրա».- ասել է նա:

Գիտնականը նաեւ նշել է, որ անցյալ դարերում նույնպես շատ գիտնական-ֆիզիկոսներ հավատում էին Աստծուն: Ավելին՝ մինչեւ Իսահակ Նյուտոնը կրոնի ու գիտության մեջ բաժանարար չկար, գիտությամբ զբաղվում էին քահանաները, քանի որ իրենք էին հասարակության առավել գրագետ հատվածը: Նյուտոնն ինքը աստվածաբանական կրթություն ուներ եւ հաճախ կրկնում էր. «Մեխանիկայի օրենքները ես ստանում եմ Աստծո օրենքներից»:

Երբ գիտնականները հայտնաբերեցին մանրադիտակն ու սկսեցին ուսումնասիրել, թե բազմացման ինչ գործընթացներ են իրականանում բջիջի ներսում, նրանց զարմանքն անսահման էր. «Նման բան չէր կարող լինել, եթե դա նախապես ծրագրավորված չլիներ Աստծո կողմից»: «Իսկապես, եթե հավատանք այն վարկածին, որ մարդն առաջացել է էվոլյուցիայի արդյունքում, ապա հաշվի առնելով մուտացիաների եւ կենսաքիմիական փոփոխությունների արագությունը, մարդու ստեղծման համար ավելի շատ ժամանակ կպահանջվեր, քան բուն տիեզերքի տարիքն է»,- նշում է ակադեմիկոս Ակիմովը: Հայտնի ֆիզիկոսը կնքվել է 55 տարեկանում: «Դուք հավատացի՞ք Աստծուն» քահանայի հարցին, նա պատասխանել է՝ «Ոչ, ես հասկացել եմ, որ Նա պարզապես չի կարող գոյություն չունենալ»:

Արմեն Ավետիսյան, Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ

«Լուսանցք» թիվ 23-27 (369-373), 2015թ.

Կարդացեք «Լուսանցք»-ի PDF տարբերակները www.hayary.org-ի «Մամուլ» բաժնում