Թից 41 – հ.14 – 2004

Հայտարարություն                                    20.07.2004թ.
     Հրեական համայնքի օրինակով վերջերս քաղաքական հայտարարություններ են սկսել անել նաև եզդիները: Ամենաթարմը՝ ոմն Արիֆ ՈՒսոյան իր կենցաղային խնդիրը դարձրել է քաղաքական լուրջ հարց: Նա ասել է, թե իր նկատմամբ «…անարդար մոտեցում չէր լինի, եթե ինքն ազգությամբ հայ լիներ, կամ՝ եթե ՀՀ կառավարության վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը չլիներ ծայրահեղ ազգայնական հանրապետական կուսակցության նախագահը»: Եզդի Արիֆը հատկապես շեշտում է. «Ես գիտեմ, որ նրանց կուսակցությունն ուզում է Հայաստանը մաքրել այլազգիներից, և ինձ ու իմ ընտանիքի 10 անդամներին փողոցում թողնելը մի նպատակ ունի՝ ևս 11 եզդի դուրս քշել Հայաստանից»: Նման հայտարարության համար ցանկացած ազգային պետությունից պարզապես դուրս կշպրտեին այսպիսի արիֆներին, իսկ մեր «ազգայնական» կառավարությունը… լռում է:
       Այսօր շուրջ 1,5 մլն. հայաստանցի հայ է դարձել գաղթական, ին՞չ զտումների մասին է խոսքը: Ի՞նչ է, մենք է՞լ եվրոպա-  կան երկրների օրինակով սկսենք սոցիալական ծանր կացության համար մեղավորներ փնտրել այլազգիների մեջ…
      Վստահ ենք, պարզապես այս եզդին քաղաքական ստոր պատվեր է կատարում: Սրան ավելացնենք նաև Երևանում տպվող քրդական թերթի գլխավոր խմբագիր Չարքյազե Ռաշի նախկինում արտահայտած միտքը, որում նա Լ. Տեր-Պետրոսյանին ցինիկ է որակում, ասելով. «Ակնհայտ դարձավ, որ ՀՀՇ-ն Հայաստանը ոչ էթնիկ խմբերից «մաքրագործելու» նպատակ է հետապնդում: Դա հաստատվում է նաև Լ. Տեր-Պետրոսյանի խոսքերով, որը 1994թ-ին իր ելույթներից մեկի ժամանակ ասաց. «Այն, ինչ մենք արեցինք 2-3 տարում, ուրիշները չարեցին 600-700 տարում. մենք Հայաստանը մաքրեցինք մյուս ժողովուրդներից»»:
       Այս արտահայտությունը բոլորն էլ գիտեն, որ վերաբերում է Հայաստանն ադրբեջանցիներից «մաքրագործելուն» և այս քուրդ «մտավորականի» հայտարարությունը նույնպես  քաղաքական պատվեր է և իզուր չէ, որ Հայաստանից գնացած քրդերը դրսերում իրենց երևակայական պետության քարտեզներն են տպագրում՝ Հայկական պատմական հողերը (ինչպես Արևմտյան Հայաստանը, այնպես էլ տարածքներ ներկայիս ՀՀ-ից) նույնպես ներառելով այնտեղ:
      Մենք մեր իշխանություններին, համայն հայությանը լրջանալու և սթափվելու կոչ ենք անում: Այսպես կոչված ազգային փոքրամասնությունները, հրեաները, եզդիներն ու քրդերը լրջորեն ու բացահայտ կերպով սպառնում են մեր պետականությանը, իրենց հակահայ դրսևորումներով փորձում են կասեցնել մեր ազգային պետության կայացումը: Սա արդեն դառնում է ազգային և պետական անվտանգության լուրջ հիմնախնդիր:
       Եթե ՀՀ իշխանությունները կտրուկ միջոցներ չձեռնարկեն այս ուղղությամբ, ապա միջէթնիկական բախումները Հայաստանում անխուսափելի կդառնան: Աղանդավորականների և համասեռականների համեմատ այս փոքրամասնությունները շատ ավելի ագրեսիվ են ու պետականորեն արագ արձագանքման և հակադարձման կարիք է զգացվում:

Հայ Արիական Միաբանության
Գերագույն Խորհուրդ

Ա Ռ Ա Ջ Ա Ր Կ
       Հանրապետության և Շահումյան հրապարակների միջև ընկած տարածքում կառուցել ԱՇՏԱՐԱԿ, հաշվի առնելով հրապարակի ճարտարապետական տեսքն ու արժեքները: ԱՇՏԱՐԱԿԻ բարձրությունը պետք է հնարավորություն տա դիտելու Մասիսները, Արագածը, Խուստուփը, Գեղամա լեռները, Արարատյան դաշտը, Սևանա լիճը…
       ԱՇՏԱՐԱԿԸ պետք է արտացոլի Հայ ժողովրդի պատմությունն իր հաղթանակներով և ցավերով:
     ԱՇՏԱՐԱԿԸ պետք է կառուցվի Հայաստանի բազմերանգ քարերով, հայ ճարտարապետական մտքի զորությամբ, հայ վարպետների հրաշագործ կերտումներով: Սա կլինի ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՓԱՐՈՍ – ԱՇՏԱՐԱԿ, որտեղից կերևա Սրբազան Հայկական Լեռնաշխարհը, և այն կդառնա հայության երազանքի՝ ԳԵՐՆՊԱՏԱԿԻ ԿԵՆՏՐՈՆԸ, հայությունը միավորող և տուն բերող ԿՈԹՈՂ – ՋԱՀ:
       ԱՇՏԱՐԱԿԻ կառուցման և նախագծման համար պետք է հայտարարվի պետական մրցույթ:
       Բոլոր ծախսերն անհրաժեշտ է կատարել համայն հայության նվիրատվությունների հաշվին:
Գարեգին Մխիթարյան՝
Երևանի պետական տնտեսագիտական ինստիտուտի դասախոս

     ՀԱՄ-ը մի քանի անգամ առաջարկել է հայորդաց «շուրջպարով» գոտևորել քառագագաթ Արագածը, նաև՝ Սևանա լիճը, որպես ՀԱՅՈՒԹՅԱՆ ոգեղեն զարթոնքի նախերգանք: Այսօր էլ մենք հետապնդելու ենք այդ համահայկական գաղափարները, պաշտպանում ենք նաև Հայկական Փարոս-Աշտարակի գաղափարը և դիմում ենք ՀՀ իշխանություններին՝ քննարկելու այն:                                                                                    «Հայ-Արիներ»

«Մեր մեռելները հեռու-հեռու անապատների մեջ են եւ նրանք մեզանից ծաղիկ չեն սպասում, այլ ոճրապարտ գանգերի արյունը»

Արամ Երկանյան
       Ո՞վ է Արամ Երկանյանը: Բոլորից լավ նրան բնութագրել է իր ուսուցիչը՝ թուրք դահիճներին պատժելու գործողության՝ «Նեմեսիսի» ղեկավար Շահան Նաթալին. «Դիտեցեք իր պատկերը: Եվ անոր ճակատը, աչքերը, դեմքը պիտի պատասխանեն. – Հայ Նեմեսիս մը…»:
     Հայ ազատագրական պայքարի մեջ քիչ չեն այն ընտ-   րյալները, որոնց շատ բանով պարտական է մեր ժողովուրդը՝ թուրք դահիճներին պատժելու սրբազան գործում…
       Նրա Սամվել անունով քաջակորով նախնին շատ տարիներ առաջ եկել էր Խարբերթի վիլայեթի Փշատիկ գյուղից ու բնակվել Էրզրումի վիլայեթի գեղատեսիլ մի վայրում, որը հետագայում կոչվել է Երկան: Բարձր հասակի համար Սամվելին կոչում էին Էրգան (Երկան): Հետագայում Երկանյանների մի ճյուղը տեղափոխվել է Էրզրում, ուր եւ 1900 թվին ծնվել է Արամը: 1911 թ-ին պատանի Արամը իր ձեռքն է վերցնում Վենետիկի Մխիթարյանների հրատարակած պատկերազարդ գիրքը՝ 1894-96թթ. եւ 1909թ-ի Ադանայի հայկական ջարդերի մասին: Դիտելով ջարդերի սահմռկեցուցիչ պատկերները՝ նա երդվում է. «Ես կդառնամ վրիժառու»: ՈՒ երդումը պահեց սրբությամբ:
      Միայն համառոտ թվարկումը՝ նրա կողմից պատժված հայակեր դահիճների. բավական է, որ սերունդներն իրենց առջև ունենան ցեղակրոն մարտիկի կերպարը. Բաքվի հայության ջարդարաներ՝ Ղասիմբեկովը, Խան-Մահմեդովը, Սարաֆովը գնդակահարվեցին Թիֆլիսում: Բայց առավել տպավորիչը Ադրբեջանի մուսաֆաթական կառավարության նախկին վարչապետ Խան-Խոյսկու ահաբեկումն էր: Նորից խոսքը տանք Շ. Նաթալուն. «Ո’վ Խան-խոյսկին կը ճանչնայ, անոր պատմութեան ծանոթ է, ան միայն կրնայ ըմբռնել դիւցազնը, Արամին մէջ, ինչի կրնար նմանիլ:
       Չէ որ փորձերը, որ կատարուած էին իր ոճիրները քավել տալու, կորցրած էր քանի անգամներ ձախողեցնել… Գիտակ ու փորձ, գազան, որ գիտե թե օրուան ոեւէ մեկ ժամուն իր դէմ կրնայ կանգնիլ հայ վրեժխնդիրը: Եվ կարհամարհե դարձեալ…»:
       Այո, բոլոր երեք մահափորձերը Խան-Խոյսկու դեմ անհաջող էին, եւ դրանից ավելին ինքնավստահ էր դարձել նախկին վարչապետը, Բաքվի և Շուշիի հայության ջարդերի կազմակերպիչը: Սակայն, Արամը ապացուցեց, որ ոչ մի դահիճ չի կարող փրկվել ցեղակրոն վրիժառուի գնդակից…
      1920թ. հունիսի 19. Թիֆլիսի Գոլովինսկու (հիմա Ռուսթավելու պողոտա) փողոցում անշուք արտաքինով բակապանի վրա ոչ ոք ուշադրություն չդարձրեց: Ծուլորեն հորանջող բակապանը հանկարծ կերպարանափոխվեց, երբ երեւաց Խան-Խոյսկին՝ իր «ղոչիներով»: Մի պահ միայն թուրք դահիճը տեսավ ահեղ վրիժառուին ու այլեւս… ոչինչ չտեսավ: Պայթեց Արամի «Մաուզերը» ու հայակեր դահիճը ընկավ՝ ջախջախված գանգով: Եվս երկու կրակոց ու էլի երկու ղոչիներ հետեւեցին իրենց առաջնորդի օրինակին: Արամը ինքն էլ վիրավորվեց, սակայն կարողացավ խուսափել հետապնդումից՝ ապացուցելով, որ որքան քաջ, նույնքան էլ հնարամիտ է:
        Վերադառնալով Կ. Պոլիս, Արամը ձեռնամուխ եղավ հայանուն դավաճանների ահաբեկմանը: Վահե Քիսա եւ Արթին Քեհյա… այդ նրանք էին, որ կազմել էին Կ. Պոլսի հայ մտավորականության ցուցակը, որոնք 1915թ-ի ապրիլի 24-ի ձերբակալումով սկիզբ դրվեց ցեղասպանությանը: Զինակցելով զենքի եւ գաղափարի իր ընկերոջը՝ Սողոմոն Թեհլերյանին Արամը, Բերա թաղամասում գնդակահարեց այս երկու դավաճաններին:
        Առջեւում  Բեռլինն էր: Այստեղ էին թաքնվում թուրքական դատարանի կողմից ձեւականորեն մահվան դատապարտված թուրք դահիճները: Արդեն գնդակահարված էր Թալեաթ փաշան: Իսկ Արամին բաժին էր ընկել Բեհաէտդին Շաքիրը: Եվրոպական կրթություն ստացած, բժշկի դիպլոմով մարդակերը Թալեաթի աջ ձեռքն էր եւ Իթթիհատի անթագադիր արքան: Այդ նա էր, որ հազարավոր երեխաների թունավորեց եւ կուրացրեց: Նա էր, որ հայ մանուկներին Սեւ ծովում խեղդելու ոճիրը հղացավ, որը ամենայն բծախնդրությամբ իրագործեց Տրապիզոնի նահանգապետ Քեմալ Ազմին:
      1922թ-ի մարտին, գալով Բեռլին, Արամը եղավ Հայդենբերգ փողոցում, որտեղ մեկ տարի առաջ գնդակահարվել էր արնախում Թալեաթը: Մինչ այդ նա եղել էր Կ. Պոլսի Պթի Շան կոչվող փողոցում, ուր վրիժառու Միսաք Թոռլաքյանը գնդակահարել էր մուսաֆաթական դահիճ Ջիվանշիրին: Հիմա Արամը կանգնած էր ճիշտ այն տեղում, ուր թափվել էր Թալեաթի ոճրագործ արյունը:
       «…Սրբազան դատարան մըն է Հարդենբերկը, ուր ես կևըմբոշխնեմ դատաստանի մը երանութիւնը… Ինծի կը թուեր, թե Թալեաթի դիակը դեռ այդտէղ էր տարածուած իր արիւնին ու ցրեխ տուած ուղեղին մէջ: Ոտքերուս տակ կը զգայի իր լեշը եւ կը կարծեի կոշիկներս տեսնել արիւնով ներկուած: Այս երանութիւնը ցեղիս նահատակութեան պարտադրանքն էր եւ ես անոր յավերժութիւնը կբաղձայի»:
      1922թ-ի ապրիլի 17. ՈՒլանդշտրաուսե փողոցի վրա, կեսգիշերին, Թալեաթի կնոջ աչքերի առջեւ գնդակահարվեցին Բեհաէտդին Շաքիրը եւ Ջեմալ Ազմին: Երկու վրիժառուներն էլ՝ ե’ւ Արամը, ե’ւ Արշավիր Շիրակյանը, հաջողությամբ խույս տվեցին հետապնդումից:
   Քրիստոնեական մեռելոցի այդ գիշերը    Գերմանիայի թուրք հասարակության ընտրյալները հավաքվել էին խնջույքի Ազմի բեյի տանը, ուր անպատճառ պետք է հպարտանային ոչ հեռավոր 1915-ի արյունոտ ապրիլով ու… զվարճանային: Վրիժառությունը կատարվեց Ազմիի տան մոտ, խնջույքավորների սարսափահար աչքերի առջեւ:
       Իսկ ինչ էր զգում Արամը ահաբեկումից հետո. «Հազիվ անկողին մտած, այնպիսի երանավետ մի քնով քնեցի այդ գիշեր, որ հազիվ թե այդքան անուշ քնած լինեի կյանքումս: Քնել էի, կարծես անհոգ մանկիկ, որ գլուխը բարձին դրած՝ աչքերն է փակում քաղցրորեն: Ոչ մի հոգնություն, ոչ մի կասկած կամ երկյուղ… Չէի մտածում անգամ, թե ոստիկանություն կա եւ հետապնդումներ: Կարծես վերադարձել էի մի հաճելի քեֆից եւ գինին քաղցր թմրությունով էր գրկել ինձ: Միլիոնների արյան վրեժխնդրի համար ավելի գինովցնող ի՞նչ գինի կա, քան ոճրագործների արյունը: Եւ երբ կշարունակվեր ականջիս մեջ «բաբա~, բաբա~» կոծը, ինձ թվում էր մայրիկս է, որ օրոր էր երգում օրորոցս օրորելով»:

***
     Մեծանուն վրիժառուն նաեւ կամավորական շարժման գործուն մասնակից էր:
     1917թ-ին նա եղել է Կովկասյան ռազմաճակատի Էրզ-  րում-Մամախաթուն հատվածի հաղորդակցության ճանապարհների ձիավոր խմբի պետը: 1918թ-ի մայիսին մասնակցել է Բաշ-Ապարանի հաղթական ճակատամարտին հայտնի ֆիդային Զեմլյակի ձիավոր խմբի հետ իբրեւ գնդացրային դասակի պետ:
        1918թ-ի դեկտեմբերին, դառնալով Հայաստանի Հանրապետության բանակի հատուկ հանձնարարությունների զինվոր, Արամը կարճ ժամանակում լիկվիդացրել է Լոռվա շրջանի՝ մասնավորապես Ղարաքիլիսայի շրջակայքում գործող թուրքական ավազակախմբերը (ի դեպ, նրա հարազատները գաղթելով հայրենի Էրզրումից, ապրում էին Ղարաքիլիսայում):
       1922 – 27թթ.  Արամը ապրել է Ռումինյայում, հետո անցել Արգենտինա: Բուենոս-Այրեսում, Կորդովայում նա մասնակցել է Գ. Նժդեհի Ցեղակրոն ուսմունքի տարածմանը, եկեղեցիների եւ դպրոցների բացմանը, կազմակերպել տպագրության գործը՝ հիմնադրելով առ այսօր հրատարակվող «Արմենիա» թերթը: Այս ասպարեզում էլ մեծանուն վրիժառուն իրեն դրսեւորեց որպես նվիրյալ:
        Ընթերցելով նրա «Այսպես սպանեցինք» հուշագրությունը, ակամա հիշում ես Նիկոլ Աղբալյանի հայտնի խոսքերը. «Սուրս չթողեց, որ գրող դառնամ, գրիչս չթողեց, որ զինվոր դառնամ»: Սակայն, Արամ Երկանյանը ճակատագրի այն ընտրյալն էր, որ հավասար նվիրվածությամբ ծառայեց ե’ւ զենքին, ե’ւ գրչին:
      Ընդամենը 36 տարի ապրեց Արամը, սակայն իր ազգի համար հասցրեց անել ավելին, քան հազարավոր մահկանացուներ: Հեռավոր Կորդովայում գտնվող ցեղակրոն հայորդու գերեզմանը սրբավայր է, իսկ անունը՝ սրբություն մեր ժողովրդի համար:
Հակոբ Մանջյան

Զարկերակ
«ՀՄԱՅԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ ՋՀՈՒԴԱՄԱՍՈՆԱԿԱՆ ՓՈՂԵՐԻՑ ԿՈՒՐԱՑԱԾ Է», - ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒՄ Է
ԱՐՄԵՆ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԸ

       Երբ Հմայակ Հովհաննիսյանը դիմում ներկայացրեց դատախազություն՝ Տիգրան Կարապետյանի նկատմամբ քրեական գործ հարուցելու խնդրանքով, կողմերը սկսեցին իրար հետ բանավիճել ԶԼՄ-ներով: Բայց ի տարբերություն Տ. Կարապետյանի, Հմայակ Հովհաննիսյանն ավելի ակտիվ է: Նա օրերս ֆաշիստական կազմակերպություն է համարել Հայ Արիական Միաբանությանը, որը հանդես էր եկել հայտարարությամբ՝ ընդդեմ Հ. Հովհաննիսյանի հայցի: Հ. Հովհաննիսյանը համոզմունք է հայտնել, որ ՀԱՄ-ը շուտով հրեական ջարդ է սկսելու: Հետաքրքիր է, ի՞նչ է մտածում ՀԱՄ առաջնորդ Արմեն Ավետիսյանը իրենց ֆաշիստ համարող Հմայակ Հովհաննիսյանի հրապարակային հայտարարությունների մասին: «Իրավունքի» հարցին ի պատասխան Արմեն Ավետիսյանը նշեց.
       Մենք բազմիցս հայտարարել ենք, որ հայ ազգայնականությունը որևէ կապ չունի իտալական ֆաշիզմի, գերմանական նացիզմի, հրեական սիոնիզմի կամ ջհուդամասոնիզմի հետ: Հմայակ Հովհաննիսյանը, ջհուդամասոնական փողերից կուրացած, երեւի «մոռացել» է այդ մասին: Այս քաղաքագետ կոչեցյալը չի տարբերում ֆաշիզմը հայարիականությունից կամ ցեղակրոնությունից, իտալական կամ գերմանական գաղափարախոսությունները հայկականից և այլն: Սակայն հավակնում է լինել ՀՀ թիվ մեկ քաղաքագետը, նույնիսկ մի «հալածյալ» ազգի իրավապաշտպանը: Սրա նմանների համար կարևորը փողն է, ով կտա նրան էլ կծառայեն: Հիշենք. սկզբում նա Կ. Դեմիրճյանի հետ էր, այնուհետև Ա. Գեղամյանի եւ հիմա էլ ՀՀ հրեական համայնքի: Որոշել ենք՝ մենք էլ նրան օգտագործենք ընթացքում, թող իր անձնական «օֆիսը» կառուցի ավարտի, կմտածենք: Նժդեհը սրանց համար մի լավ խոսք ունի. «ազգի տականք», որն այսօր փորձում է գերակշիռ դառնալ մեզանում: Չե’նք թողնի:
     Ինչ մնում է հրեական զտումներին, մենք մեր հայտարարության մեջ նշել ենք, որ երիտթուրքերի հիմնական մասը թրքացած հրեաներ էին (սա պատմական իրողություն է), որոնց ժառանգներից կան նաև Հայաստանում, և այ˜ո, մենք պիտի հայտնաբերենք սրանց՝ հայոց նոր ցեղասպանության կազմակերպիչներին՝ կանխելու, երկրից վտարելու համար: Հրեաները հաճախ են խոսում «հակասեմիտիզմից» անտեսելով, որ հակաջհուդությունը հակասեմիտականություն չէ մոռանալով, որ արաբներն էլ են սեմիտներ: Սա հրեական ռասիզմ է, որը «կույր» Հմայակը չի նկատում: Նա «շփոթել» է իսկական ֆաշիստ – ռասիստներին և իր ծախվածությունը փորձում է այս կերպ արդարացնել՝ մեզ ֆաշիստ պիտակավորելով: Ծանոթ երանգներ են, վաղուց ծեծված…
        Մենք դեռ նրա հետ կզրուցենք…

Թագուհի Թովմասյան
«Իրավունք – Հետաքննություն», հուլիսի 1-7, 2004թ

Հայածին «Արմյանը»
Ա Զ Գ Ա Յ Ն Ա Կ Ա Ն Ն Ե Ր Ը
ԿԱՐԱՊԵՏՈՎԻՉԻ ՀԵՏ ԵՆ

       Հրեաների, մասոնների և հրեամասոնների դեմ հրապարակային պայքարով զբաղվում էր միայն Հայ Արիական Միաբանությունը՝ Արմեն Ավետիսյանի առաջնորդությամբ:
        Բայց երբ ԱԼՄ հոլդինգի նախագահ Տիգրան Կարապետյանը, ՀՀ քաղաքագետների միության նախագահ Հմայակ Հովհաննիսյանին անվանեց «եվրեյ», և վերջինս էլ որոշեց հրեական համայնքի աջակցությամբ դատի տալ նրան, Ա. Ավետիսյանը որոշեց պաշտպանել այդ դաշտում ի հայտ եկած իր դաշնակցին: Երեկ մեզ հետ զրույցում Ավետիսյանը հայտարարեց, որ եթե հրեական համայնքն աջակցելու է Հ. Հովհաննիսյանին, իրենք էլ ամեն ինչ անելու են Տ. Կարապետյանին պաշտպանելու համար: Այդ նպատակով Հայ Արիական Միաբանությունը տարածել է մի հայտարարություն, որում ասված է. «Հայածին Հմայակի հրեածին դրսևորումները ցույց տվեցին, որ մասոնները հարմար պահի էին սպասում իրենց որևէ կերպ դրսևորելու համար: Հայաստանի հրեական համայնքի աջակցությունը Հմայակ Հովհաննիսյանին հստակորեն հանգելու է հրեա – մասոնական հակահայ դրսևորման»: Նման դրսևորումը ՀԱՄ-ը մտադիր է կանխել Հայաստանում հրեական զտումներ իրականացնելով: «Հայ Արիական Միաբանությունը դիմելու է հայ փաստաբաններին և պատմաբաններին՝ համատեղ դատ բացելու և 1915 թվականի հայոց ցեղասպանության իրական կազմակերպիչների թրքացած հրեաների ու ջհուդամասոնական օթյակների (թեկուզ հրեական համայնքի տեսքով) ներկայացուցիչներին Հայաստանից վտարելու համար», – հայտարարում են հայ արիականները: Ավետիսյանն ասում է, որ ՀՀ-ում պաշտոնապես բնակվում է 700 ինքնաբացահայտված հրեա, բայց իրենց ազգային ինքնությունը թաքցնող, այսինքն՝ հայացած հրեաների թիվը մոտ 50 հազար է: «Նրանց հնարավոր է շատ հեշտ հայտնաբերել, և հայ արիները դա ամպայման կանեն: Ամբողջ պատմությունը ցույց է տվել, որ ոչ մի հրեական համայնք, բացի վնասից՝ այդ երկրին այլ բան չի տվել, և դա վերաբերում է նաև Հայաստանին», – ասում է Ավետիսյանը: Նա չի վախենում, որ իրավապահ մարմինները կարող են իրեն ազգամիջյան թշնամանք հրահրելու մեղադրանք ներկայացնել. «Ավելի լավ է այդ իրավապահները հետևեն, թե ինչ իրավունքով են հրեաները միջամտում մեր երկու քաղաքական գործիչների միջև ընթացող պայքարին՝ պաշտպանելով կողմերից մեկին: Ինչ վերաբերում է այս փաստին, որ իրենք վիրավորվել են «եվրեյ» բառից, նշանակում է՝ այդ բառն իրոք վիրավորական է, քանի որ մենք «արմյան» բառից չենք վիրավորվում: Բացի այդ, իրավապահներն էլ են հայ, և մենք նրանց էլ ենք կոչ անում միանալ համայն հայությանը և Հայաստանը մաքրել հրեական չարիքից», – հայտարարում է մեր զրուցակիցը: Միակ մտավախությունը, որ ունի նա, այն է, որ Հ. Հովհաննիսյան – հրեական համայնք և Տ. Կարապետյան – Հայ Արիական Միաբանություն պայքարում Տ. Կարապետյանը կարող է նահանջել: «Եթե նա ներողություն խնդրի հրեական համայնքից, դրանով ցույց կտա, որ հրեաներն այնքան ուժեղ են, որ կարող են հայ քաղաքական գործչին ծնկի բերել: Բայց անկախ ամեն ինչից, մենք անելու ենք ամեն ինչ՝ չարիքը իր բնի մեջ խեղդելու համար», – միանգամայն լրջորեն հայտարարեց Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ Ա. Ավետիսյանը:

Ավետիս Բաբաջանյան
«Հայկական ժամանակ» 26. 06. 2004թ

Հ.Գ. – Մենք հայտնում ենք, որ որպես հասարակական-քաղաքական կառույց, վերոնշյալ երկու, կամ որևէ ուրիշ քաղաքական, պետական գործչի փաստաբանը չենք հաստատապես, այլ՝ պարզապես դեմ ենք, որ հրեական (կամ մեկ այլ) համայնք խառնակչություններ անի հայ քաղաքական կյանքում՝ նպաստելով օտար երկրների միջամտությանը, վտանգելով Հայոց պետության կայունությունը:
«Հայ-Արիներ»

Կապույտ արյուն է երակներում նրանց
«Հայ Արիական Միաբանության» երեկ տարածած հայտարարության մեջ մի ուշագրավ հատված կա: Դրանում ասված է. «Արարիչը Արարեց Արարածին Արարատում և այդ Արիածին Արարածը Արիացին էր՝ Արի Մարդը (Արի Մանը) Արմանը կամ Արմենը»: 

Առանց մակդիրի
ՎԵՐԱԴԱՐՁ ՀԻՆ ԱՍՏՎԱԾՆԵՐԻՆ

    Որ Հայաստանի քաղաքական կյանքի յուրաքանչյուր       քիչ թե շատ նշանակալի իրադարձություն Հայ Արիական Միաբանությունը կապում է հրեաների և մասոնների կողմից
մեր դեմ կազմակերպված դավադրության հետ, այլևս որևէ մեկի համար զարմանալի ու անսպասելի չէ:
       Սակայն երեկ Հայ Արիական Միաբանության գերագույն խորհուրդը իր տարածած հայտարարությամբ անդրադարձել է Հայ Առաքելական եկեղեցուն ու Գարեգին Բ և Արամ Ա կաթողիկոսներին մեղադրել՝ «համաշխարհային գաղտնի  ուժերին» ծառայելու մեջ: Հիշյալ հայտարարության մեջ       Հայ Արիական Միաբանությունը Հայ Առաքելական եկեղեցու 1700-ամյա պատմությունը ներկայացնում է այսպես. «Քրիստոնեությունը (ըստ ՀԱՄ-ի՝ «Լուսավորիչ հորջորջվող Պարթև Գրիգորի գլխավորությամբ») հրով և սրով մտավ Հայաստան և դարձավ հետագա խաչակրաց արշավանքների նախերգանքը: Հայ Արիական հզոր ազգը դարձավ ջհուդական աստված Եհովայի հլու կամակատարը: Քրիստոնեական գլոբալացումն աստիճանաբար տիրեց աշխարհի մեծ մասին, իսկ այսօր արդեն էկումենիստական շարժմամբ վերջնական ձուլման է տանում ազգերն ու հավատքները»: Գարեգին Բ և Արամ Ա կաթողիկոսներին Հայ Արիական Միաբանությունը մեղադրում է հենց էկումենիստական շարժման ջատագովներ լինելու համար, և հենց այդ պատճառով է համարում, որ նրանք ծառայում են համաշխարհային գաղտնի ուժերին, և որպես դրա ապացույց հիշատակում է սոցիալական քարտերի վերաբերյալ Հայ Առաքելական եկեղեցու որդեգրած կրավորական դիրքորոշումը: Դրա փոխարեն Հայ Արիական Միաբանությունը կոչ է անում շրջվել դեպի հայ աստվածները: ՀԱՄ առաջնորդ Արմեն Ավետիսյանը, պատասխանելով մեր այն հարցին, թե ինքը և իրենց միաբանության անդամները քրիստոնյանե՞ր են, թե՞ ոչ, պատասխանեց. «Ի տարբերություն այլ հայերի, որոնց մի մասը իրենց համարում է քրիստոնյա հայ, մյուսները՝ հայ բանվոր, մենք մեզ համարում ենք  ուղղակի հայ՝ առանց որևէ մակդիրի»: Արմեն Ավետիսյանը համարում է, որ քրիստոնեությունից դեպի հայ աստվածները շրջվելու միջանկյալ փուլը կրող է լինել արիական – քրիստոնեական նոր հավատքի ստեղծումը: «Դրա համար անհրաժեշտ կլինի, որ Աստվածաշնչից հանվի Հին կտակարանը և փոխարինվի հայ ժողովրդի պատմությամբ: Մենք այս փոխզիջումն առաջարկում ենք, որպեսզի հոգեխեղում չլինի: Բայց նոր կրոնի հիմքը լինի արարչականը, արարիչ – տիեզերքի պաշտամունքը», – բացատրում է Արմեն Ավետիսյանը: Նա հավաստիացնում է, որ հանդիպումներ է ունեցել Հայ Առաքելական եկեղեցու բարձրաստիճան ներկայացուցիչների հետ, և նրանց առաջարկել է իր արիա – քրիստոնեության ծրագիրը: Նրանք խոստացել են քննարկել դա և մոտ ապագայում պատասխանել: Իսկ ի՞նչ կլինի Հայաստանում գործող մյուս քրիստոնեական եկեղեցիների հետ: «Ազգային պետությունը չպետք է թույլ տա Հայաստանի տարածքում որևէ այլ եկեղեցու կամ աղանդի գործունեություն: Դրանք կամ պետք է փակվեն, կամ վերանան», – ասում է Արմեն Ավետիսյանը:
Ավետիս Բաբաջանյան
«Հայկական Ժամանակ» 15.07.2004թ

Հ Ա Յ Տ Ա Ր Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն
25.06.2004թ.

       Վերջին օրերին բուռն ընթացող Տիգրան Կարապետյան – Հմայակ Հովհաննիսյան «ճակատամարտը» նպատակայնորեն վեր է ածվում «ազգամիջյան պատերազմի»: Սա հատուկ է որևէ երկրում որպես ազդեցության գործակալ ներխուժած անձանց պահելաձևին:
        Մենք բազմիցս ասել ենք, որ Հայաստանն ու Հայությունը վաղուց հայտնվել են համաշխարհային գաղտնի կառավարության՝ ջհուդա – մասոնական օթյակների համակարգված ճնշման տակ և զգուշացրել ենք, որ ամեն «յան» վերջածանցով ազգանուն կրող չէ, որ հայ է:
        Մեր հայտարարած պատերազմը ջհուդա – մասոններին, մեր հրատարակություններն ու բացահայտումները վաղուց գազազեցրել են տարբեր օթյակների պատասխանատու գործիչներին, սակայն, մեր հիմնավորումներն այնպիսին են, որ Հայ Արիական Միաբանության հետ բացահայտ առճակատում առ այսօր չի եղել:
    Եվ ահա, հայածին Հմայակի հրեածին դրսևորումները ցույց տվեցին, որ մասոնները հարմար պահի էին սպասում՝ իրենց որևէ կերպ դրսևորելու համար: Հայաստանի հրեական համայնքի աջակցությունը Հմայակ Հովհաննիսյանին հստակորեն հանգելու է ջհուդա – մասոնական հակահայ դրսևորման, ուստի մենք, այս գործընթացը կանխելու նպատակով հայտարարում ենք, որ եթե այս «ջհուդական հիստերիան չդադարեցվի, ապա Հայ Արիական Միաբանությունը դիմելու է հայ պատմաբաններին ու փաստաբաններին՝ համատեղ դատ բացելու, և 1915թ. հայոց ցեղասպանության իրական կազմակերպիչների՝ թրքացած հրեաների և ջհուդա – մասոնական օթյակների (թեկուզ հրեական համայնքի տեսքով) ներկայացուցիչներին Հայաստանից անմիջապես վտարելու համար: Պատմական փորձը ցույց է տալիս, որ որևէ երկրի հրեական համայնք, բացի վնասից, այդ երկրին այլ բան չի տվել, իսկ Հայաստանի ու Հայության պարագայում սա առավել քան ակնհայտ է և ապացուցելի: Ինչ մնում է «հակասեմիտիզմ» երևույթին, ապա հրեական համայնքն իրավունք չունի իրենց չսիրվելու հանգամանքը ներկայացնել որպես հակասեմիտականություն, քանի որ գոնե Հայաստանում հակաարաբական (որոնք նույնպես սեմիտներ են) որևէ դրսևորում չկա: Սա հրեական ռասիզմի բացահայտ ու նպատակային դրսևորում է:
     Մենք կոչ ենք անում համայն հայությանը՝ լրջագույնս վերաբերվել այս հարցին, և չարիքը խեղդել բնի մեջ…

Հայ Արիական Միաբանության
Գերագույն Խորհուրդ

Ի՞ՆՉ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

                                             Շնորհավորելով իր զորքերին ջհուդների դեմ տարած հաղթանակի առթիվ,
                  Տիտոսն ասել է.«դուք հաղթեցիք ամենադաժան,
                                            դավադիր և ապստամբ ժողովրդին»:
                                                         Տացիտ

         Վերջերս սկսված Տիգրան Կարապետյան – Հմայակ Հովհաննիսյան հակասություն – հակամարտություն անձնական շահերի բախման ծիրից դուրս գալով հասարակական հնչեղություն է ձեռք բերում, որին առանձնակի լիցք հաղորդեց Հ. Հովհաննիսյանը: Այն բանից հետո, երբ ՀՀ-ի հրեական համայնքն իր զորակցությունը հայտնեց, վերջինս՝ Հ. Հովհաննիսյանը, Տ. Կարապետյանի դեմ պայքարում փորձում է ներգրավել նաև վրացական համայնքին և ՀՅԴ-ին, թե ինչպիսին կլինեն նրա ձեռքբերումներն այս հարցում, դժվար է ասել, սակայն ուրվագծվում է այն իրողությունը, որ ԱԺ պատգամավորը փորձում է Տ. Կարապետյանի և ԱԼՄ-ի դեմ պայքարի համընդհանուր ճակատ ստեղծել: Այս հոդվածում մեր նպատակը չէ պաշտպանել կողմերից ոչ մեկին, եթե Հ. Հովհաննիսյանին պաշտպանելու ցանկություն չկա, ապա Տ. Կարապետյանը մեր պաշտպանության կարիքը չունի, ինչպես ինքն է ասել թերթերից մեկին տված մեկնաբանության ժամանակ. «Մենք դատարան կներկայանանք պատրաստված ու զինված ոչ թե բամբասանքներով և անպատասխանատու հայտարարություններով, այլ խիստ որոշակի փաստաթղթերով: Բացի այդ, մեր հեռուստաընկերությունը պատրաստում է հատուկ ֆիլմ, ուր, դարձյալ հիմնված բացառապես փաստերի վրա, կներկայացվի Հ. Հովհաննիսյանի իրական գործունեությունը»: Մասամբ նաև սրանով է պատճառաբանված մեր ուշացած արձագանքը, բայց հաշվի առնելով հարցի հասարակական մեծ հնչեղությունը, այնուամենայնիվ, որոշեցինք մեր կարծիքը հայտնել, մինչ հակամարտող կողմերն իրենց դիրքորոշումը կպարզեն դատարանում:
       Նախ՝ Տ. Կարապետյանը հակասեմիտիզմ չի քարոզում, որովհետև հակահրեականությունը (իհարկե, եթե Տ. Կարապետյանը «հակահրեականություն» է քարոզում), դեռ հակասեմիտիզմ չէ: Համենայն դեպս տողերիս հեղինակին հայտնի չէ գոնե մեկ դեպք, որ Հայաստանում հակաարաբական որևէ դրսևորում կա (կամ եղել է): Ավելին, հայերն արաբներին գնահատելով որպես իրենց բնական դաշնակից, ձգտում են ամեն կերպ ընդլայնել և մերձենալ վերջիններիս հետ: Այնպես, որ Հ. Հովհաննիսյանը չեղած տեղից «հակաարաբական» տրամադրություններ է փորձում Հայաստանում սերմանել, ինչի համար որ նա մեղադրում է Տ. Կարապետյանին՝ հակահրեականության համար, նույն կերպ էլ ինքը պետք է դատարանում պատասխան տա հակաարաբականություն սերմանելու համար: Միաժամանակ այս քայլը պետք է դիտարկել մեր պետական անվտանգության շահերի տեսանկյունից՝ մեր բնական դաշնակցին տրամադրելով մեր երկրի դեմ: Գուցե այսօր ՀՀ-ում կան հակահրեական որոշակի տրամադրություններ և դրանք չէին կարող չլինել, այն բանից հետո, երբ Իսրայելի դեսպան Կոխենը կասկածի տակ առավ Հայոց մեծ եղեռնի փաստը, ո՞ւր էին Հ. Հովհաննիյանը և Հայաստանի հրեական համայնքը, ինչո՞ւ պատասխան չպահանջեցին Կոխենից, ի՞նչով է բացատրվում այդ դավադիր և խորհրդավոր լռությունը, արդյո՞ք դա պատահականություն է: Ո’չ, և ո’չ: Ինչո՞ւ Իսրայելի կնեսետը (խորհրդարանը) մինչև օրս չի դատապարտել իրեն «բախտակից»  ժողովրդի՝ հայերի, դեմ 20-րդ դարասկզբին կատարված ոճիրը: Արդյո՞ք սա նույնպես պատահականություն է: Կրկին ո’չ:
   Հայ ժողովրդի պատմությամբ զբաղվող ցանկացած մարդու այսօր հայտնի է, թե ինչ դեր են խաղացել հրեաները (կամ նույնն է՝ որ ջհուդները) Հայոց մեծ եղեռնի հարցում: Թե ինչպես մեկ օրում ազգություն (ավելի ճիշտ՝ ազգանունները) փոխելով սալոնիկցի հրեաները թուրքեր դարձան և հետագայում կազմակերպեցին, և թուրքերի, քրդերի, չերքեզների ձեռքով իրականացրին հայերի դեմ իրականացրած մեծ ոճիրը: Եթե որևէ մեկը կասկածում է աթաթյուրքի, թալեաթի և ջեմալի, Նազըմ բեյի և երիտթուրքական պարագլուխ մյուս տականքների ազգային պատկանելությանը, խորհուրդ կտայինք ծանոթանալ Ջոն Ս. Կիրակոսյանի «Երիտթուրքերը պատմության դատաստանի առաջ» աշխատության առաջին հատորին:
       Կարծում ենք, արդեն ժամանակն է դեն նետել լռության քողը և հրեաներից պատասխան պահանջել հայ ժողովրդի դեմ իրականացրած մեծ ոճիրի համար: Իսկ մեկ հարցում, այնուամենայնիվ համաձայն ենք դեսպան Կոխենի հետ, որ հայերի եղեռնը և հրեական հոլոքոստը չպետք է նույնացնել, քանի որ եթե հայերի դեմ ծրագրվածը կազմակերպվել էր և իրականացվեց օտարազգի հրեաների ձեռքով ամենայն դաժանությամբ, ապա հրեական հոլոքոստը կազմակերպվեց իրենց իսկ հրեաների ձեռքով: Թե ի՞նչ նպատակ ուներ դա, դժվար է ասել, որովհետև այդ մասին իրարամերժ կարծիքներ կան: Ի դեպ, այդ մասին հիշատակում է նաև հրեական փողերով աճած, հրեական փողերով հզորացած և իշխանության եկած, հրեա կին և որոշակի հրեական ծագում ունեցող Ա. Հիտլերը:
       Այնուամենայնիվ, չէինք կարող խոսքն ավարտելուց առաջ չանդրադառնալ Հ. Հովհաննիսյանի մի քանի որակումների, եթե նա Տ. Կարապետյանին քաղաքագետ չի համարում և գտնում է, որ նա «քաղաքագիտական ունակություններից» զուրկ է, ապա ինչպես է ԱԺ պատգամավորն իրեն թույլ տալիս այնպիսի բնորոշումներ տալ Տ. Կարապետյանին, ինչն անվայել է ցանկացած լուրջ քաղաքական գործչին, առավելևս, որ մենք մեզ լուրջ քաղաքական գործիչ չհամարելով հանդերձ, ձեռնպահ ենք մնում Հ. Հովհաննիսյանի մասին ԱԺ միջանցքներում և հասարակության մեջ հնչող տեսակետներն այստեղ բերել, որոնք այնքան էլ նրա օգտին չեն:
       Եվ անձնական հետաքրքրություն շարժող մեկ հարց ԱԺ պատգամավորին՝ ինչո՞վ բացատրել ձեր այդքան հաճախ «գաղափարախոսությունը», իմա՝ կուսակցությունից կուսակցություն թռչելը, և ճիշտ ժամանակին հայտնվելով ճիշտ տեղում ԱԺ պատգամավոր դառնալը և տվյալ կուսակցությունը լքելը: Կցանկանայինք նաև մեկ մեկնաբանություն տալ ԱԺ պատգամավորի անհասցե ուղղված հարցին: Այո’, ավելի լավ է լինել հայ ազգայնական, ում չգիտես թե ինչու Հ. Հովհաննիսյանը ֆաշիստ է անվանում, քան թե՝ հոմոսեքսուալիզմն ու ապազգայնականությունը դավանող անդեմ կոնգլոմերատ:
Գագիկ Սահակյան

ՀԱՐՅՈՒՐ  ՕՐԵՆՔ  ԹԱԼՄՈՒԴԻՑ
(Շուլխան Արուխ)

Օրենք 1. Հրեային չի թույլատրվում ակումին* վաճառել այն հագուստը, որի վրա ցիցի կա (եզրերին ծոպեր ունեցող հագուստ, որը հրեաները հագնում են առավոտյան աղոթքի ժամանակ, տես Թվոց, XV, 38): Ակումի մոտ նա այդպիսի հագուստ չպետք է թողնի նույնիսկ որպես գրավ կամ թեկուզ որ ակումը ժամանակավորապես այն իր մոտ պահի, որովհետև եթե ակումն այդպիսի հագուստ ունենա, ապա պետք է զգուշանալ, որ նա չխաբի հրեային, ասելով, որ նա նույնպես հրեա է: Այդ դեպքում, եթե հրեան նրան վստահի և նրա հետ մենակ մեկնի, ակումը կարող է նրան սպանել:
Օրենք 2. Այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է հրեային ծիսակատարության համար, օրինակ, վերոհիշյալ ծոպերը և այլն, իրավունք ունի պատրաստել միայն հրեան, այլ ոչ ակումը, քանի որ դրանք պետք է պատրաստվեն մարդու կողմից, քանզի ակումները հրեաների կողմից չպետք է մարդ համարվեն:
Օրենք 3. «Կադիշ» աղոթքը (որը սկսվում է հետևյալ բառերով. «Ինոգադդալ վեյիվոսոկադդաշ») թույլատրվում է կարդալ այնտեղ, ուր առնվազն տաս հրեա գտնվում են միասին և դա պետք է ընթանա այնպես որ ոչ մի անմաքուր իր, օրինակ, թրիք կամ ակում նրանց միմյանցից չբաժանի:
Օրենք 4. Խաչով ակումին հանդիպելիս, հրեային խստիվ արգելվում է գլուխը խոնարհել, նույնիսկ, եթե նա այդ պահին աղոթք է անում և անգամ եթե նա հասել է աղոթքի այն մասին, որտեղ անհրաժեշտ է, որ նա իր գլուխը խոնարհի, համենայն դեպս, հրեան պետք է խուսափի դրանից:
Օրենք 5. Եվ այժմ, երբ Երուսաղեմում չկա ո’չ տաճար, ո’չ զոհեր և ո’չ էլ նախահոգևորական Ահարոնի որդին, ապա աշխարհով մեկ սփռված հրեաների մեջ պետք է լինեն հրեաներ, որոնք մյուսներից պետք է տարբերվեն հայտնի տարանշաններով և մեծարանքով և նրանք պետք է իրավունք ունենան բոլոր տոներին օրհնելու հրեաներին: Սակայն երբ այդպիսի ընտանիքների զավակներից որևէ մեկը ակում է դառնում, ապա ամբողջ ընտանիքը պղծված է և հետևաբար զրկվում է այդ սրբազան իրավունքից:
Օրենք 6. Ակում դարձած հրեան այն աստիճանի է անիծված, որ եթե նա մոմ կամ մի այլ նման բան է զոհաբերում սինագոգին, ապա դրանք ընդունելն արգելված է:
Օրենք 7. Սիմուն կոչված աղոթքները (հրեան կարդում է ճաշից հետո, վերջում օրհնվում է նաև տան տերը) չի կարելի կարդալ ակումի տանը որպեսզի ակումը չօրհնվի:
Օրենք 8. Ամեն անգամ անուշահոտություն զգալիս, հրեան պարտավոր է կարդալ Բարախ (շնորհակալական հակիրճ աղոթք), բացի այն դեպքերից, երբ համեմունքը կամ անուշահոտություն արձակող նյութը գարշահոտությունը հեռացնելու համար եղել են արտաքնոցում, կամ թե, երբ անուշահոտ բուրող առարկան եղել է անառակ կնոջ ձեռքերում, որն օգտագործում է օծանելիք մարդկանց մեղք գործել գայթակղելու համար, և վերջապես, երբ բուրող նյութը բերված է ակումների եկեղեցիներից: Այս դեպքում, արգելվում է անուշա- * Ակում – հեթանոս, քրիստոնյա, արաբ, գոյ, ոչ հրեա…
հոտության համար Բարախ կարդալը, քանի որ այն արդեն պղծված է արտաքնոցի, անառակ կնոջ կամ ակումների եկեղեցու կողմից:
Օրենք 9. Ակումի ավերված տաճարի կողքով անցնելիս, յուրաքանչյուր հրեա պետք է արտասանի. «Փառք Քեզ Տեր, որ դու այստեղից արմատախիլ արեցիր կուռքերի այդ տունը»: Չավերված այդպիսի տաճարի կողքով անցնելիս նա պետք է արտասանի «Փառք Քեզ Տեր, որ չարագործների նկատմամբ եղած Քո զայրույթը Դու երկարաձգում ես»: Իսկ եթե նա տեսնի 600.000 հրեա միասին, պարտավոր է ասել. «Փառք Քեզ իմաստնագույն Աստված»: Իսկ ակումների հավաքին հանդիպելիս, նա պարտավոր է ասել. «Մեծ ամոթանք ձեր մորը, թող ամոթից կարմրի ձեզ ծնողը»: Հրեական գերեզմանատան հանդիպելիս հրեան  պետք է բացականչի. «Փառք Քեզ Տեր, որ դու այդքան առաքինի ես ստեղծել նրանց»: Իսկ ակումների գերեզմանատան հանդիպելիս նա պետք է ասի. «Մեծ ամոթանքի մեջ լինի ձեր մայրը և այլն»: Երբ հրեան տեսնում է ակումների լավ կառուցված տներ, նա պարտավոր է բացականչել. «Անբարտավանների տները Տերն է քանդելու»: Իսկ այն դեպքում, երբ նրա առջևումն են ակումների ավերակները, նա պետք է բացականչի. «Տեր, կա վրիժառության Աստված»:
Օրենք 10. Երեկոյան, շաբաթ օրվա հանգստի նախօրյակին, ամեն հրեա լույս տեսնելիս պարտավոր է ասել. «Փառք Քեզ լույս ստեղծող Աստված», բայց եթե լույսը ակումների տաճարից է, ապա արգելվում է լույսի համար Աստծուց շնորհակալություն հայտնելը:
Օրենք 11. Հանգստյան օրերին հրեային խստիվ արգելվում է գնել կամ վաճառել: Սակայն թույլատրվում է Պաղեստինում ակումից տուն գնել և այդ դեպքում կարելի է նույնիսկ ձևակերպել, որպեսզի Պաղեստինում մեկ ակում պակասի և մեկ հրեա ավելանա:
Օրենք 12. Հանգստի օրերին, ցանկացած աշխատանք, որը կատարելով կարելի է հրեային մահից փրկել ոչ միայն թույլատրելի, այլև պարտադիր է: Եթե հանգստի ժամանակ տունը կամ աղյուսների կույտը թափվել է հրեայի վրա, ապա կարելի է հեռացնել այդ կույտը և փրկել դրա տակ եղած հրեայի կյանքը: Եթե նույնիսկ մի քանի ակումներ հրեայի հետ միասին պառկած են այդ կույտի տակ, անգամ եթե հրեային փրկելով իրենց հերթին կփրկվեն (ակումին փրկելը, նույնիսկ աշխատանքային օրերին՝ ծանր մեղք է համարվում) և ակումները, բայց հրեային փրկելու համար կույտը պետք է հեռացնել:
Օրենք 13. (Օրախ-Խաիմ, 330) Հրեա մանկաբարձուհուն ոչ միայն թույլատրվում է, այլև նա պարտավոր է շաբաթ օրը օգնել հրեա կնոջը և կատարել ամեն ինչ, որը այլ պայմաններում կարող էր պղծել հանգիստը: Հակառակը, արգելվում է օգնել ակումուհուն նույնիսկ այդ դեպքում, երբ չի պղծվում, քանի որ նա պետք է դիտվի որպես անասուն:
Օրենք 14. Զատիկի նախօրեին յուրաքանչյուր հրեա պարտավոր է կարդալ «Շեֆոխ» աղոթքը (որի ընթացքում աղերսվում է Աստծուն, որ նա իր զայրույթը թափի գոյերի վրա): Եթե հրեաները երկյուղածությամբ կարդան այդ աղոթքը, ապա Տերը անտարակույս, կլսի նրանց և Մեսսիային կուղարկի, որը իր զայրույթը կթափի գոյերի վրա:
Օրենք 15. Տոներին, երբ արգելվում է ցանկացած աշխատանք, չի թույլատրվում և կերակուր պատրաստելը: Յուրաքանչյուրին թույլատրվում է պատրաստել միայն այնքան, ինչքան անհրաժեշտ է ուտելու համար: Այդուհանդերձ, երբ նրան անհրաժեշտ է իր համար ուտելիք պատրաստել, թույլատրվում է այդ նույն ամանի մեջ ուտելիք ավելացնել, քան անհրաժեշտ է իր համար, եթե նույնիսկ ավելացվելիքը նախատեսվում է շան համար, քանզի մենք պարտավոր ենք ապրեցնել նաև շանը: Խստիվ արգելվում է ուտելիք ավելացնել նաև ակումի համար, քանզի մենք պարտավոր չենք նրան ապրեցնել:
Օրենք 16. (Օրախ-Խաիմ, 539 : 13) Խոլմագովդայի (հրեական տոն, որը համընկնում է գարնան և աշնան հետ) / ժամանակ, ցանկացած առևտուր արգելվում է, սակայն թույլատրվում է ակումի հետ վաշխառություն անել, քանի որ ակումին ճարպկորեն խաբելը միշտ էլ ցանկալի է Տեր Աստծուն:
Օրենք 17. Եթե ինչ որ տեղ ժանտախտի համաճարակ է հայտնվում, որի պատճառով շատ մարդիկ (այսինքն՝ հրեաներ) համաճարակի զոհ են դառնում, ապա առողջ հրեաները պետք է հավաքվեն սինագոգում և առանց ուտելու ու խմելու աղոթեն ամբողջ օրը, որպեսզի Եհովան խղճա նրանց և ժանտախտից ազատի: Իսկ երբ ժանտախտը հայտնվում է կենդանիների (անասունների) մեջ, ապա այդպես վարվել պետք չէ, բացառությամբ այն դեպքրից, երբ ժանտախտը հայտնվում է ակումների մեջ, քանի որ նրանց մարմնի կառուցվածքը նմանվում է մարդկայինի:
Օրենք 18. Ամանի տոնին հրեաները պետք է կարդան շնորհակալական աղոթք, որում ասվում է. «Թող անիծված լինեն Ամանը և բոլոր ակումները և թող օրհնված լինեն Մերդոխայը և բոլոր հրեաները»:
Օրենք 19. Ցանկացած Բեֆ-դին (այսինքն դատական առկայություն, գլխավոր ռաբբիի նախագահությամբ) կարող է մահապատժի դատապարտել նույնիսկ մեր ժամանակներում, ընդ որում, ամեն անգամ, երբ դա գտնում է անհրաժեշտ, թեկուզ և այդ հանցագործությունը ինքնին մահապատժի արժանի չէ:
Օրենք 20. Եթե երկու հրեա դրամի կամ այլ իրերի շուրջ իրար հետ վիճում են և ստիպված են լինում դիմել դատարան, ապա նրանք պետք է դիմեն Բեֆ-դին (ռաբբիի ներկայությունը) և ենթարկվեն նրա որոշմանը: Նրանց երբևէ չի թույլատրվում դիմել ակումին կամ իրենց իրավունքները փնտրել թագավորական ատյանում, այսինքն այնտեղ, ուր ակումները հանդես են գալիս որպես դատավորներ: Եթե անգամ նրանց՝ ակումների օրենքները նույնն են, ինչ որ ռաբբիներինը, ապա այդ դեպքում ևս դա ծանր հանցագործություն է ու ահավոր սրբապղծություն: Համենայն դեպս, ով որ խախտի շարադրված կարգը, այսինքն՝ իր իրավունքները փնտրի ակումի դատարանում, ապա Բեֆ-դինը պարտավոր է նրան արտաքսել համայնքից (այսինքն նզովքի ենթարկել) այնքան ժամանակ, քանի դեռ նա իր մերձավորին (հրեային) չի ազատել իր հայցից:
Օրենք 21. Հրեան չպետք է ակումի կողմից վկա լինի ընդդեմ մեկ այլ հրեայի: Երբ ակումը հրեայից պահանջում է հետ վերադարձնել իր փողերը, իսկ հրեան ժխտում է ակումին պարտք լինելը, ապա այդ դեպքում մյուս հրեային, որը գիտե, որ ակումը իրավացի է, չի թույլատրվում վկա լինել նրա օգտին: Իսկ երբ հրեան խախտում է այս կարգադրագիրը և ակումի կողմից վկա է դառնում ընդդեմ հրեայի, ապա այդ դեպքում Բեֆ-դինը պարտավոր է արտաքսել նրան համայնքից (այսինքն ենթարկել նզովքի):
Օրենք 22. Վկա կարող է լինել միայն նա, ով ունի թեկուզ որոշ մարդկայնություն և արժանապատվություն, բայց նա, ով կորցնում է իր պատիվը, օրինակ, մերկ դուրս է գալիս փողոց, կամ թե նա, ով բացահայտ ողորմություն է խնդրում ակումներից, այն դեպքում, երբ դա կարելի էր անել գաղտնի, նա նմանվում է շանը, քանի որ շունը չի գնահատում իր պատիվը, ինչը նշանակում է, որ ընդունակ չէ վկա լինելու:
Օրենք 23. Վկա կարող են լինել միայն նրանք, ովքեր մարդ են համարվում: Ինչ վերաբերում է ակումներին կամ ակում դարձած հրեային, որն առավել վատ է քան բնական ակումը, որոնք ամենևին մարդ համարվել չեն կարող, ակներևաբար, նրանց ցուցմունքները ոչ մի արժեք չունեն:
Օրենք 24. Երբ հրեան ակումին պահում է իր ճիրաններում, (խալդերենում կա արտահայտություն՝ «մաարուֆյա», այսինքն՝ ճանկերից բաց չթողնելով, քերթել, անվերջ խաբել), այդ ժամանակ մեկ ուրիշ հրեայի թույլատրվում է գնալ այդ ակումի մոտ ու պարտք տալ նրան, և իր հերթին նրան այնպես խաբել, որ ակումը վերջնականապես զրկվի իր բոլոր փողերից: Հիմնավորումն այն է, որ ակումի փողերը ոչ ոքի չպատկանող բարիք են, հետևաբար և հրեաներից առաջինը, ով որ ցանկանա, նա էլ իրավունք ունի տիրանալու այդ փողերին:
Օրենք 25. Համայնքի անդամները՝ քաղաքացիները (այսինքն, հրեաները) իրավունք ունեն այլ վայրերի վաճառականներին արգելել գալու և ավելի ցածր գներով ապրանք վաճառելու, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ օտար քաղաքացիների ապրանքներն ավելի լավն են, քան տեղացիներինը: Այդ դեպքում վերջիններս չեն կարող դա արգելել, քանի որ գնորդները կարող են ավելի լավ ապրանք ստանալ: Բայց ասվածը, բնականաբար, թույլատրելի է միայն այնտեղ, որտեղ գնորդները նույնպես հրեաներ են: Իսկ այնտեղ, ուր գնորդները միայն ակումներ են, այլաքաղաքացիներին կարելի է արգելել (ապրանք վաճառել), այն պատճառով, որ ակումին բարություն անելու թույլտվությունը մեղք գործել է համարվում, քանի որ հրեաների մոտ, որպես հիմնական կարգ, ընդունված է մի կտոր միս գցել շանը, բայց ոչ մի դեպքում այն չնվիրել Նոխրիին (քրիստոնյային) քանզի շունը նոխրիից լավ է:
Օրենք 26. Եթե գործի մեջ ծառայում է մի կառավարիչ, որի հետ հրեան պայմանավորվել է, որ ամեն մի գտածո դառնալու է նրա տիրոջ սեփականությունը և կառավարիչը մարված պարտքի համար երկրորդ անգամ վճար վերցնելով խաբել է ակումին, կամ թե ակումին թերահաշվել է և այլն, ապա շահույթը պատկանում է տիրոջը, քանի որ նման շահույթները պետք է դիտարկվեն որպես գտնված իրեր (քանի որ քրիստոնյաների սեփականությունը համարվում է ոչ ոքի չպատկանող բարիք, հետևաբար հրեաները կարող են վերցնել այնքան, ինչքան նրանց կհաջողվի):
Օրենք 27. Երբ հրեան սուրհանդակին ուղարկում է ակումի մոտ փող ստանալու և սուրհանդակը խաբում է ակումին՝ նրանից վերցնելով ավելին, քան պահանջվում էր, ապա դա (հավելյալ վերցրածը) պատկանում է սուրհանդակին:
Օրենք 28. Եթե հրեան ակումի հետ գործ է վարում և մի այլ հրեա գա և խաբի ակումին, միևնույնն է, թե ինչպես թերաչափելով, թերակշռելով կամ թերահաշվարկով, ապա այդ երկու հրեաները պետք է կիսեն Եհովայի կողմից ի վերուստ ուղարկված շահույթը:
Օրենք 29. Երբ հրեան պարտքը հետ վերադարձնելու համար ակումի մոտ է ուղարկում սուրհանդակին, իսկ վերջինս գալով նկատում է, որ պարտքի մասին ակումը մոռացել է, ապա նա այդ փողերը պետք է վերադարձնի այն հրեային, որը նրան ուղարկել է, և միջնորդին չի կարելի որևէ պատրվակով արդարանալ, թե դրանով (այսինքն, քրիստոնյային փող վճարել) նա ցանկացել է մեծարել իր Աստծո Անունը, որպեսզի ակումները ասեն, որ այնուամենայնիվ հրեաները օրինավոր մարդիկ են: Նման բան նա կարող էր անել միայն իր սեփական փողերով, իսկ ոչ մի իրավունք նա չունի ուրիշի փողերը ցրիվ տալու:
Օրենք 30. Երբ մի հրեա մեկ այլ հրեայի որևէ բան է վաճառել շարժական կամ անշարժ, և պարզվում է, որ վաճառողը դրանք գողացել կամ փոխանակել է, և որի պատճառով սեփականատերը հետ է վերցրել, այդ ժամանակ վաճառողը պարտավոր է գնորդին վերադարձնել դրամը, քանի որ այս պայմաններում նա չպետք է գողանար: Բայց եթե նա ակումից է գողացել, իսկ ակումը իրենը հետ է վերցնում, ապա վաճառողը պարտավոր չէ գնորդին դրամը հետ վերադարձնել:
Օրենք 31. Հրեային խստորեն արգելվում է խաբել իր մերձավորին, և արդեն խաբեություն է համարվում, եթե նա զրկում է նրան արժողության մեկ վեցերորդ մասից: Ով խաբել է իր մերձավորին, նա պարտավոր է ամբողջը հետ վերադարձնել: Ինքնին հասկանալի է, որ այս ամենը իրավացի է հրեաների դեպքում: Հրեային թույլատրվում է խաբել ակումին և նա պարտավոր չէ ակումին վերադարձնել այն, որքանով որ նրան խաբել է, քանի որ Սուրբ գրքում գրված է. «Մի խաբեք ձեր մերձավոր եղբորը», իսկ ակումը մեր եղբայրը չէ, այլ ինչպես նշվում է. նրանք շներից վատն են:
Օրենք 32. Երբ հրեան մեկ այլ հրեայի տունն է վարձում, այդ դեպքում թույլատրվում է, որ երրորդ հրեան գա և թանկ վճարելով, քան առաջին վարձակալը տունը վարձի իր համար: Իսկ երբ տան տերը ակում է, այդ դեպքում թող անիծվի նա, ում մեղքով ակումը մեծ շահույթ կստանա:
Օրենք 33. Պարտք է համարվում կատարել այն ամենը, ինչ որ հիվանդը գրել է իր կտակում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նա կտակել է մեղք համարվող որևէ գործ կատարել: Դրան համաձայն, եթե հիվանդը որևէ բան է նվիրում ակումին, ապա այդ չպետք է կատարվի, քանզի ինչպես մենք կհամզվենք հետագայում, ակումին որևէ բան նվիրելը մեծ մեղք է համարվում:
Օրենք 34. Շնչավոր կամ անշունչ առարկաներ գտած հրեան պարտավոր է դրանք վերադարձնել տիրոջը: Ինքնըստինքյան հասկանալի է, որ խոսքը բացառապես վերաբերում է որևէ բան կորցրած հրեային: Իսկ եթե գտածոն պատկանում է ակումին, այդ ժամանակ հրեան ոչ միայն պարտավոր չէ վերադարձնել, այլև հակառակը, ծանր մեղք է համարվում ինչ-որ բան հետ վերադարձնել ակումին: Այդ արվում է միայն այն նպատակով, որպեսզի ակումներն ասեն. «Հրեաները օրինավոր մարդիկ են»:
Օրենք 35. Երբ հրեային հանդիպում է լծված կենդանի, որը ընկել է ծանրության կամ բարձած սայլի տակ, որին լծված կենդանիներն ուժասպառ ընկել են նրա ծանրության տակ, ապա այդ դեպքում նա պարտավոր է ըստ անհրաժեշտության օգնելու, որպեսզի հանվի կամ բարձվի, քանզի յուրաքանչյուր հրեա պարտավոր է օգնություն ցուցաբերել ինչպես իր համաեղբորը, այնպես էլ՝ կենդանուն: Նա պարտավոր է այդ անել և այն դեպքում, երբ բեռը հրեայինն է, իսկ կենդանին՝ ակումինը և հակառակը, երբ կենդանին պատկանում է հրեային, իսկ բեռը ակումին: Բայց եթե կենդանին պատկանում է ակումին, իսկ բեռը նույնպես նրա սեփականությունն է, ապա խոսք չի կարող լինել ո’չ կարեկցության, և ո’չ գթության մասին, ինչպես բեռի տիրոջ, այնպես էլ կենդանիների նկատմամբ: Այդ դեպքում ոչ մի հրեա պարտավոր չէ օգնություն ցուցաբերել ո’չ բեռի տիրոջը և ո’չ էլ կենդանիներին:
Օրենք 36. Երբ հրեան ակումին փող է պարտք և այդ ակումը մահացել է, ապա այդ դեպքում հրեային արգելվում է փողը վերադարձնել նրա ժառանգորդներին: Հասկանալի է, այն պայմանով, որ ոչ մի ուրիշ ակում չգիտի, որ հրեան մահացածին պարտք է: Բայց, երբ, թեկուզ մեկ ակում գիտի այդ պարտքի մասին, ապա հրեան պարտավոր է փողը վճարել ժառանգորդներին, որպեսզի ակումները չասեն. «հրեաները խաբեբաներ են»:
Օրենք 37. Հրեային արգելվում է որևէ բան գողանալ ինչպես հրեայից, այնպես էլ գոյից, բայց գոյին խաբելը, օրինակ, հաշվարկում նրան «հիմարացնելը», կամ թե նրա պարտքը չվճարելը թույլատրելի է, բայց միայն այն պայմանով, որ կատարածը չի հայտնաբերվի և դրանով չի պղծվի Տիրոջ Անունը:
Օրենք 38. Երբ հրեան գողից գնում է կատարում ու մի ուրիշ հրեայի է վաճառում և եթե գալիս է երրորդ հրեան և հայտարարում, որ գնվածը իր սեփականությունն է, և վերցնում է իրեն, այդ դեպքում վաճառողը պարտավոր է գնորդին վերադարձնել փողը: Բայց երբ գալիս է ակումը և գնորդին ասում է, որ գնվածը իր սեփականությունն է, ապա այդ դեպքում այն չի վերադարձվում: Եթե նա դիմի դատարան և դատական կարգով ստանա իր ապրանքը, ապա վաճառողը պարտավոր չէ գնորդին փող վերադարձնել (քանզի նա, ով գողից գնում է կատարել սխալ չի արել, քանի որ գնվածը ակումից գողացած բարիք է եղել):
Օրենք 39. Երբ հրեան մոնոպոլ գնորդ է, ապա հրեային չի թույլատրվում նրան վնաս պատճառել (օրինակ, առևտրական և մաքսանենգ միջոցներով), բայց երբ գնորդն ակում է, ապա վնաս պատճառելը թույլատրվում է, քանզի դա նույնն է, ինչ սեփական պարտքերը չվճարելն է և ինչպես մենք արդեն գիտենք, դա թույլատրելի է:
Օրենք 40. Երբ հրեան զբաղեցնում է մուխասի (պետական հարկ հավաքող կամ մաքսատան հսկիչ) պաշտոն, այլ կերպ ասած, երբ նա իրավունք է գնել (հարկ հավաքել իր համար), բայց հավաքում է պետության համար, ապա նրան արգելվում է բռնություն կիրառել այլ հրեայի նկատմամբ: Ինչո՞ւ: Քանի որ արքան (ում համար հավաքում է) գոյ է, և պարտքը չմարելը նույնն է, ինչ գոյին տուրք չտալը, իսկ դա, ինչպես արդեն գիտեք, թույլատրելի է: Այսինքն հրեան մեկ այլ հրեայի չպետք է ստիպի տուրք տալ: Բայց երբ նշված պաշտոնյան (հրեան) վախենում է, որ արքան դրա մասին կարող է իմանալ, ապա այդ դեպքում նա նշվածը (օրենքը, կարգը) կարող է կիրառել և ուրիշ հրեաների նկատմամբ:
Օրենք 41. Պետական օրենքները պետք է կատարվեն, սակայն այստեղ, խոսքն այն օրենքների մասին է, որոնցից պետությունը եկամուտ է ստանում: Բայց և հարկային այդ օրենքների մեջ բոլորը չէ, որ պետք է կատարվեն, այլ միայն նրանք, որոնք վերաբերում են հողին (այսինքն հողի և շինարարական հարկեր): Իսկ ինչ վերաբերում է մնացյալ հարկային և ակցիզային օրենքներին, ապա նրանց իրականացումը պետք չէ: Չի կարելի ստորգետնյայի և շինարարության համար հարկեր չվճարել, քանի որ հողերը պատկանում են արքային, իսկ նա կարող է հայտարարել, որ չի կարելի ապրել իր երկրում ոչ այլ կերպ, քան եթե մենք վճարենք անշարժ գույքի հարկերը:
Օրենք 42. Հրեային արգելվում է հրեայի հետ զառ խաղալ, այսինքն հրեային խաբել թղթախաղում կամ զառով, կամ խարդախություն տեղիք տվող այլ խաղերով: Քանի որ այդ ամենը կողոպուտ է, իսկ կողոպուտն արգելված է: Իսկ ակումի հետ զառ խաղալը թույլատրվում է:
Օրենք 43. Երբ հրեան ինչ որ բան է վաճառել ակումին և վերցրել է ավելին, քան հարկավոր է, իսկ հետո ակումի մոտ է գալիս մեկ ուրիշ հրեա և ասում է, որ գնվածը չարժե նրա համար վճարված գումարը, որի պատճառով ակումը գնված ետ է վերադարձնում, ապա երկրորդ հրեան առաջինին պարտավոր է վճարել իրական արժեքի և այս գնի տարբերությունը, որով վաճառվել է ակումին:
      Ճիշտ նույնպես, եթե հրեան ակումին պարտքով փող է տվել բարձր տոկոսներով և հայտնվում է երկրորդ հրեան ակումին փող առաջարկելով ավելի ցածր տոկոսներով, ապա երկրորդ հրեան համարվում է ռաշա, անաստված և պարտավոր է առաջին հրեային փոխհատուցել հավելյալ գումարը այն, որը նա կկորզեր ակումից, եթե նա փողը չվերցներ երրորդ հրեայից:
Օրենք 44. Եթե օրենքով պահանջվում է արքային մուծում կատարել բնամթերքով (գինով,ծղոտով և այլն): Եվ եթե ինչ որ մի հրեա խուսափի այդ տուրքից, իսկ մեկ այլ հրեա նրան մատնի, որի հետևանքով նրան ստիպեն վճարել տուրքը, ապա մատնիչ հրեան պարտավոր է առաջին հրեային բռնագրավված բնապրանքը փոխհատուցել:
Օրենք 45. Նույնիսկ մեր օրերում թույլատրվում է սպանել մուզերին, այսինքն այն մարդուն, որը պարծենում է որևէ մեկին մատնելու մտադրության մասին, որի արդյունքում մեղադրյալը կարող է մարմնական պատիժ կրել (օրինակ բանտը), թեկուզ լինի դա և ոչ մեծ գումար: Նրան սկզբում զգուշացնում են. «Մի մատնի’ր», բայց երբ նա դիմադրում է և կրկնում. «Համենայն դեպս ես մատնելու եմ», ապա ոչ միայն չի արգելվում, այլ բարի գործ է համարվում նրան սպանելը, և օրհնված կլինի նա, ով մյուսներից ավելի շուտ նրան կուղղի մահացու հարվածը: Իսկ եթե ժամանակ չկա նրան նախազգուշացնելու, ապա թույլատրվում է և առանց նախազգուշացման նրան անմիջապես սպանել:
    Այդ օրենքի առանձնահատուկ ցուցմունքը. «նույնիսկ        մեր օրերում» ունի հետևյալ իմաստը՝ մահապատժի կարող   է դատապարտել միայն Սանհեդրինը (գերագույն խորհրդի դատավորը): Դրա համար այն ժամանակվանից, երբ չկա ո’չ Սանհեդրինը, ո’չ տաճարը և վերացել է նույնիսկ ինքը՝ որևէ մեկին մահապատժի դատապարտել և միայն իրավունք ունեն նզովքի ենթարկել, այսինքն, արտաքսել համայնքից: Սակայն տվյալ դեպքում, այսինքն մատնելու երկուղի պարագայում ճիշտ կլիներ, թեկուզ այսօր, իրականացնել մահապատիժը:
Օրենք 46. Երբ որևէ մեկը երեք անգամ ակումի մոտ մատնել է հրեային, թեկուզ և այն դեպքում, երբ նա խոստացել է ուղղվել և այլևս չմատնել, համենայն դեպս անհրաժեշտ է նրան լույս աշխարհից դուրս մղելու ուղիներ և միջոցներ փնտրել: Նրան վերացնելու ծախսերը պարտավոր են իրենց վրա վերցնել այն հրեաները, որոնք ապրում են կատարված դեպքերի վայրում:
Օրենք 47. Երբ հրեայի գոմեշը պոզահարում է ակումի գոմեշին, հրեան պարտավոր չէ փոխհատուցել ակումին, որովհետև Աստվածաշնչում (Ելից, XX1, 35) գրված է. «Եթե որևէ մեկի գոմեշը պոզահարի հարևանի գոմեշին և այլն, ակումը ինձ հարևան չի համարվում, բայց և ընդհակառակը երբ ակումի գոմեշը պոզահարել է հրեայի գոմեշին, ակումը պարտավոր է հրեայի վնասները փոխհատուցել, որովհետև նա ակում է»:
Օրենք 48. Երբ Պաղեստինում դաշտերը պատկանում էին հրեաներին, արգելված էր մանր կենդանիներ պահելը, քանի որ մերձավորը կարող էր տուժել, որովհետև այդպիսի անասունն իր կերը սովորաբար ուրիշի դաշտում է փնտրում: Սակայն Սիրիայում, ինչպես և ամենուրեք, որտեղ դաշտերը հրեաներին չեն պատկանում, ամեն մի հրեա կարող է հանգիստ մանր անասուն պահել: Ընդհակառակը, այժմ Պաղեստինում դաշտերը հրեաներին չեն պատկանում, այստեղ մանր անասուն թույլատրվում է պահելը:
Օրենք 49. Հրեային արգելվում է չար և կծան շուն պահելը, եթե նա շղթայով կապված չէ: Սակայն դա իմաստ ունի այն դեպքում, եթե այդտեղ ապրում են միայն հրեաները: Ընդհակառակն, այնտեղ, ուր ակումներն են ապրում, հրեային թույլատրվում է առանց շղթայի չար շուն պահելը:
Օրենք 50. Այն ժամանակվանից ի վեր, ինչ Սանհեդրին և տաճար գոյություն չունեն (Երուսաղեմում), մահապատիժները չեն կարող արտասանվել ինչպես առաջ: Ռաբբինական ատյանը մահվան կարող է դատապարտել համաձայն միայն 19-րդ օրենքի: Անկախ սրանից բացի մուզերին սպանելու թույլատվությունից, սպանությունը և դատապատիժը առանց ռաբբինական ներկայության համարվում է բարի գործ հետևյալ դեպքերում.
ա) այստեղ առաջին հերթին բերվում է մի օրինակ, որը բարեկիրթ արժանապատվության պահանջով, մենք ներկայացնել չենք կարող
բ) հրեան բարի գործ է անում, երբ սպանում է ապիկորեսին: Ապիկորես է համարվում ազատամիտը, անհավատը, ծաղրողը և այլն, որը հերքում է Իսրայելի ուսմունքը, որը լկտիաբար պարծենում է իր անհավատությամբ, ինչպես և նա, որն ակում է դարձել: Երբ հրեան կարող է այդպիսի սպանություն հրապարակորեն անել՝ թող կատարի’ այն: Իսկ երբ պետական իշխանությունների առջև վախից այն անել չի կարելի, ապա նա պետք է միջոցներ մտածի ապիկորեսին թաքուն վերացնելու մասին: Չնայած հրեային ուղղակիորեն չի պարտադրվում ակումին սպանել, որի հետ նա հաշտ ապրում է աշխարհում, միևնույն ժամանակ նրան երբեք չի թույլատրվում ակումին մահից փրկել:
Օրենք 51. Ակումի կամ ակում դարձած հրեայի կողմից մորթված կենդանին հրեաների կողմից պետք է դիտվի որպես լեշ:
Օրենք 52. Հրեային արգելվում է 8-օրեկանից փոքր կենդանուն մորթել: Եթե ակումը հրեային կենդանի է վաճառում ասելով, որ նա 8-օրեկանից մեծ է, հրեան նրան պետք է չհավատա, քանի որ բոլոր ակումները ստախոսներ և խաբեբաներ են:
Օրենք 53. Հրեային արգելվում է նոխրիսին (քրիստոնյային) վերցնել որպես ստնտու, երբ նա կարող է որպես այդպիսին ունենալ հրեուհի, քանի որ բնավորությունն ու բնույթը ստնտուից պարզապես փոխանցվում է երեխային: Նոխրիսից երեխան հիմարանում է և ընդօրինակում է վնասակար սովորություններ:
Օրենք 54. Ռաբբիները արգելել են ակումի թխած հացը կամ նրա կողմից պատրաստված որևէ բան ուտել, կամ նրա մոտ ոգելից խմիչքներ խմել, քանի որ նրանց մեջ կարող է բարյացկամ հարաբերություններ առաջանալ: Սակայն եթե հրեա հացթուխ չկա, այնտեղ թույլատրվել է նաև հաց գնել քրիստոնյա հացթուխից, բայց ոչ մասնավոր անձից, քանի որ վտանգի լուրջ առիթ այս դեպքում չկա:
     Համենայն դեպս հրեային թույլատրվում է քրիստոնյա սպասուհի պահել, եթե նա ճաշ է պատրաստում հրեուհու հսկողության տակ, նրա ղեկավարությամբ և ներկայությամբ, այսինքն նրա հետ համագործակցելով:
Օրենք 55. Հրեային չի թույլատրվում ոչ մաքուր իրերով առևտուր անել (օրինակ խոզեր կամ քրիստոնեական տաճարի իրեր), ինչպես կտեսնենք հետագայում, սակայն դրանք ակումից վերցնել (այսինքն ոչ թե գնել, այլ խլել որպես վճար՝ հորինված պարտքի դիմաց) թույլատրվում է, քանի որ ակումից մի բան պոկելը միշտ էլ լավ գործ է:
Օրենք 56. Եթե հրեան ակումից ամանեղեն է գնել, լինի դա մետաղից թե կավից, նա պետք է դա մաքուր լվանա, քանի որ ակումները կեղտ են: Նույնիսկ եթե հրեան ակումին է վաճառում իր ամանեղենը և ակումը ետ է վերադարձնում, ապա հրեան պարտավոր է նորից ամանը լվանալ, քանի որ ակումին հպվելով այն արդեն պղծվել է:
Օրենք 57. Հրեային արգելվում է գինի խմել այն շշից կամ բաժակից, որին հպվել է ակումը, որովհետև հպումից գինին արդեն պղծվել է:
Օրենք 58. Հրեաներին արգելվում է ակումների տաճարից որևէ հաճույք կամ օգուտ ստանալ, օրինակ, նրան չի թույլատրվում մոմերից, գորգերից կամ ծիսակատարության ժամանակ քահանայի հագած հագուստից օգտվել, (ոչ այն, որը նա հագնում է որպես մասնավոր դեմք), երբ այդ իրերն արդեն եղել են ակումների տաճարում, կամ առհասարակ օգտագործվել են: Նրան չի թույլատրվում քահանային աստվածապաշտ գրքեր, երգարաններ վաճառել, թույլատրվում է վաճառել միայն աշխարհիկ մարդկանց, եթե հրեան նույնիսկ այդ քայլը չանի, օրհնված կլինի: Այնուհետև հրեային արգելվում է ակումների տաճարների կառուցման կամ ներքին հարդարման համար դրամ տրամադրել, և սակայն, չնայած դրան թույլատրվում է վաճառել իրեր, որոնք օգտագործվում են այդպիսի տաճարում: Ընդ որում, հրեան չպետք է ջուր տա կամ վաճառի ակումին, եթե նրան հայտնի է, որ այդ ջրով պետք է կնքեն, բացի դրանից նրան արգելվում է խունկ վաճառել, որը պետք է օգտագործվի տաճարում: Սակայն այն դեպքում, երբ ակումը տաճարում օգտագործվելիք իրերը վաճառում է, հրեան նույնպես կարող է այդպիսի իրեր վաճառել, որպեսզի ակումը այդտեղից գումար չաշխատի: Նույնիսկ եթե նշված իրերից որևէ բան, որը հրեաների մեջ համարվում է ոչ մաքուր, խառնված է հազար այդ տիպի ուրիշ իրերի հետ, այդ դեպքում հրեային արգելվում է հաճույք կամ եկամուտ ստանալ այդ հազար իրերից: Նրան հավասարապես չի կարելի եկամուտ ստանալ նույնիսկ այդ իրերի մոխրից, ինչպես և ակումների այրված տաճարից:
Օրենք 59.  Հրեային արգելվում է հաճույք կամ օգուտ ստանալ խաչից կամ կրոնական պատկերից, որոնք նա գտնում է ճանապարհներին կից գյուղերում, կամ փոքր քաղաքներում, քանի որ դրանք դրվում են խոնարհման համար և հրեայի համար կեղտեր են: Երբ այն հանդիպում է մեծ քաղաքներում, որտեղ արված են ոչ թե խոնարման, այլ զարդարման համար, ապա օրենքը կիրառելու կարիք չկա: Բայց մյուս կողմից նշված արգելքը կիրառվում է ցանկացած խաչի համար, որի առաջ ծնկի են իջնում:
Օրենք 60. Հրեային խստիվ արգելվում է ակումների տաճարից ցանկացած հաճույք կամ օգուտ ստանալ, օրինակ ամռանը նրա ստվերում զբոսնել, լսել երգեհոնի երաժշտությունը, կամ հիանալու նպատակով դիտել գեղեցկագույն սրբապատկերը:
Օրենք 61. Հրեային խստորեն արգելվում է իր համար տուն կառուցել ակումի տաճարի կողքին: Բայց եթե նա արդեն այդպիսի տուն ունի իր տիրապետության տակ, որը գտնվում է նշված տաճարի մոտ և այդ տունը փլվում է, ապա նոր կառույցի ժամանակ հրեան պետք է մի քիչ տաճարից հեռանա, իսկ միջանկյալ տարածքը լցնի մարդկային արտաթորանքով:
Օրենք 62. Հրեային չի թույլատրվում ակումի տաճարին պատկանող գույքից /անշարժ կալվածքներից, հողերից, տներից և այլն/ հաճույք կամ եկամուտ ստանալ, երբ շահույթը գնում է աստծուն ծառայելու նպատակներով: Իսկ երբ եկամուտից օգտվում է անձամբ հոգևորականությունը, ապա հրեային թույլատրվում է այստեղից օգուտ քաղել, բայց այն պայմանում եթե դա նրան ոչինչ չարժե:
Օրենք 63. Հրեային խստիվ արգելվում է մասնակցել ակումի տաճարի համար արվող հանգանակությանը: Ի դեպ սա ուժի մեջ է միայն այնտեղ, որտեղ տաճարը ինքնուրույն տիրապետում է իր գույքին և հետևապես զոհաբերությունները օգտագործում է ոչ այլ կերպ, քան իր վրա: Իսկ երբ հոգևորական գույքին տնօրինում է ինքը՝ պետությունը, ապա թույլատրվում է հանգանակությանը մասնակցել, քանի որ զոհաբերելով կարելի է իր մեջ մտածել, որ տալիս է հենց պետությանը, իսկ նա, թերևս կարող է զոհաբերությունները օգտագործել նաև այլ կարիքների համար:
Օրենք 64. Բարի գործ է, եթե յուրաքանչյուր հրեա հնարավոր ջանք գործադրի ոչնչացնլու կամ այրելու ակումների տաճարները և նրան պատկանող կամ նրա համար արված ամեն ինչ… Այնուհետև յուրաքանչյուր հրեայի համար պարտականություն է դառնում ակումների ցանկացած տաճար արմատախիլ անել և յուրաքանչյուր դեպքում նրան խայտառակող անվանակոչություն տալ:
Օրենք 65. Հրեային, որը ակումի տաճարի անվամբ երդվելով որևէ բան է հաստատում, պետք է նրան ճիպոտի 39 հարված տալ և, ընդհանրապես, արգելվում է այդպիսի տաճարի անունը տալ, դրանց վերաբերյալ պետք է օգտագործվեն միայն ամոթալի մականուններ: Նույնիսկ ակումների տոները չի կարելի իրենց սեփական անուններով կոչել, թերևս այն բացառությամբ, որոնք կոչվում են մարդկանց անուններով (օրինակ Պողոսի և Պետրոսի, Անդրեյի և այլն):
       Հրեային թույլատրվում է ծաղրել ակումին ասելով. «Թող օգնի քեզ քո Աստվածը», կամ «Թող օրհնի նա քո գործերը»: Այս դեպքում հրեան ինքն իրեն մտածում է ակումների, այսինքն հրեաների աչքերով կռապաշտների աստվածը չի կարող ոչինչ անել, հետևապես և ակումը չի կարող օրհնված լինել: Այստեղից պարզ է, որ հրեայի կողմից արված բարեմաղթանքները միայն ծաղր ու ծանակ են:
Օրենք 66. Հրեային արգելվում է ակումների տոներից 3 օր առաջ նրանց հետ գործ ունենալ, կամ որևէ բան տալ: Որովհետև, այդ դեպքում ակումը կարող է իր տոնից հաճույք ստանալ: Սակայն թույլատրվում է ակումին վաշխառուական բարձր տոկոսներով վարկ տալ, որպեսզի պարտքի վճարման տագնապը նրան անհանգստություն պատճառի:
Օրենք 67. Հրեային արգելվում է ակումի տոնի առթիվ նրան նվեր անել: Դա թույլատրվում է, եթե ակումը հավատացյալ չէ: Նմանապես հրեային արգելվում է ակումից նվեր ընդունել հրեայի տոնի առթիվ: Բայց եթե հրեան կարծում է, որ մերժումը կարող է բերել վատ հետևանքների, նա կարող է ընդունել, այնուհետև նվերը գաղտնի շպրտել: Այն օրը, երբ ակումները ստանում են նոր արքա (ընտրվելու կամ գահին արժանանալու օրը) հրեաները պետք է տոնը ընդունեն ակումների հետ հավասար (քանի որ հրեաները ոչ մի նվեր չեն անում կամ նրանց հետ գեշեֆտներ չեն կատարում և եթե հնարավորություն ունեն ավելի հաջող խաբել նրանց և այլն):
Օրենք 68. Հրեային արգելվում է ակումի տոնին գնալ նրա տուն, որ ստիպված չլինի նրան բարևելու: Սակայն եթե ակումը հրեային հանդիպում է փողոցում, այդ դեպքում նրան բարևել թույլատրվում է միայն ստիպված լինելով (բնագրում գրված է թույլ շուրթերով և ծանր գլխով):
Օրենք 69. Հրեային արգելվում է ակումի բարևին պատասխանել. «խաղաղությունն ընդ քեզ», կամ մի այլ նման ողջույնով (քանի որ հրեաները կարծում են, թե ում որ պատասխանեն «խաղաղությունն ընդ քեզ» բառերով, նրան իրոք խաղաղություն կհասնի): Համաձայն դրան հրեային ներշնչվում է ակումին տեսնելիս առաջինը խոնարհվի, որ ակումը չհասցնի նրան ողջունել և հրեան ստիպված չլինի նրան պատասխանել և աստված մի արասցե, որ նպաստի ակումին օրհնանք ստանալու:
Օրենք 70. Լավ է, եթե հրեան իրեն հեռու է պահում ակումների տաճարից, համենայն դեպս ոչ պակաս քան չորս կանգուն (օրինակ, եթե նրա ճանապարհը կողքով է անցնում): Համաձայն դրան խիստ արգելվում է խոնարհել գլուխը տաճարի առաջ: Օրինակ եթե ոտքը փուշ է մտել, կամ փող է վայր գցել և ստիպված է կռանալ: Այդ դեպքում նա պարտավոր է մեջքով շրջվել դեպի տաճարը:
       Եթե աղբյուրի կամ ակունքի վրա կա քրիստոնեկան սիմվոլներ կամ պատկերներ, հրեային չի թույլատրվում այնտեղից ջուր խմել, քանի որ նա պետք է խոնարհվի այդ պատկերներին և սիմվոլներին:
Օրենք 71. Հրեային արգելվում է գլխարկը հանել թագավորների կամ քահանաների առաջ, որոնց հագուստի վրա խաչ կա, կամ այդ խաչը կրում են իրենց կրծքին, որպեսզի չթվա, թե նա խոնարհվում է խաչի առաջ: Սակայն որպեսզի չթվա, թե նա խախտում է արտաքին բարեկրթությունը, նա պետք է գլխարկը հանի շատ ավելի շուտ, մինչև տեսնելը նշված անձերին այսինքն նաև խաչը, կամ նա պետք է պատահաբար նրանց ներկայությամբ դրամ վայր գցի և կռանա վերցնելու համար (նրա վարքը պետք է նմանվի ինչ որ մեկին հարգանքի տուրք մատուցողի, սակայն դա այլ մտադրություն ունի):
Օրենք 72. Հրեաներին արգելվում է իրենց ապրած փողոցում կամ թաղամասում պարտք տալ կամ տներ վաճառել երեք ակումների, որ բանը չհասնի նրան, որպեսզի ամբողջ փողոցը կամ թաղամասը դառնա քրիստոնեական: Մեկ կամ երկու ակումին տան վաճառքը նախկինում թույլատրվում էր այն նպատակով, որ տունը ծառայի որպես պահեստ, այլ ոչ թե ապրելու համար, քանի որ ակումները դրանց մեջ կարող են պահել իրենց կուռքերին: Սակայն այժմ, երբ այդպիսի դեպքեր չեն լինում, հրեաներին թույլատրվում է վարձով տալ կամ վաճառել մեկ կամ երկու ակումի ապրելու համար:
Օրենք 73. Ակումին որևէ բան նվիրելը մեծ մեղք է համարվում: Սակայն հանուն խաղաղության աղքատ ակումներին թույլատրվում է ողորմություն տալ, այցելել նրանց հիվանդներին, նրանց հանգուցյալներին տուրք մատուցել և մխիթարել մահացածի հարազատներին, որ ակումները մտածեն թե հրեաները իրենց բարեկամներն են, քանի որ նրանք իրենց մասնակցությունն են ցուցաբերում:
Օրենք 74. Հրեային արգելվում է գովել ակումին նրա բացակա ժամանակ, օրինակ ասելով. «ինչ գեղեցիկն է» (երբ մարդ ունի գեղեցիկ արտաքին) հազար անգամ ավելի խիստ է արգելվում գովել բարեմասնությունները, օրինակ ասելով. «ինչ բարի մարդ է», կամ «ինչ գիտնական է», «ինչ խելացի մարդ է» և այլն: Սակայն գովերգելով ակումի մարմնային գեղեցկությունը, հրեան դրանով մտադիր է գովերգել աստծուն, այդպիսի գեղեցիկ էակ ստեղծելու համար: Այդ դեպքում դա թույլատրվում է, քանի որ հրեան կարող է գովել աստծուն կենդանու գեղեցկության համար, հետևապես և ակումի:
Օրենք 75. Հրեային արգելվում է հարսանեկան խնջույքին մասնակցել, նույնիսկ եթե հնարավորություն ունի իր հետ տանել ծառային և այնտեղից ուտելիք բերել, քանի որ այստեղից կարող են առաջանալ հասարակական և ընկերական հարաբերություններ, որից հրեան ամեն կերպ պետք է խուսափի: Բայց երբ ակումը հրեայի տուն է ուղարկում կենդանի թռչուն, կամ հրեայի կողմից մորթված ինչ որ բան, ապա հրեային թույլատրվում է ուտել իր տանը:
Օրենք 76. Հրեային արգելվում է իր զավակին քրիստոնեական ուսումնական հաստատություն տալ, կամ թե քրիստոնյա-վարպետի մոտ ուղարկի որևէ արհեստ սովորելու համար, քանի որ ակումները նրան դեպի չարը կգայթակղեն: Ըստ որում, հրեան երբեք ակումի հետ մենակ չպետք է առանձնացած մնա, քանի որ ակումները արյունարբու են: Երբ ակումը և հրեան աստիճաններով վերև են բարձրանում կամ ներքև են իջնում, ապա առաջին դեպքում հրեան պետք է աշխատի առաջինը լինել, իսկ երկրորդ դեպքում՝ վերջինը (այսինքն քրիստոնյայից միշտ բարձր դիրքում), այլապես ակումը կարող է հրեային սպանել, եթե հրեան կանգնած լինի ավելի ցածր: Եվ ապա, հրեային ակումի ներկայությամբ չի կարելի կռանալ, քանի որ այդ դեպքում ակումը կարող է նրա գլուխը կտրել: Բոլոր պարագաներում հրեային արգելվում է ճիշտ ասել, եթե ակումը նրան հարցնում է, թե ուր ես գնում, որպեսզի չհետապնդի ու չսպանի:
Օրենք 77. Կերակրող հրեուհուն արգելվում է կերակրել ակումի երեխային, եթե նույնիսկ նրան վճարում են, քանի որ դրանով նա կօգնի ակում աճեցնելուն: Այդ միայն այն դեպքում է թույլատրվում, երբ նա կաթի առատությունից ուժեղ ցավեր է զգում և դա կարող է նրա համար վտանգավոր լինել: Հրեային նույնպես արգելվում է ակումին որևէ արհեստ սովորեցնել, որով նա կկարողանա կերակրվել:
Օրենք 78. Հրեային արգելվում է առանց վճարի բուժվել ակումների բժշկի կամ դեղագործի մոտ, քանի որ պետք է ենթադրել, որ այդ դեպքում բժիշկը կամ դեղագործը կարող են թունավորել նրան, իսկ վճարելու դեպքում կարելի է օգտվել ակում բժշկից կամ դեղագործից, քանի որ վերջինը կզգուշանա հրեային թունավորել, որպեսզի չվնասի իր համբավը:
Օրենք 79. Հրեային, կյանքին վտանգ սպառնացող հիվանդությունների դեպքում, թույլատրվում է օգտվել անմաքուրներից (այսինքն, այն ինչ օրենքով նա պարտավոր է անմաքուր համարել և որի օգտագործումը, ընդհանրապես, խիստ արգելված է), երբ նա կարծում է, թե այդպիսով կարող է ապաքինվել: Բայց և այդ դեպքում, նույնիսկ իր ապաքինման համար, անթույլատրելի է մնում այն ամենը՝ ինչը պատկանում է ամենաանմաքուրին, այսինքն քրիստոնեական եկեղեցուն:
Օրենք 80. Հրեային խստիվ արգելվում է, որպեսզի նա թույլ տա ակումին իր մազերը հարդարել (գլխի կամ մորուքի), քանի որ ակումը կարող է նրա կոկորդը կտրել: Ակումին մազերը հարդարելը կարելի է վստահել, եթե ներկա են մի քանի հրեա, կամ թե նրա առջևում հայելի կա, որպեսզի հրեան նույն պահին նկատի իր կոկորդը կտրելու և շուտափույթ փախչելու ակումի չար դավադրությունը:
Օրենք 81. Հրեայի ուղղակի պարտականությունը չի համարվում սպանել ակումին, որի հետ ապրում է աշխարհում: Այդուհանդերձ խստիվ արգելվում է մահվանից փրկել նույնիսկ այն ակումին, որը, օրինակ, եթե ջուրն է ընկել և իր փրկության համար խոստանում է իր ամբողջ ունեցվածքը: Եվ ապա, հրեային արգելվում է բուժել ակումին անգամ դրամ ստանալով, բացի այն դեպքերից, երբ մտավախություն կա, որ դրա հետևանքով ակումների մոտ հրեաների նկատմամբ ատելություն կարող է առաջանալ: Այդ դեպքում, երբ հրեան հնարավորություն չունի բուժելուց հրաժարվել՝ թույլատրվում է ակումին անվճար բուժել:
       Առավելապես հրեային թույլատրվում է ակումի վրա փորձարկել՝ դեղամիջոցը առողջություն է բերում թե մահ: Եվ վերջապես, հրեան ուղղակիորեն պարտավոր է սպանել այն հրեային, որը մկրտվել ու անցել է ակումների կողմը: Իհարկե, խստագույնս արգելված է այդպիսի հրեային մահվանից փրկելը:
Օրենք 82. Հրեային խստիվ արգելվում է մեկ այլ հրեայի տոկոսով (առանձնապես բարձր տոկոսներով) պարտք տալը: Եվ ընդհակառակը, թույլատրվում է ակումին կամ ակում դարձած հրեային վաշխառուական տոկոսներով պարտք տալ, քանի որ Սուրբ Գրքում ասվում է. «Դու պարտավոր ես քեզ հետ միասին ապրեցնելու քո եղբորը»: Սակայն ակումը եղբայր չի համարվում:
Օրենք 83. Հրեային արգելվում է ընդօրինակել ակումի ապրելակերպը: Հակառակը, նա չպետք է ջանք խնայի, որպեսզի նրանցից տարբերվի, օրինակ հագուստով, մազեր կրելով, տան նիստ ու կացով և այլն: Առավելապես նրան չի թույլատրվում կրել այնպիսի հագուստ, որն իր մեջ քրիստոնեական առանձնահատկություններ է պարունակում (խաչերով և այլն): Բայց երբ քրիստոնեական որոշ դասեր հատուկ հագուստ ունեն, օրինակ, բժիշկները կամ արհեստավորները, այդ դեպքում հրեական բժշկին կամ արհեստավորին իրավունք է վերապահվում կրել այդպիսի հագուստ, եթե դրա շնորհիվ նա կկարողանա ավելի շատ փող կուտակել:
Օրենք 84. Հրեաների մոտ օրենք կա, ըստ որի, հայտնի ժամանակում, նրանք պետք է ջրով լվանալով մաքրում կատարեն (տես, Ղևտացոց, XII): Երբ նրանք սկսում են այդ մաքրումը և հանդիսանում են ինչ-որ անմաքուր կամ զզվանք գրգռողի կամ ակումի, ապա այդ դեպքում նրանք մաքրումը պետք է նորից նախաձեռնեն, քանի որ անմաքուրի կամ ակումի միայն տեսքը, նրանց հետ որևէ շփման, արդեն պղծում է:
Օրենք 85. Եթե հրեան ակումից որևէ բան է գողացել, բայց դատարանում դա ժխտում է, իսկ նրան ցանկանում են ներկայացնել երդում տալուն, ապա այդ ժամանակ գողության մասին տեղյակ ուրիշ հրեաները պարտավոր են որպես միջնորդ ջանք թափել, որպեսզի հրեայի և ակումի միջև եղած գործը հանգեցնեն խաղաղ համաձայնության: Եթե այդպես չի հաջողվում, իսկ հրեան չի ցանկանում գործը տանուլ տալ և անհնար է խուսափել երդում տալուց, ապա այդ դեպքում, նրան կեղծ երդում տալու իրավունք է վերապահվում: Բայց իր հոգում նա պետք է ոչնչացնի այդ կեղծ երդումը, ինքն իրեն մտածելով, որ այլ կերպ վարվել հնարավոր չէր: Սակայն այդ օրենքն իր ուժը պահպանում է միայն այն դեպքում, երբ ակումը գողության մասին ճշմարտությունը իմանալու այլ միջոցներ չունի: Երբ ակումը այլ կերպ չի կարող տեղեկություն ձեռք բերել, այդ դեպքում հրեային չի թույլատրվում կեղծ երդում տալ, որպեսզի չպղծվի Տիրոջ Անունը:
     Կարգ կա, որ այն դեպքում, երբ հրեային սպառնում է մարմնական պատիժ, ապա նրան թույլատրվում է կեղծ երդում տալ, եթե անգամ կարող են բացահայտել նրան և նրա երդմնազանցությունը, հետևաբար և Տիրոջ Անունը կարող է պղծվել: Այն դեպքում, երբ սպառնում է միայն դրամական տուգանք, ապա կեղծ երդում թույլատրվում է ոչ այլ կերպ, քան այն պայմանով, որ հրեայի կամ ակումների բացահայտումը անհնար է, այսինքն՝ Տիրոջ Անունը չի պղծվում:
Օրենք 86. Արգելվում է ողորմություն կամ որևէ բան պարտք տալ այն հրեային, որը մերժում է թեկուզ մեկ օրենք, առավել ևս այն հրեային, որը դարձել է ակում, քանի որ հրեան պարտավոր չէ այդ դավաճանին ապրել տա: Իմիջայլոց, ակումին ողորմություն տալը թույլատրվում է այն դեպքում, որպեսզի հրեաների հանդեպ ատելություն չառաջանա:
Օրենք 87. Հրեային արգելվում է ակումից ողորմություն ընդունել: Ըստ հրեական ընկալման՝ Աստծով փառավորվում է նա, ով ցեդակ է տալիս, այսինքն ողորմում է հրեային: Հետևաբար, կօրհնվի նաև ակումը, եթե հրեան նրանից ողորմություն ընդունի հրեաները ենթադրում են, որ քրիստոնյաները դեռ գոյություն ունեն բացառապես այն բանի համար, որ նրանցից ինչ որ բան բաժին հասնի հրեաներին, իսկ եթե հրեաները նրանց զրկեն այդ հնարավորությունից, ապա նրանք շուտով կարող են ջարդվել որպես «փխրուն աման» այսինքն (կմահանան վերջնականապես): Դրա համար էլ, եթե գոյերի (քրիստոնյաների) արքան, կամ այլ իշխանավոր, հրեաներին փող է ուղարկում, որպեսզի բաժանվի աղքատներին, այդ դեպքում, չնայած չի կարելի փողը հետ ուղարկել, չլինի թե արքային վիրավորանք հասցվի, բայց և չի կարելի այն բաժանել աղքատ հրեաներին հետևաբար, անհրաժեշտ է լռելյայն տալ քրիստոնյա աղքատներին:
Օրենք 88. Ակումների համար ամուսնությունները չեն կա- րող կապող ուժ համարվել, քանզի նրանց համատեղ կյանքը նույնն է, ինչ ձիերի զուգավորումը: Այդ է պատճառն այն բանի, որ նրանց երեխաները ծնողների հետ մարդախնամակցական կապեր չունեն: Իսկ երբ ծնողներն ու զավակները հրեա են դառնում, ապա, օրինակ, որդին կարող է ամուսնանալ սեփական մոր հետ: Իմիջայլոց, ռաբբիներն արտահայտվել են այդ օրենքը կյանքում կիրառելու դեմ, որպեսզի հրեականություն ընդունած ակումները չլինի թե ասեն, որ ակումները հրեաներից բարեպաշտ են, քանզի նրանց մոտ արգելվում է, որ որդին ամուսնանա մոր հետ:
Օրենք 89. Հրեաների մոտ օրենք կա, ըստ որի հացահատիկի հնձի ժամանակ ինչ-որ բան պետք է թողնել արտի  եզրերին, կամ թե աղքատ հրեայի արտի հարևանությամբ հասկերի մի մասը, ընդհանրապես չպետք է հավաքել: Բայց, այն ժամանակվանից, երբ հրեաները ցրվել են ակումների միջև նրանց դաշտերը (արտերը) ընկած են ակումների արտերի հարևանությամբ, այդ ամենը արգելվում է, քանի որ (նախկին կարգը պահպանելու դեպքում) հասկերը կարող են հավաքել և աղքատ ակումները:
Օրենք 90. 24. դեպքերի թվում, երբ ռաբբին հրեաներին պարտադիր նզովում է կամ նաև, քրիստոնյաների համար ոչ հույժ անտարբեր, հետևյալ երկուսը. ա) հրեան ծրագրելով քրիստոնյային վաճառել իր հողամասը, երբ նրա հարևանը նույնպես հրեա է պարտավոր է նրան (հրեային) գրավոր պարտավորություն տալ, թե իր վրա է վերցնում բոլոր այն տհաճությունների պատասխանատվությունը, որոնք կարող են առաջանալ նոր հարևանությունից տեղում մնացող հրեայի համար: Եթե վաճառողը չի ցանկանում իր վրա վերցնել այդպիսի պատասխանատվություն, ապա ռաբբին պարտավոր է նրա վրա անեծք դնել, այսինքն վտարել համայնքից:
Օրենք 91. Եթե հրեայի ներկայությամբ մեկ այլ հրեա է մահանում, ապա մարմնից հոգու հեռացման պահին, որպես թախիծի նշան, նա պարտավոր է իր հագուստից մի պատառ պոկի, եթե անգամ մահացողը մեղսագործ էր: Բայց երբ նա ներկա է ակումի կամ ակում դարձած հրեայի մահվան, ապա արգելվում է թախիծ արտահայտելու այդ ձևը, քանի որ այդ իրավիճակում հրեան պետք է հրճվի:
Օրենք 92. Հրեա հոգևորականին արգելվում է (տես, օրենք 5) դիպչել մահացած մարդուն և նույնիսկ, լինել այն տանը, որտեղ գտնվում է հանգուցյալը: Սակայն, «մարդ» ասելով անհրաժեշտ է հասկանալ միայն հրեա,քանի որ Թվոց գրքում (XIX, 14) ասվում է. «Եթե մարդը մահանում է վրանում, ապա ամեն ոք, ով վրան է մտնում՝ անմաքուր է»: Հրեա հոգևորականին թույլատրվում է մտնել այն տունը, ուր մահացել է ակումը, քանզի ակումները պետք է դիտարկվեն ոչ թե որպես մարդիկ, այլ որպես անասուններ:
Օրենք 93. Երբ հրեայի մոտ ակումը կամ ակումուհին որպես ծառա է և նրանցից մեկը մահանում է նրա տանը, ապա այդ դեպքում մեկ այլ հրեայի արգելվում է այդ մահվան կապակցությամբ նրան սփոփել, ինչպես դա արվում է մարդու մահվան դեպքում, բայց նա լիարժեք իրավունք ունի ասելու. «Թող Աստված հատուցի քեզ քո կորուստը», այդպես են ասում այն մարդուն, որի եզը կամ էշը սատկել է:
Օրենք 94. Հրեային խստիվ արգելվում է ակումին նվեր տալ, նրա Նոր Տարվա օրը, քանի որ ակումները դա դիտարկում են որպես գալիք տարվա երջանիկ նախանշան և դրանով ուրախանում են: Բայց, երբ հրեան հնարավորություն չունի խուսափել սովորույթից, ապա նա իր նվերը պետք է նախօրոք ուղարկի: Եվ եթե այն բանի համար, որ նա նվերները ոչ թե տոնական օրն այլ նախօրոք է ուղարկում և իր վրա թշնամանք կամ ֆինանսական կորուստ է կրում, ապա նրան թույլատրվում է նվիրատվություն անել նաև Նոր Տարվա օրը:
Օրենք 95. Հրեաներին խստիվ արգելվում է պղծել իրենց գերեզմանատունը, այսինքն այդտեղ կատարել հայտնի կարիքները, կամ էլ թույլ տալ ակումների մուտքը: Հրեաներին, ընդհանրապես չի թույլատրվում որևէ հաճույք կամ շահ ստանալ հրեական գերեզմանոցից: Բայց, երբ հրեական գերեզմանոցի հողը պատկանում է ակումին, ապա այդ դեպքում թույլատրվում է այն ինչը կարող է շահ բերել, օրինակ, խոտը կամ ծառերը, որպեսզի ստացված գումարներով հրեան դարձնի իր սեփականությունը, քանզի մահացած հրեայի համար խայտառակություն է ննջել ակումների հողում:
Օրենք 96. Երբ ակումն ամուսնանում է ակումուհու հետ, կամ թե երբ քրիստոնեություն ընդունած հրեան ամուսնանում է նույնպես քրիստոնեություն ընդունած հրեուհու հետ, ապա այդ դեպքում նրանց ամուսնությունը ուժ չունի: Նկատի ունենալով այդ, երբ ակումը կամ ակումուհին դառնում են հրեա, ապա նրանց թույլատրվում է առանց ամուսնալուծության նոր ամուսնական կապ հաստատել, անգամ երբ նրանք մինչ այդ 20 տարի համատեղ ապրել են, քանի որ ակումների ամուսնական կյանքը պետք է դիտարկվի ոչ այլ կերպ, քան անառակություն:
Օրենք 97. Հրեային խստիվ արգելվում է ծեծել իր մերձավոր համամարդուն այսինքն հրեային, վերջինս եթե անգամ մեղսագործ է: Նրան, ով հարվածում է իր մերձավոր համամարդուն համարում են ռաշա, այսինքն՝ անաստված: Եվ նա ենթակա է նզովքի մինչև այն ժամանակ, քանի դեռ իր մերձավորից ներողություն չի խնդրել: Սակայն, մերձավոր պետք է համարվի միայն հրեան: Ակումին ծեծելը ոչ մի մեղք չի համարվում: Այն դեպքում, երբ հրեան դառնում է ակում և մեկ այլ հրեա հարվածում է նրան, ապա այդ դեպքում մեղավորը պետք է փոխհատուցի միայն վնասի (բուժման) համար, բայց նզովքի ենթակա չէ, իսկ արարքը չի համարվում այնպիսի հանցանք, երբ եթե նա հարվածեր բնական հրեային:
Օրենք 98. Եթե հրեան ամուսնանում է ակումի հետ՝ ապա այդ դեպքում նրան պետք է 39 հարված հասցնել և ամուսնությունը համարել անվավեր, իսկ Բեֆ-օրերին (ռաբբինի ներկայություն), բացի դրանից, նրան պետք է նզովքի ենթարկել: Նույնիսկ այն դեպքում, երբ հրեան ամուսնացել է հրեուհու հետ, որը հետագայում ակում է դարձել, ապա նրան թույլատրվում է առանց նախնական ամուսնալուծության իրեն նոր (ուրիշ) կին վերցնել, քանզի ակումները պետք է դիտարկվեն ոչ որպես մարդիկ, այլ միայն, որպես ձիեր:
Օրենք 99. Երբ հրեայի ընտանիքի անդամը մահանում է, այդ դեպքում նրան չի կարելի 7 օր հեռանալ իր տնից և նույնիսկ իր տանը չի կարելի շահ ստանալու գործարք կատարել: Սակայն, երբ ակումին վաշխառուացնելու հնարավորություն է ընձեռված, ապա այդ դեպքում նրան թույլատրվում է տնից դուրս գալ և սուգը ընդհատել, քանզի դա բարի գործ է, որը բաց թողնել չի կարելի, քանզի ապագայում կարող է և այդպիսի առիթ չլինել:
Օրենք 100. Յուրաքանչյուր հրեա պարտավոր է ամուսնանալ հանուն մարդկային ցեղի շարունակման ու բազմացման: Դրա համար նա պետք է իրեն այնպիսի կին վերցնի, որից նա դեռ կարող է երեխաներ ունենալ, այսինքն ոչ ծերին և, ընդհանրապես, ոչ այնպիսին, որի համար դա անհույս է: Այդ թույլատրելի է միայն այն դեպքում, երբ կինը փող ունի և նա ցանկանում է նրա հետ ամուսնանալ միայն հանուն փողի: Եվ Բեֆ-դին (ռաբբիի ներկայություն) իրավունք չկա նրան արգելել այդպիսի կնոջ հետ ամուսնանալու, որից նա երեխա ունենալ արդեն չի կարող:
     Եթե հրեան արդեն երեխաներ ունի, թեկուզ ապօրինի     կամ բթամիտ, ապա նա արդեն կատարել է մարդկային ցեղի բազմացման պարտականությունը, բայց երբ նրա երեխաները ակում են, օրինակ, երբ նա ակում էր և միայն երեխաներ ունենալուց հետո է հրեա դարձել, իսկ երեխաները մնացել են որպես ակում, ապա այդ դեպքում նա չի կատարել մարդկային ցեղի շարունակմանը և բազմացմանը աջակցելու պարտքը, քանի որ ակումի երեխաները չեն կարող համեմատվել նույնիսկ ապօրինի կամ ապուշ հրեական ծագում ունեցող երեխաների հետ:

ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԱՐԵՎԵԼԱԳԵՏՆԵՐԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏԱԿԱՆ XXV
ԳԻՏԱԿԱՆ ՆՍՏԱՇՐՋԱՆԻ
ԶԵԿՈՒՑՈՒՄՆԵՐԻ  ԹԵԶԵՐ  (2004թ.)

ՀՐԵԱԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ԽՆԴՐՈՒՄ ՀՐԵԱՆԵՐԻ ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՐՑԻ ՇՈՒՐՋ

Հրեաների արձագանքը քաղաքական սիոնիզմի նկատմամբ որոշակի հետաքրքրություն է ներկայացնում: Մի շարք հրեական ազգային ու կրոնական շարժումների պատմության թատերաբեմ իջնելուց հետո ձևավորված քաղաքական սիոնիստական շարժման՝ Պաղեստինում հրեական պետություն ստեղծելու գաղափարը, խանդավառությամբ ընդունվելով հրեաների մեծ մասի կողմից, արժանացավ որոշ շրջանակների քննադատությանը: Այդ գաղափարի դեմ հանդես եկան 1871թ. հիմնադրված «Անգլո-հրեական ընկերության» համանախագահներ Կլոդ Մոնտեֆիոռեն և Դավիթ Ալեքսանդրը, Պաղեստինում Մեծ Բրիտանիայի առաջին Գերագույն կոմիսար, ակտիվ սիոնիստ Հերբերտ Սամուելի զարմիկ, բրիտանական կառավարությունում մի քանի անգամ նախարարի պաշտոն զբաղեցրած Է Էդվին Մոնթագյուն, հայտնի Ռոտշիլդների ընտանիքից Լեոպոլդն ու նրա կինը, 1912թ. հիմնադրված «Ագուդատ Իսրաել» (Իսրայելի հասարակություն) հոգևոր սիոնիստական կուսակցությունը և այլ հրեական կազմակերպություններ: Այսպիսով, Պաղեստինում հրեական պետություն ստեղծելու հարցում աշխարհասփյուռ հրեաները տարբեր դիրքորոշում ունեին: Այդ առումով նրանց կարելի է դասել երեք խմբի.
ա) Սիոնիստ հրեաներ, որոնց նպատակն էր աշխարհի տարբեր մասերից ամեն գնով ներգաղթել Պաղեստին և բնակություն հաստատել խորհրդանշական Սիոն լեռան լանջերին: Նրանք հրեաների՝ «Ավետյաց երկիր» վերադառնալու գաղափարակիրներն էին և ակտիվ գործունեություն էին ծավալում Պաղեստինում հրեական պետություն ստեղծելու ուղղությամբ:
բ) Ոչ սիոնիստ հրեաներ, որոնք իրազկ չէին սիոնիստական գաղափարախոսությանը և նույնիսկ չէին հետաքրքրվում դրանով: Նրանց անտարբեր էին նաև այն գործունեության նկատմամբ, որը ծավալում էր հրեական պետություն ստեղծելու նպատակով 1897թ. Բազելի սիոնիստական համագումարում հիմնադրված «Համաշխարհային սիոնիստական կազմակերպությունը» հրեաներին համախմբելու ուղղությամբ:
գ) Հակասիոնիստ հրեաներ, որոնք, ի տարբերություն ոչ սիոնիստների, իրազեկ էին սիոնիստական գաղափարախոսությանը և ակտիվ պայքար էին ծավալում դրա դեմ: Նրանք ընդդիմանում էին Պաղեստինում հրեական պետություն ստեղծելու գաղափարին՝ մտավախություն ունենալով, որ դա կարող էր բացասական ազդեցություն ունենալ տարբեր երկրների հրեական համայնքների կարգավիճակի վրա: Հակասիոնիստները որոշ երկրներում հրեաների հալածանքների պատճառները համարում էին սիոնիստների ձեռնարկած քայլերը, որոնք, ըստ նրանց, բորբոքում էին հակասեմականությունը: Սիոնիստ հրեաներն, իրենց հերթին, Պաղեստինում հրեական պետություն ստեղծելու հարցում տարբեր մոտեցումներ ունեին: Այդ առումով սիոնիստական շարժման մեջ չորս հիմնական ուղղություն կար.
ա) Ընդհանուր սիոնիստներ, որոնց նպատակը դիվանագիտական ճանապարհով, քայլ առ քայլ Պաղեստինում ազատական արժեքների վրա հիմնված հրեական պետության ստեղծումն էր: 1931թ. Շվեյցարիայի Բազել քաղաքում նրանք հիմնադրեցին «Ընդհանուր սիոնիստների համաշխարհային միությունը»՝ մշակելով սոցիալիստ սիոնիստների դեմ պայքարի ծրագիր:
բ) Ռևիզիոնիստ սիոնիստներ, որոնց նպատակն, առանց միջոցների մեջ խտրականություն դնելու, հնարավորին կարճ ժամկետում Պաղեստինում հրեական պետության ստեղծումն էր: Նրանք չէին ընդունում իրենց նպատակին հասնելու դիվանագիտական ճանապարհը՝ նախապատվությունը տալով զինված պայքարին: 1935թ. ռևիզիոնիստները Վլադիմիր Ժաբոտինսկու գլխավորությամբ հիմնադրեցին «Նոր սիոնիստական կազմակերպությունը»:
գ) Սոցիալիստ սիոնիստներ, որոնց նպատակը դիվանագիտական ճանապարհով Պաղեստինում սոցիալիստական հրեական պետության ստեղծումն էր: Նրանք շարունակական հակասություններ ունեին թե’ ընդհանուր, թե’ ռևիզիոնիստ սիոնիստների հետ:
դ) Կրոնական սիոնիստներ, որոնք, ի տարբերություն վերը նշված երեք ուղղությունների, աշխարհիկ հրեական պետության կողմնակից չէին, այլ ցանկանում էին Պաղեստինում ստեղծել հրեական թեոկրատիա:
        Այդուհանդերձ, սիոնիստական շարժման վերոհիշյալ բոլոր ուղղությունները ներկայացված էին «Համաշխարհային սիոնիստական կազմակերպության» տարբեր օղակներում՝ հնարավորություն ունենալով արտահայտել իրենց տեսակետը և պայքարել ընդհանուր նպատակի՝ Պաղեստինում հրեական պետության ստեղծման համար:

 Լևոն Զուրաբյան՝ Արևելագիտության ինստիտուտ

ԻՍՐԱՅԵԼԸ ԵՎ ՔՐԴԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐԸ

     Իսրայելի վերաբերմունքը և քաղաքականությունը քրդական հարցի նկատմամբ և, ընդհանրապես, իսրայելա-քրդական հարաբերությունները ցայժմ պատշաճ ուշադրության չեն արժանացել: Չնայած դրան, վերջին տարիներին մի շարք թերթային և ինտերնետային հրապարակումներում այս խնդիրը քննարկման և վերլուծության առարկա է դարձել (հատկապես պետք է նշել թուրք հեղինակ Հարուն Յահյայի (Ադնան Օկտար) «Իսրայելի քրդական խաղաթուղթը» (‘‘Israil’in kurt karti‘‘) գիրքը, որն առայժմ առկա է միայն թուրքերենով:
       Հրեաների և քրդերի առնչությունները դարավոր պատմություն ունեն: Կան քրդերի ծագման վերաբերյալ գիտական բազմաթիվ վարկածներ, որոնք ներառում են պատմական, հնագիտական, լեզվաբանական և մարդաբանական տվյալներ. առավել հավաստի են ժամանակակից գիտության այն տվյալները, ըստ որոնց քուրդ էթնոնիմի տակ հանդես եկող ժողովուրդը պատմական ասպարեզում հայտնվում է սելջուկյան տիրապետության շրջանում (11-12-րդ դարերում): Հետևաբար, քուրդ-հրեական առնչությունների սկզբնավորումը կարող է թվագրվել հենց այդ դարաշրջանով: Հայտնի է նաև, որ ներկայիս «էթնիկ Քրդստանի» և, հատկապես, նրա իրաքյան շրջանում հրեաները հայտնվել են դեռևս Ք.ա. 8-րդ դարից սկսած: Հետագայում հրեաների թիվն այստեղ ստվարացել է և տարածվել է նաև նրանց կրոնն ու մշակույթը: Իսկ 11-12-րդ դդ. սկսած և հետագա դարերի ընթացքում ներկայիս Իրաքի հյուսիսային շրջանում բնակվող քրդերի մի մասը ընդունում է հուդդայիզմը և սկսվում է ձևավորվել քուրդ հրեաների էթնիկական խումբը, որն իր յուրահատուկ կենցաղով, մշակույթով և լեզվով մինչ այժմ էլ առանձնանում է այս բազմակրոն և բազմազգ տարածաշրջանում: Նույնիսկ ըստ որոշ հրեական հայտնի լեգենդների՝ քրդերը սերում են հրեական ընդհանուր էթնոսից բաժանված մի ճյուղից, ինչպես նաև քրդերի ծագումը կապում են Սողոմոն արքայի հետ: Հրեա քրդերին անվանում են նաև Զաքոյի հրեաներ, ասորական հրեաներ:
      Մինչև 1948թ Իսրայել պետության ստեղծումը, դեռ 20-   րդ դարի 30-ական թթ. սիոնիստական գաղափարախոսները և արդեն ձևավորված հրեական հատուկ ծառայությունները  Իրաքի հյուսիսում բնակվող հրեա քրդերին դիտում էին որպես իրենց ներկա և ապագա դաշնակից, նրանց շրջանում հատուկ ծառայության ներկայացուցիչներ ներմուծում, ինչպես նաև նրանց շարքերից գործակալներ հավաքագրում Իրաքում և հարակից արաբական երկրներում լրտեսական տեղեկատվական գործունեություն ծավալելու նպատակով: Հարկ է նշել, որ մինչև 1948թ. Իսրայել պետության ստեղծումը և արաբա-իսրայելյան բացահայտ պատերազմի սկսվելը, Իրաքում հրեա քրդերը գտնվում էին տնտեսական և մշակութային զարգացման բարենպաստ պայմաններում: Սակայն վիճակը կտրուկ փոփոխություն կրեց 1948 և, հատկապես, 1950 թվականից սկսած, երբ իրաքյան իշխանությունները Իրաքի տարածքում բնակվող հրեա քրդերին հայտարարեցին սիոնիստական լրտեսներ և սկսեցին հետապնդել և արտաքսել նրանց: Ընդհանուր առմամբ 1950-ական թթ. սկզբին բռնի և կամովին Իրաքից Իսրայել գաղթեց շուրջ 130 հազար հրեա քուրդ և Երուսաղեմը դարձավ հրեա քրդերով բնակեցված խոշորագույն կենտրոնը:
       1948թ. իր հիմնադրումից սկսած Իսրայել պետությունը որդեգրեց սիոնիզմի մասը կազմող արտաքին քաղաքական կոնցեպցիա, որը հայտնի է պերիֆերային (ծայրամասային) ռազմավարության անվամբ (Theory of Allying Periphery): Այս ռազմավարության հիմնական դրույթներից մեկը հետևյալն էր. Իսրայելը շրջապատող թշնամի արաբական երկրներում ազգային և կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքները շահարկելով, նրանց շրջանում նպաստել ազգային և կրոնական ինքնագիտակցության բարձրացմանը և այդ խմբերին իսրայելյան արտաքին քաղաքական շահերին համահունչ օգտագործելը: Այս առումով հատկանշական է Իսրայելի վարած քաղաքականությունը քրդական խնդրի վերաբերյալ:
        1960-ական թթ. սկզբին սկսվեցին քրդական զինված ելույթները իրաքյան իշխանությունների դեմ: Այս շրջանում Իսրայելը սկսեց ակտիվորեն զենք ու զինամթերք մատակարարել և ռազմավարժանքներ կազմակերպել քրդական զինված ջոկատներն մարտունակ դարձնելու նպատակով: Թեև 1960-ական թթ. սկսած մինչև 1975թ. Իսրայելի կողմից քրդերին ցույց տրված օգնության համար իրականացված հատուկ գործողությունները մինչև այժմ գաղտնի են պահվում, տարբեր գնահատականներով Մոսսադի, իսրայելական բանակի և ռազմական հետախուզության հազարավոր գործակալներ և սպաներ դարանակալման տարբեր ձևերով գտնվում էին Իրաքյան Քրդստանում և կատարում էին հատուկ հանձնարարականներ: Այս մասին հատկապես հետաքրքիր մանրամասներ է հայտնում Մոսսադի նախկին գործակալ Վիկտոր Օստրովսկին: Քրդական հետախուզական հատուկ ծառայությունը՝ Փարասթընը (Parastin) նույնպես հիմնվեց 1960-ական թթ. վերջերին Մոսսադի անմիջական օգնությամբ: Պետք է նշել, որ 1960-1975թթ. Իսրայելի կողմից քրդերին օգնելու գործում մեծ դեր ունեին 1950-ական թթ. սկզբին Իրաքից Իսրայել գաղթած հրեա քրդերը, որոնց հիշողության մեջ դեռ մնացել էին իրենց եղբայր ժողովրդի հետ ունեցած բարեկամական հարաբերությունները և Իրաքի քրդերի ցուցաբերած օգնությունը իրենց արտաքսման ժամանակ:                                                       
        Սակայն 1975թ. Իրանի և Իրաքի միջև կնքված ալժիրյան համաձայնագրից հետո Իսրայելը դադարեցրեց իր բազմակողմանի օգնությունը քրդերին: Իսկ 1980-1988թթ. Իրան-Իրաքյան պատերազմի ժամանակ Իսրայելը, վտանգ տեսնելով թե’ Իրաքից և թե’ հատկապես արդեն հռչակված Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից« ԱՄՆ-ի աջակցությամբ և գործուն մասնակցությամբ ամեն կերպ ձգտում էր երկարաձգել այդ պատերազմը՝ խրախուսելով իրաքյան քրդերի անջատողական նոր ելույթներ, փորձելով նույնը տարածել նաև Իրանի քրդերի շրջանում: Համաձայն Հարուն Յահյայի՝ Իսրայելը գաղտնի օգնել է նաև Թուրքիայում 1980-ական թթ. կեսերին ծագած քրդական նոր ապստամբության մասնակիցներին, չնայած պաշտոնական Թել Ավիվը միշտ էլ հերքել է Թուրքիայի քրդերին աջակցելու փաստը՝ անվանելով նրանց ահաբեկչական խմբեր և բազմիցս խրախուսել թուրքական իշխանությունների՝ քրդերի դեմ կիրառած բռնությունները: Այս ամենը փաստորեն վկայում է այն մասին, որ Իսրայելը միշտ էլ քրդերի հանդեպ վարել է երկակի ստանդարտների քաղաքականություն՝ օգտագործելով նրանց իբրև գործիք իր տարածաշրջանային քաղաքականության իրականացման ճանապարհին: Սրա վառ ապացույց կարող են հանդիսանալ ՔԱԿ (Հ) առաջնորդ Ա. Օջալանի ձերբակալության գործում Մոսսադի անմիջական մասնակցության մասին լուրերը, թեև սա էլ հերքվեց Իսրայելի կողմից:
   Այսպիսով՝ Իսրայելի քաղաքականությունը քրդերի նկատմամբ միշտ էլ բխել է հիմնականում և առաջին հերթին Իսրայելի արտաքին քաղաքական շահերից և դրա առանձնահատկությունների և նպատակների բացահայտումը կարևոր նշանակություն ունի ոչ միայն քրդական խնդրի ուսումնասիրման, այլև ընդհանրապես այս բազմաբնույթ և կոնֆլիկտոգեն տարածաշրջանի խնդիրների լուսաբանման համատեքստում: 

 Ռոման Սմբատյան՝ Երևանի պետական համալսարան

Հ Ա Յ Տ Ա Ր Ա Ր ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

        Հայ Արիական Միաբանությունը ողջունում է Ֆրանսիայի նախագահ Ժակ Շիրակի ազգային բնույթի դրսևորումները՝ ջհուդա-մասոնական ուժերի դեմ անհաշտ պայքարում: ՀԱՄ-ը ողջունել էր նաև Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի նմանատիպ քաղաքականությունը, որը ցավոք լայն ընթացք չստացավ, և հակառակը՝ մասոնական դրամա-տնտեսական լծակների ճնշման տակ, առայժմս ավարտվեց… հրեական ծագմամբ ՌԴ վարչապետի նշանակումով: 
        Մենք կարևորում ենք նաև Ֆրանսիայի իշխանությունների վարած արտաքին քաղաքականությունը՝ պանթուրքիզմի առաջընթացը կանխելու ուղղությամբ, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման գործում հետևողական լինելու մեջ:
       Նկատելի է նաև ջհուդա-մասոնական համաշխարհային գաղտնի կառավարության ճնշումը Ֆրանսիայի վրա, վերջերս Իսրայելի իշխանություններն էլ են անթաքույց քաղաքական հրապարակային հարձակումներ սկսել: Առկա պայքարում մենք մեր համեստ աջակցությունն ենք հայտնում Ֆրանսիային և եթե այս եվրոպական երկիրը շարունակի վարել նման հստակ և վստահ հակամասոնական ու հակապանթուրքիստական քաղաքականություն, ապա մենք, և շատ հայ ազգայնական կառույցներ (և ոչ միայն ազգայնական) պատրաստակամ կլինեն համագործակցելու ֆրանսիական իշխանությունների հետ՝ հանուն Հայաստանի և Ֆրանսիայի:
         Իսկ համաեվրոպական նման կողմնորոշումը, քաղաքակրթությունների փոխհամագործակցությունը, ազգային արժեքային համակարգերի համադրումը մեծապես և դրականորեն կփոխեն եվրոպական ազդեցության դերն ու նշանակությունը ինչպես մեր տարածաշրջանում, այնպես էլ՝ աշխարհում:
Հայ Արիական Միաբանության
Գերագույն Խորհուրդ, 23.07.2004թ.

ԷԿՈՒՄԵՆԻԿ ՈՒՂԵԳԻԾ
ՄԻՋԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԱՆՆԱ ԱԴԵՊ ՄԻ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹ
հատվածներ

   …Հանձնարարում ենք եվրոպական Եկեղեցիներում կյանքի կոչել էկումենիկ աղոթքի մի օր՝ արարչագործության պահպանման համար:
      
10. Հրեականության հետ միասնությունը խորացնել
     Յուրահատուկ մի միասնություն կապում է մեզ հրեա ազգին, որի հետ Աստված հավիտենական մի ուխտ է կնքել: Հավատքով գիտենք, որ մեր հրեա քույրերն ու եղբայրներն «Աստուծո սիրելի են իրենց հայրերի սիրույն համար: Որովհետև Աստուծո պարգևներն ու կոչումը անդառնալի են» (Հռովմ. ԺԱ 28-29): Նրանք ունեն «որդեգրությունը, փառքը, ուխտերը, օրենսդրությունը, պաշտամունքը և խոստումը: Նրանցն են հայրերը, նրանցից և՝ ըստ մարմնի Քրիստոս» (Հռովմ. Թ 4-5): Մենք պախարակում ենք և դատապարտում հակասեմականության բոլոր արտահայտությունները, ինչպես ատելության պոռթկումներն ու հալածանքները: Քրիստոնեական հակահրեականության համար հայցում ենք Աստծուց ներողամտություն, իսկ մեր հրեա քույր-եղբայրներից՝ հաշտություն:
      Խիստ անհրաժեշտ է մեր Եկեղեցիների թե’ քարոզչության, թե’ դասավանդության, թե’ վարդապետության և թե’ կյանքում գիտակից դարձնել քրիստոնեական հավատքի՝ հրեականության հետ ունեցած կապը և քրիստոնեա-հրեական համագործակցությունը քաջալերել:
Պարտավորվում ենք,
- Մերժել Եկեղեցու և հասարակության մեջ հակասեմական և հակահրեական բոլոր ձևերը,
- Փնտրել մեր հրեա քույր-եղբայրների հետ բոլոր մակարդակների վրա երկխոսության առիթներ և աշխուժացնել դրանք:

Պարտավորվում ենք,
- Մեր ընկերային պատասխանատվության բովանդակությունն ու նպատակները միասնաբար պարզաբանել, այլև Եկեղեցիների պահանջներն ու երազները՝ աշխարհականացող եվրոպական կազմակերպությունների դիմաց ըստ կարելվույն միասնաբար ներկայացնել,
- Հիմնարար արժեքներն ամեն տեսակի միջամտության դիմաց պաշտպանել,
- Կրոնն ու Եկեղեցին ցեղամոլ և ազգայնամոլ նպատակների համար շահագործելու ամեն տեսակի փորձ մերժել:

Պարտավորվում ենք,
- Պայքարել ամեն տեսակի ազգայնամոլության դեմ, որ ընկճում է ուրիշ ազգեր և ազգային փոքրամասնություններ, ինչպես նաև հարցերի խաղաղ լուծման ձևը պաշտպանել, Կյանքի բոլոր ոլորտներում զորացնել կնոջ դիրքն ու իրավահավասարությունն ու թե’ Եկեղեցու և թե’ հասարակության մեջ քաջալերել կանանց ու տղամարդկանց արդար հավասարությունը:

«Էջմիածին» Զ (Հունիս), 2003թ

Հ.Գ. – Այսպիսով «հայ» եկեղեցին հրեական սին ընտրյալության գաղափարը ոչ միայն ցեղամոլական կամ ազգայնամոլական չի դիտում, այլև՝ ընդունում է նրանց կեղծ բացառիկությունը: Եվ ստացվում է «էկումենիզմով» ու «եհովականությամբ» տառապող Հայ առաքելական եկեղեցին մյուս քրիստոնեական եկեղեցիների հետ ուս-ուսի տված պայքարելու է Արարչական Ծագմամբ Հայ Ազգի և Արարչածնության Օրրան Հայկական Լեռնաշխարհի պաշտպանների դեմ, նրանց համարելով ազգայնամոլներ ու հակահրեաներ կամ հակասեմիտներ… Ի սկզբանե քրիստոնեությունը մահ և ավեր է սփռել Հայքում և Հայոց հոգիներում և այժմ վերջնական կործանման է տանում հայությանն ու մարդկությանը: Հայ եկեղեցի կոչվածը այլևս խաբկանք է, օտարադավան աղանդավորական հիմնարկ, և դարձը՝ դեպի արիականություն-հայկականություն, միակ ելքն է՝ հոգևոր ու մարմնական փրկության…
«Հայ-Արիներ»

ԲՈՒԴԴԻՍՏՆԵ՞Ր, ԹԵ՞ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՆԵՐ

 հատված 1928թ. (ՀԽՍՀ-ում) հրատարակված
բացատրական բառարանից     
    Բուդդայի հետևողները: Աշխարհումս ամենատարած-    ված կրոնը: Ծագել է քրիստոնեությունից 400 տարի առաջ: Իշխում էր Հնդկստանի մեծ մասում, իսկ այժմ այդ կրոնին հետևում են նաև Ցեյլոնում (այժմ՝ Շրի-Լանկա), Սիամում (այժմ՝ Թաիլանդ), Տիբեթում, Չինաստանում, Յ(Ճ)ապոնիայում:
- Բուդդայական կրոնի հիմնադրի անձնավորությունը հեքիաթական է: Ըստ Բուդդայի ուսմունքի, կյանքը-չարիք է, մարդ պետք է ձգտի կատարյալ հանգիստ դրության, ամեն տեսակ ցանկության, դրդումների բացակայության: Այդ իմաստով -բուդդիզմը հարուստ դասակարգերի ձեռքում հանդիսանում է միջոց՝ աշխատավորության կամքն ու գիտակցությունը քնեցնելու համար: Բուդդիզմը հսկայական ազդեցություն է ունեցել քրիստոնեության վրա: Բուդդան, ինչպես և Հիսուսը, կոչ էր անում աշխարհումս չարիքը ոչնչացնել: Բուդդան ծնվում է քարանձավում, քարանձավի վրա փայլում է աստղ, Բուդդայի մայրը Մայիսն է (այսինքն՝ Մարիամն է), իմաստունները գուշակում են, որ Բուդդան մեծ թագավոր կդառնա, ծննդյան միջոցին ամբողջ աշխարհի վրայով լույս է ցոլում և երկնքից հրեշտակներ են իջնում: Բուդդային գայթակղեցնում է սատանան, Բուդդան վեր է կենում գերեզմանից, փոխադրվում երկինք. Բուդդան քարոզում է՝ երկրորդ անգամ աշխարհ գալու մասին: – Տիբեթում 650թ. մտցրած բուդդիզմը ենթարկվեց մշակման՝ ըստ տեղական պայմանների, և լամաիզմ անունը ստացավ: – Ռուսաստանում լամաիզմ են դավանում բուրյաթներն ու ղալմիկները: Լամաները (հոգևոր ծառայողները) ներկայացնում են մի դաս, որ ոչ մի արտադրական աշխատանքով չի զբաղվում և ապրում է բացառապես աշխատավորությանը շահագործելով…

Լուրեր «պայծառ» ապագայից

     Հայե’ր և Հայուհինե’ր, քանի որ այսօր «սոցիալական քարտեր»-ի հարցը այժմեական է, ուրեմն ես դրա վերաբերյալ կասեմ իմ կարծիքը:
       1. Առաջնահերթ հարց.
       2. Ի՞նչի համար են հնարել հնչեցված և չհնչեցված նպատակները:
        3. Ի՞նչ հետևանքներ կլինեն:
       Սկսենք առաջինից: Իհարկե, այս մտահաղացումը մեր իշխանություններինը չէ: Իշխանական վերնախավի շատ ու շատ ներկայացուցիչներ դեմ են այս նորամուծությանը և ամեն կերպ խոչընդոտել են դրա ներդրմանը: Սակայն, այն ուժը որը ղեկավարում է համարակալման գործընթացը, հանդիսանում է մեր իշխանություններից ավելի ուժեղ: Արդեն ակնհայտ է, որ գոյություն ունի այսպես կոչված համաշխարհային հանրություն, որը ավելի կրճատ անվանվում է համակարգ: Համակարգը չունի հստակ դեմք: Երբեմն նա հայտնվում է ամերիկյան կազմակերպությունների տեսքով, երբեմն նմանակում է եվրոպացիներին, նույնիսկ՝ ռուսներին, սակայն նրա բնույթը անփոփոխ է: Մի քիչ էլ այս գործը վարկավորողների մասին: Համակարգն ունի խիստ մեթոդներ և օրենքներ, թե ինչ ձևով պետք է ինչ-որ բան ներարկել որևէ հանրության: Սա նրանց մոտ հիմնված է բազմադարյա փորձի ու գիտելիքների վրա: Ուղղակի գալ, և հենց այնպես ասել. տալիս ենք գումար, որ կատարեք համարակալում, իհարկե շատ պարզամիտ կլիներ: Անգամ ամենահիմարների մոտ հարցեր կառաջանային. իսկ ինչի՞ համար է դա անհրաժեշտ և ինչի՞ համար եք դուք դա անում և այլն: Որպեսզի հենց սկզբից էլ «հողը քանդվի» ընդդիմացողների ոտքերի տակ, պետք էր նոր գաղափարի համար հնարվեր մի առասպել և ընդդիմադիրների մի այնպիսի կերպար, որն այնքան անհեթեթ գտնվեր, որ առողջ դատողություն ունեցող մարդիկ անմիջապես երես թեքեին այդ ընդդիմացողներից և չհակադրվեին սոց.համակարգի ներդրմանը: Այդպիսի առասպել ստեղծվել է. դա 666-ի «միստիկան» է: Եվ որ ավելի ճշմարտամոտ լինի այդ առասպելը, համակարգը (ավելի ստույգ, այն մարդը որը Հայաստանում զբաղվում է այս հարցով) դիմեց մանր խորամանկության: Սկզբում նա քարտերի վրա գրեց «Նեմրութ», և որպես խորհրդանիշ ընտրեց ինչ-որ մի «սև ագռավ»: Տրամաբանության համար դա թյուրիմացություն էր: Բայց դա մտածված արվել էր առասպելն ամրագրելու համար: Եվ փորձարկումը հաջողություն ունեցավ: Սկսվեց անիմաստ մի բանավեճ սատանայի, հակաքրիստոսի և այլնի շուրջ: Սա շեղեց և փակեց իրական վեճը այս թեմայով ու այդ ժամանակ թատերաբեմում հայտնվեց Խ. Ստամբոլցյանը: Այս արհեստավարժ սադրիչը շատ լավ աշխատել է համակարգի համար 90-ականների սկզբներին: Մասնակցել է ԱԷԿ-ի և Նաիրիտի փակման աշխատանքներին (ինչը Դյուպոնի մրցակիցն էր դարձել ԽՍՀՄ-ի փլուզվելուց հետո): Ինչպես տեսնում ենք Խ. Ստամբոլցյանը հասարակ անձնավորություն չէ, ու նա հայտնվում է այնտեղ, որտեղ համակարգը լուծում է կենսական կարևոր խնդիրներ:
      Ինչու՞ եմ ես համոզված, որ այս առասպելի հնարողը    հայ չէ և ոչ էլ Հայ Առաքելական եկեղեցիու (ՀԱԵ-ի) ներկայացուցիչ: Որովհետև ՀԱԵ-ն այս թվի մեջ չի տեսնում ոչ մի խորհրդավոր-միստիկ բան, ի տարբերություն արևմտյան եկեղեցիների: Ինչպես տեսնում ենք 666-ի մտքի ստեղծողը թույլ է տվել փոքր բացթողում, քանի որ լավ ծանոթ չի եղել հայկական մտածելակերպին:
     Ինչևէ, անցնենք առաջ: Իհարկե ՀԱԵ-ն ներքաշվեց այս գործընթացի մեջ: Սկզբում եկեղեցին իբր պաշտպանում էր իր անդամներին և գնաց կառավարության հետ բանակցությունների: Եվ իհարկե, «Նեմրութ» բառը հանվեց և քարտն անվանվեց «սոցիալական քարտ»: ՀԱԵ-ն գոհ մնաց, սակայն քարտերի բնույթն ու էությունը չփոխվեցին: Դրանց ստիպողական բնույթը մնաց ուժի մեջ, «տոտալիտարիզմ»-ը նույնպես (այս բառի տակ ես նկատի ունեմ, որ հետագայում քարտերը կկիրառվեն ամեն տեղ և առանց դրա մարդիկ ուղղակի կվերածվեն քայլող դիակի, կամ առնվազն «բոմժ»-ի): Չի՞ հիշեցնում ձեզ արդյոք այս իրավիճակը ինչ որ արկածային-ֆանտաստիկ գիրք: Ինչպես տեսնում ենք, տեղեկատվական օժանդակությունն իր գործն արել է: «Անհեթեթ թշնամու» մեթոդն աշխատում է բազմաթիվ բնագավառներում: Այս մեթոդի վառ օրինակներից է «Ալ Ղաիդա»-ն: Մյուս վառ օրինակը հանդիսանում են այն թափթփուկները, որոնք ձևականորեն «հակագլոբալիստներ» են կոչվում:  «Հակագլոբալիստներ», որոնք անկարգություններ են կատարում Եվրոպայի փողոցներում: Սրանք ստեղծվել և շարունակում են բազմանալ միայն այն բանի համար, որպեսզի փակեն առողջ և իրապես ազգային մտածող մարդկանց բերանները: Բութ եվրոպացի երիտասարդությունը առհասարակ սա չի հասկանում: Մենք էլ զերծ չենք մնացել թերհաս երիտասարդության առկայությունից, բայց, փառք աստծո մեզանում կան շատ առողջ մտածողներ, որոնք գիտակցում են, թե ինչ է կատարվում իրականում…
        Այս ամենի հետևանքով մարդիկ այդպես էլ չգտան իրենց տանջող հարցերի պատասխանը: Սրան գումարած, նրանք ստացան ևս մեկ ծանր հարված, այս անգամ արդեն Հայ Առաքելական եկեղեցուց: Այս բոլորի հետևանքով ավելանում է անտարբերությունն ու հակակրանքը, անվստահությունը և չի մնում մի հաստատություն՝ որին կարելի լինի հավատալ: Բայց ամեն ինչ դեռ կորած չէ: Հայերի կամքը կոտրելն այդքան էլ հեշտ չէ, և դրա վառ ապացույցն է Նոր ՈՒժի ծնունդը (Հայ Արիական Միաբանություն), որը մեծ թափով է սկսել պայքարը «քարտերի» դեմ, այս անգամ արդեն առանց սատանաների ու առասպելների, հստակորեն մեղավորին մատնացույց անելով և «ՀՀ Սահմանադրության» միջոցով: Այսինքն, նրանք համարձակ հայտարարեցին, որ նախաձեռնությունը բխում է Համաշխարհային Գաղտնի Կառավարությունից, որն արդեն չի էլ թաքցնում իր գոյությունը: Նա չի էլ կարող քողարկվել, քանի որ արդեն կա համացանց (ինտերնետ), որի միջոցով տարբեր ազգեր տեղեկացվում, իմանում են միմյանց մասին, ու բոլորն էլ տեսան, որ մենք միասին գտնվում ենք մի ուժի թելադրանքի տակ: Սա ցինիկաբար իրեն կոչում է միջազգային հանրություն: Հնարավոր է համակարգը կործանի ԱՄՆ-ը, և գոնե մի օգտակար բան կմնա մարդկությանը՝ ԱՄՆ-ի ոչնչանալուց հետո…
         Իսկ հիմա հիմնական հարցը, թե ինչի համար է այս բոլորը: Կարելի է իհարկե պաթոսով ասել, որ այս ամենը հանուն իշխանության է, և դա տեղեկատվական զենք է, որի օգնությամբ կարելի է իշխել: Բայց սրանք ընդհանուր բառակապակցություններ են: Պետք է խորանալ սրանց էությունների մեջ և հասկանալ, թե ինչպես պետք է այդ համարները օգնեն համակարգին: Եվ ինչու է այս ամենը իրականացվում հենց հիմա: Սա տարողունակ հարց է և կաշխատեմ այն շարադրել առավել մատչելի: Ինչպես մենք գիտենք, մարդկության պատմության ընթացքում փոխվել են շատ քաղաքակրթություններ, ներկա քաղաքակրթությունը պայմանական կարելի է անվանել նավթի և գազի քաղաքակրթություն: Ատոմային դարաշրջանից մենք դեռևս էականորեն չկարողացանք օգտվել (այս գործում մեծ դեր կատարեց համակարգը, որն ատոմային գիտությունների հանդեպ տածում է մի «անհասկանալի» վախ, քանի որ հենց ատոմային զենքն է խոչընդոտում, որպեսզի մարդկային միտքը վերադառնա 19-րդ դար, երբ պատերազմները սովորական զբաղմունք էին: Նույն անասնական վախը կտեսնեք նաև մեր ԱԷԿ-ի դեպքում): Սակայն նավթի և գազի պաշարներն անսպառ չեն և այս տարի բոլորն զգացին դրանց սահմանափակությունը: Չնայած այն բանին, որ ընդերքից հանվում է ռեկորդային քանակի նավթ (83 միլիոն բարել՝ մեկ օրվա ընթացքում), այնուամենայնիվ, դրանց գները չեն իջնում: Իրավիճակը կտրուկ տարբերվում է 70-ականներից: Այն ժամանակ արհեստականորեն կրճատված էր նավթի արտահանումը: Այսօր նման բան չկա, ընդհակառակը, բոլորը ամերիկացիների ճնշման տակ հանում են այնքան նավթ, ինչքան պահանջում են «բոսսերը»: Հումքային բիրժաներում ստեղծված լարվածությունը բացել է մարդկանց աչքերը և նրանք տեսնում են, որ համակարգը, որը հենվում էր դոլարի վրա, սրնթաց ձևով գնում է իր վախճանին: Համակարգը նույնպես գիտի, որ մոտենում է անխուսափելի անկումը: Վախճանը ոչ միայն դրամա-տնտեսական է, այլև՝ գաղափարա-հոգեբանական: Բառացիորեն ամեն ինչ (տնտեսագիտություն, քաղաքագիտություն, սոցիոլոգիա, փոփ մշակույթ…) կփոշիանա, երբ հայտնի դառնա, որ «անկախ» պետությունները չեն իրենց կառավարում և նրանք, ում որ մենք ենք «ընտրում»՝ խամաճիկներ են, և երկրների նախագահները ոչ մի հարց ինքնուրույն չեն լուծում: Որպեսզի կասեցվի վերահսկողության կորուստը, համակարգը նախաձեռնել է մի քանի նախապատրաստական աշխատանքներ: Առաջին հերթին ուժեղացվում է Եվրոմիությունը: Եվ երբ, ԱՄՆ-ն իր դոլարի հետ միասին կկործանվի, այդ ժամանակ համակարգի մտավոր կենտրոնը կտեղափոխվի Եվրոպա: Եվրոն կդառնա միջազգային փող: Ու որպեսզի ԱՄՆ-ի անկման հետևանքով չապականվի ժողովրդավարության-դեմոկրատիայի գաղափարը, պետք է ստեղծվի ևս մի առասպել, ըստ որի ԱՄՆ-ը չէր հանդիսանում ժողովրդավարական երկիր: Հիմա ամեն կերպ սևացնում են Բուշին, ասում են, որ նա ընդհանրապես «լեգիտիմ» նախագահ չէ, և որ նա որոշել է ընտրությունների ժամանակը հետաձգել: ԱՄՆ-ում հետապնդում են համարձակ գրքերի հեղինակներին, ռեժիսիորներին և այլն: Այս բոլորը հայտնի հնարքներ են: Ես ավելի քան վստահ եմ, որ նոյեմբերին ընտրությունները կանցնեն ակնհայտ խախտումներով: Եվ դա կհանդիսանա վերջնական հարվածը՝ ԱՄՆ-ի հեղինակությանը: Ու երբ որ 5-10 տարի հետո ԱՄՆ-ը կկործանվի, այդ ժամանակ Համաշխարհային Հանրությունը ամբողջ աշխարհով կհայտարարի, որ ԱՄՆ-ը կործանվեց ժողովրդավարական սկզբունքներից շեղվելու-հրաժարվելու պատճառով ու ընդհանրապես նա չեր հարգում մարդու իրավունքները (ինչը ընդհանրապես համարվում է մահացու մեղք):  
        Եվ ինչ բացատրություն էլ տրվի ԱՄՆ-ի կործանման առումով, այնուամենայնիվ աշխարհում սկսվելու է ահավոր քաոս: Քանի որ պետությունները և ժողովուրդները կկարծեն, թե գերագույն իշխանությունը կործանվել է և ուրեմն կսկսվի ակամա ինքնագործունեությունը: Կլինեն պատերազմներ և խառնակչություններ ու այն կառավարությունները, որոնք ջրի երեսին էին մնում ԱՄՆ-ի ողորմությունների հաշվին, կցնցվեն և կկործանվեն: Ու հենց այն ժամանակ, երբ կվերանա վերահսկողությունը, անհրաժեշտ կլինեն որոշ միջոցառումներ, որոնք հնարավորություն կտան ժողովրդական զանգվածներին հնազանդեցնել: Առաջին հերթին գլխավոր գործիք կդառնա ՆԱՏՕ-ն, որն արդեն կլինի ոչ թե ամերիկյան, այլ՝ եվրոպական կազմակերպություն: Վերջերս ՆԱՏՕ-ն հայտարարեց, որ ընդլայնվելու է Արևելք և Հարավ: Դա կլինի Մարոկկոյից մինչև Ղրղզստան ընկած հսկայածավալ մի տարածք: Մոտավորապես այս տարածքի երկրներն էլ կհանդիսանան (ավելի ճիշտ արդեն հանդիսանում են) Եվրոպայի հարևանները: ՆԱՏՕ-ն կհանդիսանա զինված ոստիկանություն: Եվրոմիության ծրագրերը կապող շղթա կհանդիսանան պետությունների միջև: Այդ ժամանակ սոցիալական քարտերն արդեն կկատարեն մարդկանց վերահսկելու համար նախատեսված գործիքի դերը: Մեծ եղբոր ամենատես աչքը հատկապես առավել ուժեղ իրենց վրա կզգան հակա-համակարգայինները, քանզի անհրաժեշտության դեպքում նրանց կհիշեցնեն, որ համակարգը կենդանի է ու կենսունակ ինչպես երբեք, և, որ ԱՄՆ-ի կործանումը ոչինչ չի փոխել, ու բոլորդ հանգիստ նստեք ձեր տեղերում, թե չէ ձեզ կանջատենք, ավելի շուտ՝ ձեր համարը՝ համարանիշը: Իսկ այդ ժամանակ մարդիկ կարող են նույնիսկ մահանալ սովից, քանի որ խանութում ոչինչ չեն կարողանա գնել առանց քարտի… Սոցիալական քարտերը մինչ այդ կապված են լինելու դեբիտորական դրամական (և այլ) քարտերի հետ: Արդեն իսկ այսօր ամբողջ աշխարհում ներդրվում են այդ կրեդիտ քարտերը, չնայած այն բանին, որ դրանից ոչ մի առարկայական օգուտ չկա: Առավել ևս, դրանց պատճառով ավելացել են անիմաստ ծախսերը: Դուք իհարկե կհարցնեք թե ի՞նչ կլինի կանխիկ դրամամիջոցների հետ: Դրանք պարզապես կդադարեն գոյություն ունենալ: Դոլարի անկումը կդառնա հիանալի օրինակ ու առիթ, որպեսզի վերջ տրվի կանխիկ փողերին: Կպատճառաբանեն, իբր տեսեք, թե ինչ տեղի ունեցավ ամերիկյան դոլարի հետ: Ու որպեսզի եվրոն էլ նույն ճակատագրին չարժանանա, պետք է դադարեցնել բոլոր տեսակի կանխիկ դրամի շրջանառությունը: Առավել ևս դրամական նման միջոցներ օգտագործում են հիմնականում «մաֆիոզները» և հանցագործները: Ուրեմն ավելի լավ, չի լինի կանխիկ փող, չի լինի նարկոբիզնես, չի լինի կավատություն (իսկ ձեզ թվում էր թե հենց այնպե՞ս է առաջացել պայքարը կոռուպցիայի և թրաֆիքինգի դեմ):
        Գումարած այս բոլորին, սոց.քարտերը պարտադիր կլինեն ոչ միայն ցանկացած դրամական գործարքի ժամանակ, այլ դրանք կհանդիսանան գերազանց միջոց՝ տարաբնույթ տեղեկատվություն հավաքելու համար (որտեղ է ապրում, ինչ է գնում, ինչ հակումներ և թուլություններ ունի և ընդհանրապես՝ ամեն ինչ): Դա հատկապես մեծ չափով կկրճատի տարբեր տիպի հատուկ ծառայությունների վրա ծախսվող միջոցները, որոնք վերջին ժամանակներս բազմացել են: Դուք կասեք, որ այդ տվյալները հիմա էլ կարող են հավաքվել: Այո’, բայց ի՞նչ գնով… Պատկերացրեք, որ ուզում եք տեղեկատվություն հավաքել ինչ-որ մեկի վերաբերյալ և դուք այդ գործընթացի համար կծախսեք մոտ 10.000 դոլար, որպեսզի իմանաք ամեն ինչ: Իսկ հիմա պատկերացրեք ու աշխատեք հաշվել, թե ինչ են շահելու համարակալման տերերը… Ընդամենը մի զանգ ստեղծված կենտրոն և նա ձեզ էլեկտրոնային փոստով կփոխանցի բոլորի բոլոր տեղեկությունները: Կա ավելի հեշտ տարբերակ, կմիանան Բրյուսելի բազայի հետ: Ի դեպ, օրենքում գրված է, որ «Նորքը» իրավունք ունի տեղեկատվական բազան փոխանցել միջազգային կազմակերպություններին, օտար պետություններին: Դե հիմա պատկերացրեք, երբ որ սկսվի ամեն ինչ խառնվել, կմբոստանան ոչ թե անհատներ, այլ հազարավոր մարդիք, ընդ որում տարբեր երկրներում: Եվ որպեսզի բոլորի վերաբերյալ հավաքվի տեղեկատվություն կպահանջվի ահռելի միջոցներ, երկար ժամանակ: Ու շատ հնարավոր է, որ մինչև նրանք զբաղված լինեն տեղեկություններ հավաքելով, խռովարարներից շատերն արդեն եկած լինեն իշխանության… Այսինքն, այստեղ բացի գումարայինից, կա նաև ժամանակի և կանխելու գործոնը: Ժամանակը դա փող է, ինչպես ասում են ԱՄՆ-ում: Արձանագրենք, որ սոց.քարտը ցանկացած պարագայում միայն ու միայն օգտակար է համակարգի համար: Եվ պատահական չէ, որ նրանք են վարկավորում այդ գործընթացը, անում են ահռելի դրամական նվիրատվություններ պետություններին և անհատներին: Արդեն կազմված է 26 երկրների ցուցակ: Չգիտես ինչի համար, այս գործընթացը որոշել են սկսել Հայաստանից և Վրաստանից: Երևի մեր մասին մտածում են, որ մենք թույլ ու անտեղյակ ենք և կարելի է մեզ շատ հեշտ խաբել: Կամ էլ որոշել են Հայաստանի և Վրաստանի տարածաշրջանում ստեղծել հիմնական հենակետեր: Վրաստանը հյուսիսի դեմ, իսկ Հայաստանը ընդդեմ բոլորի, ընդհանրապես ժամանակն ամեն ինչ իր տեղը կդնի: Այժմ ամենահիմնական հարցը, ի՞նչ անել և ինչպե՞ս կողմնորոշվել այս իրավիճակում: Թուլանալ ու հաճու՞յք ստանալ, թ՞ե պայքարել: Եթե պայքարել, ապա ի՞նչ ձևերով: Կարելի՞ է օգտագործել արդյոք պայքարի բռնի ձևեր: Ի՞նչպես մեր մասին կդատեն մեր սերունդները: Ես կարծում եմ, որ քանի դեռ Ազգի Ոգին կենդանի է, ապա պետք է դիմադրել ցանկացած տիպի ճնշումների: Կարևոր չէ, թե ինչ արդյունք կլինի այդ պահին: Հնարավոր է, որ այս պայքարում նույնիսկ ժամանակավոր պարտություն կրենք: Բայց պետք է անել այնպես, որ այն չդառնա համազգային խնդիր: Քանի որ այդ դեպքում դա կդառնա համազգային պարտություն: Իսկ դա մեզ հաստատ պետք չէ: Այն ազգը, որը չի պայքարում իր իրավունքների, արժանապատվության համար, ուղղակի դատապարտված է ձևախեղման, ձուլման: ԱՄՆ-ի օրինակով մենք կարող ենք տեսնել, թե ինչ է սպասվում այն հանրություններին, որոնց վրա իշխում են գաղտնի ու մութ ուժերը: Եվ այդ ուժը ոչ մի ձևով չի կրում պատասխանատվություն՝ իր արածների, ավերածությունների համար: Եթե այս բոլորը մենք արդեն գիտենք ու լռում ենք, ապա մեզ ոչ միայն չեն ների մեր սերունդները, այլ մեզ չեն ների նաև մեր նախնիները:
         

 

ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ – ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ
Մարդու իրավապաշտպան
տիկին՝ Լարիսա Ալավերդյանին,
ԶԼՄ-ներին

      Մեզ է դիմել քաղ. Փառանձեմ Վարդանյանը, որը հրաժարվում է ստանալ սոցիալական ապահովության քարտ՝ իր կրոնական համոզմունքներից ելնելով, նաև այս տիպի քարտային համակարգի ներդրումը համարելով ՀՀ Սահմանադրությամբ տրված մարդու իրավունքների ու ազատությունների ոտնահարման անընդունելի գործունեություն:
     Չենք խորանում Փ. Վարդանյանի նամակի բովանդա-    կության այլ մանրամասների մեջ, քանի որ մի օրինակը նա նաև Ձեզ էր ուղարկել, միայն ասենք, որ մեզ շատ է վրդովվեցրել Ձեր տեղակալ՝ Ռ. Մխիթարյանի պատասխանը Փ. Վարդանյանին, որում պարզապես ամրագրված է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական ապահովության նախարարության տեսակետը: Եթե չիմանայինք թե ով է պատասխանողը, պիտի ենթադրվեր, որ դա սոց.համակարգի ներդրման ջատագով Աղվան Վարդանյանն է, Արտեմ Ասատրյանը կամ Հասմիկ Խաչատրյանը:
       Քաղ. Փ. Վարդանյանին 1-0352 (06.07.2004թ) ուղղված իր պատասխանում Ռ. Մխիթարյանը չի նշում, որ օրենքի կիրառումը հետաձգվել է մինչև 2005 թ. հունվարի 1-ը և դիմումագրին գրեթե սարսափեցնում է սոց.քարտ չստանալու վտանգների առումով: Ին՞չ է նշանակում. «Բացի այդ, օրենքը նաև սոցիալական քարտ ստանալուց հրաժարվելու հնարավորություն է տալիս, եթե քաղաքացին չի ցանկանում աշխատել կամ որևէ տեսակի եկամուտ ստանալ»:
      Այո’, մարդու իրավապաշտպանի տեղակալն առաջարկում է ՀՀ քաղաքացիներին օդով սնվել և արհամարել Սահմանադրությամբ տրված իրավունքները, քանի որ, ինչպես ինքն է ասում. «ՀՀ Սահմանադրության 44, 45 հոդվածների համաձայն մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքները և ազատությունները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով»…  Իսկ Սահմանադրության 44 հոդվածն իրականում ասում է. «Սահմանադրության 23-27 հոդվածներում ամրագրված մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքնրը և ազատությունները կարող են սահմանափակվել միայն օրենքով…», պարզ երևում է, որ մարդու իրավապաշտպանի տեղակալը միտումնավոր հանել է. «23-27 հոդվածներում ամրագրված» մասը, որպեսզի հիմնավորի իր կեղծիքը: 23-27 հոդվածներում մտքի, խղճի և դավանանքի, կարծիքը պնդելու, կազմակերպություններ ստեղծելու, խաղաղ հանրահավաքներ, երթեր և ցույցեր անցկացնելու, ընտրել-ընտրվելու, պետության կառավարմանը մասնակցելու իրավունքներն են: Իսկ «Սոցիալական ապահովության քարտերի մասին» և «Անհատական տվյալների մասին» ՀՀ օրենքները ոտնահարում են ինչպես վերոնշյալ, այնպես էլ ՀՀ Սահմանադրության 19, 20, 22, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35 հոդվածները: Եվ ՀՀ քաղաքացին զրկվում է գաղտնիության իրավունքից (առանց նրա ի գիտության կարող է հավաքվել «ցանկացած» տիպի տվյալ), բնակավայր ընտրելու և ազատ տեղաշարժվելու, հողի սեփականության և ժառանգման, աշխատանքի ազատ ընտրության, նվազագույնից ոչ ցածր աշխատավարձի, հանգստի, վճարովի արձակուրդի, իր ընտանիքի համար բավարար կենսամակարդակի, բնակարանի կենսապայմանների բարելավման, ծերության, հաշմանդամության, հիվանդության, կերակրողին կորցնելու, գործազրկության և օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում սոցիալական ապահովության, առողջության պահպանման բժշկական օգնության և սպասարկման, կրթության և այլ իրավունքներից: Իսկ սրանց համար Սահմանադրությունը սոց.քարտ հաստատ չի նախատեսում: Ինչ մնում է 45 հոդվածին, ապա այնտեղ նշվում է. «Մարդու և քաղաքացու առանձին իրավունքներ և ազատություններ, բացառությամբ Սահմանադրության 17, 19, 20, 39, 41-43 հոդվածներում նշվածների, կարող են օրենքով սահմանված կարգով ժամանակավորապես սահմանափակվել ռազմական դրության ժամանակ կամ Սահմանադրության 55 հոդվածի 14 կետով նախատեսված դեպքերում»: Այս դեպքում էլ ասվում է. «սահմանադրական կարգին սպառնացող անմիջական վտանգի դեպքում, խորհրդակցելով Ազգային Ժողովի նախագահի և վարչապետի հետ, իրականացնում է (ՀՀ նախագահը) իրավիճակից թելադրվող միջոցառումներ և այդ մասին ուղերձով դիմում ժողովրդին»:
        Ա˜յ քեզ բան, պարզվում է մեր երկիրը լուրջ վտանգների մեջ է՝ ռազմական դրությու˜ն, սահմանադրական կարգին սպառնացող վտա˜նգ… իսկ մեր իշխանություններն ասում են, թե ամեն ինչ վերահսկվում է և Հայաստանը ամենակայուն տարածաշրջանային երկիրն է: Հիմա ո՞ւմ հավատանք…
       Իսկ վտանգ իրականում կա, սակայն, դա Ռ. Մխիթարյանի նշած վտանգները չեն: Այսօր ապազգային օրենքներն ու օտարին ծառայելու իշխանական մոլուցքը կործանման են տանում հայությանն ու Հայաստանը: Ահա, թե որտեղ է վտանգը, և եթե միասնաբար չկերտենք ազգային ու իրավական պետություն, քաղաքացիական լուրջ ու վտանգավոր հակամարտությունը մեզանում անհրաժեշտաբար ծագելու է…

«Ընդդեմ Մարդկանց Համարակալման»
Միավորման Խորհուրդ

Պ Ա Տ Ա Ս Խ Ա Ն – 1

Քանի որ «Երրորդ Ուժ» շաբաթաթերթի աշխատակազմը գտնվում է արձակուրդում, մենք այս պատասխանը տպագրում ենք «Հայ-Արիներ»-ում, և հուսով ենք, որ մեր լավ բարեկամ  Վահրամ Աղաջանյանը չի նեղանա մեզանից, հատկապես հաշվի առնելով նյութի կարևորությունն ու հրատապությունը:
«Երրորդ ՈՒժ» շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր՝ Վահրամ Աղաջանյանին

       Սոցիալական ապահովության քարտերի ներդրման համակարգը լուրջ տարաձայնություններ է առաջացրել մեր հասարակության մեջ: Այս հարցին, չնայած լինելով նորաստեղծ թերթ, անդրադարձել եք նաև դուք: «Երրորդ ՈՒժ»-ի հուլիսի 16-23-ի թիվ 4 թողարկման մեջ կա հարցազրույց աշխատանքի և սոցիալական ապահովության նախարար Աղվան Վարդանյանի հետ. «Քարտերի ներդրումն այլընտրանք չունի»: Այստեղ նախարարն իր նախկին հհշական կերպարին վայել ճամարտակություններ ու դատողություններ է անում՝ փնովելով «Ընդդեմ մարդկանց համարակալման» միավորման գործունեությունը: Նախկին հհշականին և ներկայիս դաշնակցականին ասենք, որ յուրաքանչյուր հայ իր ազգին ու հայրենիքին սպառնացող վտանգների մասին պարտավոր է ահազանգել ու պայքարել, առավել ևս, այս նախկին և ներկայիս իշխանության ներկայացուցիչ-նախարարը թող լավ իմանա, որ դիցուկ ես, ոչ միայն իրեն քննադատելու, այլև՝ անհրաժեշտության դեպքում պատժելու իրավունքն էլ ունեմ… Երբ ՀԱԲ-ի «Կոտայք» գնդի 600 նվիրյալ զինվորներով Հայաստանն ու Արցախն էինք պաշտպանում ու ազատագրում, երբ մեր ազգի ճակատագիրը մեր արյունով ու կյանքով էինք կերտում, այսօրվա նախարարիկների մեծ մասը հհշական լամուկների՝ «մեր դեմ խաղ չկա» կարգախոսն էին նախապատրաստում: Այսօր էլ այդ ոճին համապատասխան փորձում են իրենց ծախու կերպարին հերոսական կեցվածք տալ: Մենք ՀԱՅՐԵՆԻՔ չէինք կերտում՝ հետո ոչխարի պես համարակալվելու համար:
         Նախ ասեմ, որ իշխանական ամբողջ ճնշիչ համակարգը նույնիսկ պարտադրանքների ու ստորությունների միջոցով չկարողացավ հուլիսի 1-ից «Սոցիալական ապահովության քարտերի մասին» ՀՀ օրենքը մտցնել գործունեության մեջ և այն հետաձգեց մինչև 2005թ. հունվարի 1-ը: Եթե այս համակարգի դեմ պայքարողները մի քանի հոգի են (ինչպես պնդում է այս նախարարը), ապա ինչո՞ւ իրենք չկարողացան կիրառել ՕՐԵՆՔ-ը: Իհարկե, մեզ օգնեց նաև սրանց անկուշտ լինելու հանգամանքը, քանի որ ներդրման համար նախատեսված փողերի մի մասը մսխել էին և դա էլ օժանդակեց մեր գործին: Սակայն փաստ է, որ հասարակությունը հիմնականում մերժեց այս ապազգային օրենքը, իսկ նախարարության կողմից հնչեցվող ուռճացված թվերն անբարո պարտադրանքի արդյունք են:
        Հարցազրույցում շեշտված, թե ինչու էինք մենք հանրահավաքը ոչ բազմամարդ կազմակերպել «հարցապնդումը» շա՜տ պարզ բացատրություն ունի, և ազգային-դաշնակցական հորջորջվող այս նախարարը թող չանհանգստանա, որ «մի քանի հարյուր մարդու» մասնակցություն էինք ապահովել: Մեր նպատակը իշխանափոխությունը չէր, որ հարյուր հազար մարդ բերեինք, մենք հանրահավաքը հրավիրել էինք մեր խոսքը բարձրաձայն ասելու, ցուցապաստառներում առկա մտահոգությամբ մեր բողոքը հայտնելու համար:
       Իսկ թե ինչո՞ւ իրեն չենք ասում մեր մտահոգություննե-   րը, կարծում եմ վերոշարադրյալից պարզ է, որ մենք խամաճիկների հետ գործ չունենք: Մեր տեսակետները հստակորեն հայտնել ենք ՀՀ նախագահին, վարչապետին և ԱԺ-ին (բոլոր խումբ-խմբակցություններին)՝ ազգային ու պետական անվտանգության, սահմանադրական խախտումների տեսանկյունից, իսկ կաթողիկոսին՝ հոգևոր:
       Ձեր թերթի միջոցով ցանկանում ենք այդ տեսակետնե-    րը համառոտ կերպով ևս մեկ անգամ ներկայացնել, սա նաև՝ ի պատասխան աշխատանքի և սոցիալական ապահովության նախարարի անհիմն արտահայտությունների:
    Ընդունված օրենքը՝ «Սոցիալական ապահովության քարտերի մասին», իր էությամբ նույնն է, ինչ անհատական ծածկագիրը, որը մարդու համարակալում է և անընդունելի.
ա/ Ազգային և պետական անվտանգության, բ/ Սահմանադրության խախտման և մարդու իրավունքների ոտնահարման, գ/ Կրոնական և բարոյական տեսանկյուններից:
      Նախ՝ ոտնահարվում է մարդ-անհատի իրավունքները, անտեսվում է բնությամբ և սահմանադրությամբ ազատ մարդու արժանապատվությունը՝ երբ անձնական բնույթի տվյալները պարտադրաբար է տրամադրվում, քանի որ չտրամադրելու դեպքում նա զրկվում է աշխատելու և ապրելու, նպաստ-թոշակ ստանալու, իր զավակներին պահել-մեծացնելու տարրական իրավունքներից: Առավել մեծանում է վտանգը, երբ հարցը վերաբերում է ազգային անվտանգության ոլորտին, որովհետև տվյալների մշակման գործընթացը վերջնահաշվում անհատների հավաքական տվյալների կուտակմանն է հանգում: Օտարը, ոչ միայն դրսի-արտերկրի, այլև՝ մեր ներսի, օրենքի համաձայն ստանալու է մեր հայրենաբնակ ազգի տվյալները. ունեցվածքի, տնտեսության, ազգային, բարոյական ու իրավական պատկերացումների, հոգեբանական ու առողջական բնութագրի, սոցիալական ու ընտանեկան վիճակի, քաղաքական ու սեռական հակումների և այլ մանրամասների վերաբերյալ: Այսինքն, ազգն իր լավ ու վատ կողմերով դառնալու է բաց-տեսանելի և ըստ այդմ էլ՝ վերահսկելի, կառավարելի… Սա արդեն ազգային անվտանգության խնդրից զատ դառնում է նաև պետական անվտանգության հարց, քանզի ազգի ունեցվածքը, տնտեսական ու դրամական կարողությունները, գիտական ու մշակութային հզորությունները «սկուտեղի վրա» մատուցվում են օտարին, միգուցե՝ մեր ազգի թշնամիներին: Այն հանգամանքը, թե ընդհանուր համակարգիչը չի միանալու միջազգային համացանցին, ուստիև տվյալները գողանալը բացառվում է, սնանկ է, քանի որ այսօր ՀՀ-ում գնվում-վաճառվում է ամեն ինչ և սա ակնհայտ իրողություն է: Քանի դեռ մեր երկրի հիմնական ղեկը ուղղորդում են այսպես կոչված գերտերություններն ու ջհուդա-մասոնական օթյակները, չի գործելու ազգային ու պետական անվտանգության համակարգը, գաղտնիության օրենքով ապահովագրված չի լինելու ոչ մի անհատ կամ պետական կենսոլորտ: Այս ամենի թույլատրողը «Անհատական տվյալների մասին» օրենքի 3-րդ հոդվածն է. «անհատական տվյալ՝ նյութական կրիչի վրա գրավոր կամ այլ կերպ ամրագրված՝ ֆիզիկական անձին վերաբերող փաստերի, դեպքերի, հանգամանքների մասին ցանկացած (ընդգծ.՝ Ա.Ա.) տվյալ այնպիսի տեսքով, որը թույլ է տալիս կամ կարող է թույլ տալ նույնականացնել անհատի ինքնությունը…»:
     «Սոցիալական ապահովության քարտերի մասին» ՀՀ օրենքը արտաքուստ է միայն անմեղ թվում, և հատկապես հոդված 11-ում նշվող. «Սոցիալական քարտի համարը կիրառվում է քաղաքացիների անհատական տվյալները մշակելիս…» մասում ու հաջորդիվ հստակեցվում է, որ քաղաքացիները կկարողանան ստանալ աշխատավարձ, նպաստ, թոշակ և այլն ու նաև վճարել հարկեր, տուրքեր…, եթե ստանան սոցիալական ապահովության քարտ: Իսկ սրանից բխող մյուս սկզբունքներն ու «…անհատական տվյալները մշակելիս» հատվածը այս օրենքին, ըստ սահմանման միացնում են «Անհատական տվյալների մասին» ՀՀ օրենքը, որովհետև այլ օրինական կերպով հնարավոր չէ մշակել մարդկանց անհատական տվյալները: Իսկ «Անհատական տվյալների մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի «Անհատական տվյալների մշակման օրինականությունը» մասի 1-կետի 2-րդ ենթակետում ասվում է. «Անհատական տվյալները մշակվում են տվյալների սուբյեկտի կենսական շահերի պաշտպանության համար, երբ հիմքեր չկան ենթադրելու, որ նա, իմանալով մշակման մասին, չէր տա իր համաձայնությունը», ա՜յ քեզ բան, ոնց կարող է օրենքում ենթադրվել, թե կարող են հիմքեր լինել կամ չլինել անձի մասին տվյալներ հավաքելու համար: Ո՞վ է ենթադրելու…
       Այնուհետև, նույն հոդվածի 2-րդ կետում նշվում է. «Տվյալների սուբյեկտի համաձայնությունը անհատական տվյալների մշակման միանշանակ, ցանկացած ձևով արտահայտված կամավոր թույլտվությունն է», այսինքն, եթե օրենքը չի պարտադրում գրավոր տվյալների համակարգ, ապա այն կարելի է հավաքել նաև բանավոր… ու ավելացնել շա՜տ բան… դե հետո դատարանում ապացուցիր, որ այդ տվյալները դու չես տվել: Ամենավտանգավորը սակայն, հոդված 13-ն է. «Անհատական տվյալների փոխանցումն օտարերկրյա պետություններ»: Այստեղ ասվում է. «Անհատական տվյալներն օտարերկրյա պետություններ փոխանցվում են Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերին համապատասխան կամ սույն օրենքի 6-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերով»: Թե ինչքանով են գերակա միջազգային պայմանագրերն ու օրենքները մեր Սահմանադրության նկատմամբ, պարզաբանելու կարիք կարծում եմ չկա, իսկ «…սույն օրենքի 6-րդ հոդվածով նախատեսված հիմքերով»-ը ինչպես միշտ կարող է ենթադրել, որ ՀՀ քաղաքացին դեմ չի լինի, որ իր տվյալներն ասենք ԿՀՎ-ին, ԿԳԲ-ին, ՄՈՍՍԱԴ-ին կամ թուրքական գաղտնի ծառայություններին փոխանցվեն, իհարկե այդ կառույցների տեր՝ ժողովրդավար երկրների հայասեր իշխանությունների միջոցով…
       Ովքեր կփորձեն զատել «Սոցիալական ապահովության քարտերի մասին» և «Անհատական տվյալների մասին» ՀՀ օրենքները, ուրեմն նրանք վտանգավոր խաղերի մեջ են: Իզուր չէ, որ այս հարցում վերջերս մեծ եռանդ է ցուցաբերում «Սոցիոմետր» սոցիոլոգիական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Ահարոն Ադիբեկյանը, որը նաև «Ռոտարի» մասոնական ծագմամբ ակումբի անդամ է: Իսկ մարդկանց համարակալման ծրագիրը ուղղորդվում և ֆինանսավորվում է համաշխարհային գաղտնի կառավարության կողմից…
     Այս երկու օրենքները խախտում են նաև ՀՀ Սահմանադրության 19, 20, 22, 23, 24, 28, 29, 31, 33, 35 հոդվածները: Այսինքն ՀՀ քաղաքացին չի կարող օգտվել իր՝ առանց այն էլ թերի սահմանադրական իրավունքներից. սեփականության, ժառանգության, ժառանգելու, նաև աշխատելու, ազատ աշխատանք ընտրելու, սովորելու, բուհ ընդունվելու, ընտանիքի համար բարվոք կենսամակարդակ ստեղծելու, բժշկական ընդունելություն և բժշկական ծառայություն ստանալու, ծերության, հաշմանդամության պաշտպանվածության և այլ իրավունքներից:
      Ստացվում է մարդկությանը քարտավորելու՝ համարակալելու ջհուդա-մասոնական պարտադրանքը վեր է մեր Պետության Սահմանադրությունից: Եթե այդպես է, ապա մտածելու շատ բան ունենք… Առհասարակ, կարծում եմ ունենք:
       Վերջաբանի փոխարեն ասենք, որ մենք դեմ չենք քարտային համակարգին, պետությունն իր գործառույթներն իրականացնելու համար պիտի ունենա նման համակարգ: Սակայն, պիտի լինեն տարբեր ոլորտների քարտեր՝ սոցիալական, առողջապահական, հարկային, բանկային և այլն: Ամեն ոլորտում պիտի կուտակվեն տվյալ բնագավառին անհրաժեշտ տվյալները, իսկ քարտերի համարները պիտի փոփոխական լինեն, ինչպես անձնագրինը, այլապես կորած քարտին նույն համար տալը կնշանակի, որ դա քարտի համարանիշ չէ, այլ տվյալ մարդու անփոփոխ համարն է: Եվ սա է մարդու համարակալման ներկայիս խորհրդանիշը: Իսկ ինչ մնում է միջազգային փորձին, ապա ոչ մի երկիր նման մեկ-քարտային համակարգ չունի, առավել ևս նման ապազգային ու ամենաթող օրենքներով:
    
Հայ Արիական Միաբանության Գերագույն Խորհուրդ

Պ Ա Տ Ա Ս Խ Ա Ն – 2

Արձակուրդ է մեկնել նաև «Երկիր» շաբաթաթերթի աշխատակազմը և մենք ներքոգրյալ պատասխանը ևս տպագրում ենք «Հայ-Արիներ»-ում, ու կրկին հուսով ենք, որ հարգարժան Սպարտակ Սեյրանյանը (շաբաթաթերթի խմբագիրը) չի նեղանա մեզանից, քանզի մեր գաղափարական սկզբունքների մեջ մենք շատ ենք կարևորում սույն թեման:

«Երկիր» շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր՝ Սպարտակ Սեյրանյանին

        Հարգելի Ս. Սեյրանյան.
       Անչափ ուրախալի է, որ ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ պաշտոնաթերթն իր թողարկումներում սկսել է առավել հաճախակի անդրադառնալ ազգ, ազգային գաղափար և ազգային պետություն կարևորագույն հասկացություններին: Շատ էական է, երբ հատկապես պաշտոնաթերթի խմբագրականում է նաև արժևորվում ազգային գաղափարներով առաջնորդվող քաղաքական կառույցների անհրաժեշտությունը, նշելով, որ համաշխարհային համատարած համապարփակեցման պայմաններում կգոյատևեն միայն ազգային գաղափարներ ունեցող և դրանցով առաջնորդվող ազգերն ու երկրները:
       Սակայն, վերջերս «Երկիր»-ի ս/թ. 16-22 հուլիսի թիվ 27 (1801) թողարկման մեջ դրված էր շատ հարգելի Էդվարդ Հովհաննիսյանի «Ազգ համակարգը» հոդվածը, որում մեր կարծիքով կան շատ մտահոգիչ պարզաբանումներ: Ծանոթ լինելով նրա մի շարք աշխատություններին, պարզապես տարակուսանք է առաջանում այս հոդվածի մտքերի և նախկինների՝ հակադրելիության առումով, և թե ինչու՞ է դրվել հատկապես այս հատվածը…: Նախ ասեմ, որ Է. Հովհաննիսյանն իր «Պետություն և իշխանություն» գրքում հստակորեն ասում է. «Այնուամենայնիվ, անհրաժեշտ է հստակեցնել ազգայինի և ազգայնականի տարբերությունը, որպեսզի մեկը չհամարվի դրական և ընդունելի, իսկ մյուսը՝ բացասական    և անընդունելի վարդապետություն: Մենք առաջարկում ենք օգտագործել պաշտել բառի տարբերակը, այսինքն օգտագործել «ազգապաշտ» հասկացությունը, ինչպես մենք օգտագործում ենք գաղափարապաշտ, նյութապաշտ, իրավապաշտ, ցեղապաշտ բառերը, որոնց դրական կամ բացասական արժեք լինելը որոշվում է ոչ թե «պաշտությամբ», այլ նրանով, թե ի՞նչ ենք պաշտում: Եթե պաշտում ենք արդարությունը, օրենքը, հավասարությունը կամ Աստված, հազիվ թե որևէ մեկը կարողանա մեզ մեղադրել: Իսկ եթե մենք պաշտում ենք բռնությունը, անարդարությունը կամ թմրեցուցիչները, մեզ իրավունքով կարող են դատապարտել: Իսկ եթե մենք հայտարարում ենք, որ պաշտում ենք ազգը, որը մեզ համար հիմնական արժեք է, ապա որևէ մեկը չի կարող մեզ մեղադրել հանցագործության մեջ: Ուրեմն եկեք պայմանավորվենք, որ մեր ազգայնականությունը այն բնական ազգապաշտությունն է, առանց որի չի կարող գոյատևել ոչ մեր ազգը և ոչ էլ մարդկությանն անհրաժեշտ ազգային ներդաշնակ բազմազանությունը»: Հրաշալի է ձևակերպված, սակայն ինչո՞վ է տարբերվում ազգապաշտը ցեղապաշտից, վստահ ենք՝ ոչ մի բանով, ուստի չի կարելի ցեղ սիրել-պաշտելը համարել անարդարություն կամ թմրամոլություն… Առավել ևս, որ Է. Հովհաննիսյանն այդ նույն գրքում արդարացնում է Գարեգին Նժդեհի տեսությունն ու գործունեությունը, այսինքըն՝ ցեղակրոնությունն ու ցեղապաշտությունը. «Հայկական անիշխանության վառ արտահայտություն կարելի է համարել Գարեգին Նժդեհի կողմից ստեղծված ցեղակրոն գաղափարախոսությունը, որն ունի զուտ հայկական բովանդակություն: 2001թվականի հունիսի 8-ին Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայում տեղի ունեցավ Գարեգին Նժդեհի 115-ամյակին նվիված գիտական խորհրդաժողով, որը կազմակերպվել էր Հայաստանի կառավարության նախաձեռնությամբ և որին ներկա էին Հայաստանի վարչապետը, Հայաստանի Ազգային Ժողովի պատգամավորներ, գիտնականներ և հասարակական գործիչներ: Նժդեհի կյանքին նվիրված վերլուծությունները կրում էին անաչառ բնույթ և նշում էին նրա արժանիքները գրականության, հռետորության, ազգային և քաղաքական բնագավառներում: Նշվում էր, սակայն, նաև նրա անիշխանական վարքագիծը կուսակցության և Հայաստանի կառավարության որոշումների նկատմամբ: Մինչդեռ Նժդեհի ամբողջ կյանքի փիլիսոփայությունը, ազգային և հասարակական վարքագիծը որոշվում էր նրա ցեղակրոն համոզմունքով, որը դժբախտաբար, այսօր շատերի համար մնում է անհասկանալի և առիթ է տալիս տարբեր սխալ մեկնաբանությունների համար: Հրեաները նույնպես իրենց ցեղակրոն են համարում, որովհետև երբ մի անձնավորություն հուդայական հավատք է ընդունում, ինքնաբերաբար համարվում է հրեա ցեղին պատկանող: Ճիշտ հակառակն է Նժդեհի ցեղակրոնությունը: Ցեղը նրա համար բարձրագույն և հիմնական արժեք է և հենց ցեղն է, որ մեր իսկական Աստվածն է: Այսինքն, ոչ թե կրոնն է ծնում ցեղը, այլ ցեղը՝ կրոնը: Ցեղակրոնության այս տարբերակը բացատրում է Նժդեհի կյանքի ճանապարհը: Եթե ցեղը նրա համար Աստված է, ուրեմն նրա շահերի պաշտպանությունը պետք է կատարվի ամեն գնով: Այստեղից էլ գալիս է Բյուրոյին հակադրվելը, Հայաստանի իշխանություններին չենթարկվելը, գերմանացիների հետ համագործակցելը: Սակայն ոչ մեկը չի կարող Նժդեհին մեղադրել, որ նա դավաճանել է իր Աստծուն՝ ցեղին: Նժդեհն այն մարդն էր, որ գծեց այն գիծը, որով պետք առաջնորդվեն ազգային աշխարհայացք ունեցող բոլոր ժողովուրդները, և առաջին հերթին հայ ժողովուրդն, իր ազգային իղձերի իրականացման ճանապարհին անխուսափելիորեն բախվելու է անիշխանական վարքագիծ ընտրելու անհրաժեշտության հետ, քանզի, ինչպես տեսանք, անիշխանությունն ընդունված կարգից շեղվելն է և արդարության մեկ ուրիշ սկզբունքով ղեկավարվելը: Եթե մենք ղեկավարվենք ազգային արժեքներով ու շահերով, անխուսափելիորեն ստիպված կլինենք շրջանցել այն օրենքները, որոնք ազգային շահերը չեն պաշտպանում, կամ նրանց փոխարեն պաշտպանում են պետական շահերը՝ այդ պաշտպանությունը ներկայացնելով որպես ազգային շահերի պաշտպանություն: Մեր կարծիքով այստեղ անհրաժեշտ է քննարկել մի խնդիր, որի քննարկումը կամ ընդհանրապես տեղի չի ունենում և կամ էլ տեղի է ունենում՝ ելնելով աշխարհում ստեղծված քաղաքական մթնոլորտից, որը մեզ պարտադրվում է հարմարվել այդ մթնոլորտին և որդեգրել այն շինծու սկզբունքը, թե ապազգային լինելը առաջադիմություն է, իսկ ազգայնականությունը՝ հետամնացություն:»: Ամբողջությամբ կիսում ենք արտահայտված մտքերը, սակայն, վերոնշյալ հոդվածում այս ոգին ինչ-ինչ պատճառներով տատանվում է…
         Իր «Ազգ համակարգը» հոդվածի մեջ Է. Հովհաննիսյանն ասում է. «Իսկական ազգասիրությունը, մարդասիրությունը, ընտանեսիրությունը բացառում է ցեղապաշտությունը, մարդյատյացությունը և այլն: Մեր ազգ-սիրո մեջ արդեն ներկա    է ազգասիրությունը ընդհանրապես, որովհետև արժեքների ցանկում հատուկ տեղ է գրավում ազգային ներդաշնակությունը: Այդ հատուկ գնահատականով էլ այն պայմանավորված է մեր ես-համակարգի հետ»: Նախ, թե ինչ է «ազգ-սերը», իրոք անհասկանալի է, եթե դա հենց ազգասիրությունն է, ապա էլ ինչ կարիք կա նոր բառաստեղծության: Բայց ամենամտահոգիչը դա ցեղապաշտությանը և մարդյատյացությանը կողք-կողքի տեսնելն է: Ցավում եմ, որ նման մակարդակի անձը չի նկատել այս վտանգավորությունը: Ցեղապաշտությունն ակնկալում է հասնել ցեղի կատարելությանը, ցեղամարդու, ցեղապաշտ ընտանիքի և տոհմի միջոցով՝ առաջնորդվելով ներցեղային օրենքներով ու բարոյականությամբ: Ցեղապաշտը գերադասում է իր ցեղը (ազգը) բոլոր ազգերից այնպես, ինչպես երեխան իր մորը՝ ուրիշի մորից, զինվորն իր հայրենիքը՝ այլ երկրներից: Ցեղամարդը պաշտում է իր ցեղը՝ երբեք չնվաստացնելով այլ ազգերի և բացառելով այլամերժությունը: Բնության մեջ յուրաքանչյուր տեսակ ապրում է իրեն հատուկ օրենքներով և կիրառելով դրանք՝ ձգտում է ինքնապահպանության, որը հավերժելու նախապայմանն է: Ցեղապաշտության նույնացումը ցեղամոլության (ռասիզմ) հետ, որը բնորոշում է սոցիալական և էթնիկական խմբերի, դասակարգերի և պետությունների միջև հարաբերությունների մի տիպ, որի բնույթը գիտակցվում և ուղղություն է ստանում սոցիալական ու մշակութային տարբերությունները մարդաբանական հատկանիշներով բացատրող գաղափարներով, անհիմն է, քանի որ ցեղապաշտությունը որևէ խավի կամ պետության մենաշնորհ չէ, այն մերժում է դասակարգումները. ցեղապաշտ կարող է լինել ամեն ոք…
    Սա շատ վտանգավոր նախադեպ է, երբ հատկապես           ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ պաշտոնաթերթում է այն արծարծվում: Չխորանալով այլ վիճելի պարզաբանումների մեջ, երևի թե կարիք չկա դրանք հրապարակայնորեն հայտնել, միգուցե ընթացս պարզաբանենք միմյանց, միայն նշենք, որ այն բացատրությունը, թե. «Եթե մենք հրաժարվենք այն մոտեցումից, որը ազգը պառակտում է հասարակագիտական տարրերի, և փորձենք ներըմբռնման միջոցով ընկալել ազգ-ամբողջությունը, ապա կտեսնենք, որ ազգի կեցությունը չի որոշվում և չի սպառվում ո’չ ցեղով, ո’չ լեզվով, ո’չ կրոնով, ո’չ տարածությամբ և ո’չ էլ պետական գերիշխանությամբ, թեպետ բոլոր ցուցանիշները կարևոր են ազգային կեցության համար: Մեր կարծիքով՝ ճշմարտությանը ամենամոտ են կանգնած նրանք, ովքեր ասում են, որ ազգը պատմական ճակատագրի միասնություն է…Պատմական ճակատագրի միասնության գիտակցությունը ազգային գիտակցությունն է»:
      Հարգարժան Ս. Սեյրանյան, եթե պատասխանենք վեր-   ջին պարբերությունից սկսյալ, ապա պիտի նշենք, որ այո’, «պատմական ճակատագրի միասնության գիտակցությունը ազգային գիտակցությունն է» ինչպես նշվում է հոդվածում, սակայն, այդ գիտակցությունը ձևավորվել և գենետիկորեն ամրագրված է ներցեղային օրենքների ու բարոյականության, լեզվամտածողության, հավատամքի տիեզերաճանաչողությամբ ձևավորված աշխարհայացքի, բնօրրան-տարածքի բնակլիմայական պայմաններին ներդաշնակ հոգեկերտվածքի, ազգ-ցեղ-պետություն գաղափարախոսության և այլ «ցուցանիշների» վրա և նշված «ազգ-համակարգը» այսպիսին է, այս բոլորի ամբողջությունը, իսկ եթե անհրաժեշտություն կա մեկ պարբերությամբ դա նշել, ապա մեր կարծիքով ազգը ոչ թե «պատմական ճակատագրի միասնություն» է, այլ՝ արարչական գենի արգասիք, և գենետիկ հիշողությունն է ապահովում ազգի պատմության անքակտելիությունն ու առաքելությունը:
        Ամեն դեպքում, իսկապես շնորհակալ ենք, որ գոնե «Երկիր» շաբաթաթերթը սկսել է լրջորեն արծարծել մի կարևորագույն թեմա, որի շարունակական լինելու դեպքում կբացահայտվեն՝ ով ենք մենք, որտեղից ենք գալիս, ինչ ենք ուզում և ուր պիտի գնանք հարատև հարցադրումները:

Արմեն Ավետիսյան՝
Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ

ՀԵՌՈՒ՝  ՄԵԶՄԷ  ԱՅԴ  ԱԽՏԸ

    Անկախաբար ցեղային, ազգային, կրոնական, քաղաքական ու ընկերային խմբաւորումներէ, մարդկութիւնը երկու հիմնական խմբաւորում ունի՝ արու եւ էգ: Կեանքի շարունակականութիւնը պայմանաւորուած է երկու սեռերուն միացումէն: Արուի եւ էգի առողջ եւ բնական զուգաւորումն է որ նոր կեանքի ծնունդ կու տայ, եւ այդ պատճառաւ ալ անոնց միջեւ ամուսնութիւնը, ընտանիք կազմելը բնական երեւոյթ է: Թէեւ կան զոյգեր, որոնք ամուսնութեան եւ ընտանիք կազմելու դասական ձեւակերպութիւններուն եւ պարտաւորութեանց չեն ուզեր ենթարկուիլ եւ կան նաեւ բազմակին ու բազմա-ամուսին մարդկային ընկերութիւններ, բայց եւ այնպէս, կեանքի հիմնական օրէնքին ենթարկւելով, այդ բոլորը կը կատարուին արուի եւ էգի միջեւ, եւ միայն անոնց է որ կը տրուի (կը տրուէր) ընտանիք կազմելու իրաւունքը:
      Սակայն այսօրուան արտառոց աշխարհին մէջ կեանքի այս հիմնական օրէնքն ալ սկսած է խախտիլ: Ճիշդ է որ միասեռականներ եւ լեզպիէններ միշտ ալ գտնուած են մարդկութեան մէջ, բայց անոնք քիչ ու գաղտնի եղած են: Այդ բացառութիւնները իրենց մեղքին, յանցանքին գիտակից ըլլալով կամ հանրային կարծիքէն ամչնալով ու հալածուելով, գոց դռներու ետին գոհացում տուած են իրենց անբնական ցանկութիւններուն: Այսպէս, Եգէական ծովուն մէջ գտնուող Լեզպոս կղզին հաւաքավայրը եղած էր յոյն միասեռական չաստուածուհիներուն եւ անոնց հետեւորդ հելլէնուհիներուն, որոնք հո’ն միայն կրնային ազատօրէն գոհացնել իրենց անբնական ցանկութիւնները: Ի դէպ, Լեզպոս կղզիին անունով ալ կոչուած է այդ հիւանդութիւնը: Բայց, ներկայ աշխարհին մէջ, ինչպէս բոլոր տարօրինակութիւնները, միասեռականները եւ լեզպիէնները եւս բազմացած են եւ տեղ-տեղ ընտանիք կազմելու իրաւունք ալ ստացած են: Նոր-նոր հաճոյքներու հետամուտ երիտասարդութեան համար չկայ սահման ու թապու: Սկսած է նոյնիսկ լկտի յանդգնութիւն մը երեւան գալ՝ դատապարտելու համար այն դասակարգերն ու անհատները, որոնք կը քննադատեն ու կը պախարակեն այդ ախտավարակ հիւանդութեանց հետեւորդները:
        Անոնցմէ վերջինն է Քրիսթոֆըր Ադամեան, որ ,,Armenian Report,, ի 10 Ապրիլի թիւով այդ դասակարգին պաշտպանութիւնը կը կատարէ, քննադատելով նոյնիսկ հայութիւնը որ քայլ չի պահեր կեանքի ներկայ ընթացքին հետ՝ սիրով ընդունելու համար կէյ  եւ լեզպիէն ընտանիքներու կազմութիւնը: Ան կարեւոր կը նկատէ կէյերու ամուսնութիւնը, որուն պէտք է նեցուկ կանգնին (եղեր) ընկերութեան նոյնիսկ  ամէնէն պահպանողականները, որպէսզի, անոնք կարենան «ընտանիք» կազմել եւ միախառնուիլ ընդհանուրին: Աւելի համոզիչ ըլլալու համար ան ամփոփ պատմութիւնը կու տայ, թէ ե՞րբ եւ ո՞ւր արտոնուեցաւ կէյերու եւ լէզպիեններու ամուսնութիւնը, յորդորելով, նաեւ որ հայութիւնը ետ չմնայ  այն «կարեւոր» շարժումէն: Եւ յետոյ սպառնալիքի պէս կ’աւելացնէ, թէ հայերը ուզեն կամ չուզեն, կէյերու իրաւունքները իբրեւ յառաջադիմութեան անբաժան մասը, Եւրոպական Խորհուրդը ու Եւրոպական Միութեան կողմէ պիտի պարտադրուին Հայաստանին, զուգահեռաբար ազգային ու կրոնական փոքրամասնութիւններու մարդկային իրաւունքներուն: Բայց մտավախութիւն մը ունի կէյերու պաշտպան պարոնը. «Տրուած ըլլալով կոմունիզմի ազդեցութիւնը եւ Պապին աւանդական հակակրանքը միասեռականութեան դէմ, երկիրը (Հայաստան) օգնութեան պէտք պիտի ունենայ ընդունելու համար այդ հիմնական մարդկային իրաւունքը»: Եւ ահավասիկ, օգնութեան, առաջին կոչը արձակած է կէյերու պաշտպան Քրիսթոֆըր Ադամեան: Ան ուրախութեամբ կը տեղեկացնէ նաեւ թէ կէյերու եւ լեզպիէններու ընկերակցութիւններ արդէն գոյութիւն ունին Լոս Անճելըսի, Փարիզի եւ Նիւ Եորքի հայ համայնքներուն մէջ, թէեւ անոնց անդամները գրեթէ անգոյ են հայաստանեան եւ սփիւռքեան երկխօսութեան մէջ: Մարդկային իրաւունքներու այս ջերմ պաշտպանը կ’ակընկալէ որ հիւանդներու եւ ախտաւարակներու այս դասակարգն ալ մաս կազմէր ազգային երկխօսութեան կուսակցութիւններուն եւ զանազան կազմակերպութիւններու կողքին:
      Քաղաքակրթութեան ամէնէն «նրբացած» աստիճանին հասած այս պարոնը տալիք պատգամ ալ ունի հայ ազգին. «Մենք կամ կը նստինք ու դիտենք իբրեւ կրաւորական ականատեսներ, եւ կամ, կրնանք արտայայտուիլ մամուլով եւ կրօնական ու քաղաքական կազմակերպութիւններու մէջ, ցոյց տալու համար որ հայերը պարզապէս հնացած ու պահպանողական ուժ մը չեն ընկերութեան մէջ, այլ, մեր սերունդի նոր գտած զարգացումին ու տնտեսական յառաջադիմութեան կ’ընկերանայ նաեւ յառաջադիմութիւնը», կ’ըսէ ան: Եւ այդ յառաջադիմութիւնը, ըստ այս «մասնագէտ»-ին, միասեռականութիւնն է՝ արուամոլութեանը, լեզպիանիզմը:
        Բարեբախտաբար այս ախտաւորները իրարու հետ չեն կրնար սերնդագործել, եւ հետեւաբար, զարկ տալով աստուածային բնատուր այդ շնորհքին, երբեք իրենց մէջ չեն կրնար բազմանալ: ՈՒրեմն, համազգային պայքարով կարելի է չէզոքացնել զանոնք, արգելք հանդիսանալով անոնց տարածման: Թող քաշուին իրենց առանձնարանները, Լեզպոս կղզիները, եւ գոց դռներու ետին թող գոհացում տան իրենց հիւանդագին կիրքերուն: Հեռո’ւ, հեռո’ւ թող մնան մեզմէ այդ ախտաւորները, որպէսզի անմեղ ու անգիտակից զոհեր չվարակուին իրենցմէ եւ չաղարտեն հայութեան անունը:
         Չեմ գիտեր թէ կրցա՞յ ընթերցողին հասկանալի դարձնել հրէշային այս շարժումին ահաւորութիւնը, որուն դէմ եթէ ազգովին չպայքարինք, մարդկութեան ներկայ ապրելակերպով, անհաւանական չէ որ մեր ժողովուրդն ալ տայ իր զոհերը:
        Հակառակ ամբողջ կեանքիս ընթացքին ըմբոստ ու յանդուգն մէկը եղած ըլլալուս եւ կարծրացած սխալ մտայնութիւններու եւ գործելակերպի դէմ պայքարած ըլլալուս, կասկած մը զիս կ’անհանգստացնէ. արդեօ՞ք ես հինցած, պահպանողական ու ժամանակավրէպ մէկը դարձած եմ չհասկանալու համար նոր ժամանակներու եւ շարժումներու պահանջքը:
      Ահա այս կասկածս փարատելու համար, եւ եթէ ճիշդ է ընդդիմութիւնս այս ախտաւոր շարժումին դէմ, կոչ կ’ուղղեմ հայ մամուլին – Հայաստան եւ Սփիւռք – համազարկ բանալ ազգային մեր կեանքը խաթարող ու կազմալուծող այս ախտին եւ անոր «մասնագէտ» ջատագովներուն դէմ, առաջքը առնելու համար այս նոր աղէտին:

Հայկ Նագգաշյան (Մոնթրէալ)
«ԶԱՐԹՕՆՔ» օրաթերթ, երեքշաբթի,1 Յունիս, 2004թ

ՀՀ Գլխավոր Դատախազ՝
պրն. Աղվան Հովսեփյանին

          Ազգային Համաձայնության Խորհրդարանի ս/թ. հուլիսի 15-ի որոշմամբ դիմում ենք Ձեզ հետևյալ միջնորդությամբ.
     Բեյրութում հրատարակվող «Զարթոնք» թերթը դեռևս 1989թ. 17-20 հունվարին ազդարարեց, որ «Հ. Գալստյանը «Ղարաբաղ» կոմիտեի բոլոր անդամների համար ամենամսյա աշխատավարձ է ստանում սիոնիզմի շրջանակներից՝ Հայաստանը Արևմտյան Հայաստանի ճակատագրին հասցնելու համար» (հավելված. N1):
      Հայաքանդ այդ ծրագիրը իրականացվեց ամենայն հետևողականությամբ և շուտով ամբողջ Հայաստանը դարձավ աղետի գոտի, Հայ ազգը ապրեց գաղթի երկրորդ խոշոր ալիքը՝ 1915 թվականից հետո:
       Հաշվի առնելով այդ բոլորը, ՀՀ Ցեղասպանության դեմ պայքարող վետերանների միությունը 1992թ. հոկտեմբերի 20-ին, 1994թ. հոկտեմբերի 7-ին և 1992թ. մայիսի 12-ի «Հայտարարությամբ» դիմել է ՀՀ գլխավոր դատախազ Ա. Գևորգյանին, որպեսզի «Ղարաբաղ» կոմիտեի 11 անդամներն ու նրանց ՀՀՇ պարագլուխները դատվեն որպես ազգի դավաճաններ: (հավելվածներ. N 2,3,4):
       Սույն դիմումները ընթացք չստացան:
     1993թ հուլիսի 7-ին ՀՀ նախագահի նստավայրի առջև կազմակերպած միտինգում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը որակվեց որպես թուրք-յաթաղանի գործակալ և գրավոր պահանջ ներկայացվեց նրան՝ անհապաղ հրաժարական տալ, բայց ապարդյուն: (հավելված. N5):
    1998թ. դեկտեմբերին ՀՀ նախագահին առընթեր քաղաքկան խորհուրդը իր գնահատականը տվեց նախորդ իշխանությունների հանցավոր գործունեության հետևանքով Հայաստանում առաջացած ողբերգական վիճակի մասին: (հավելված. N. 6)
     Թվում էր, թե սույն լրջամիտ փաստաթուղթն, ի վերջո   հիմք կծառայեր նախորդ իշխանությունների դեմ դատական գործ հարուցելու համար: Սակայն, դա տեղի չունեցավ պատճառաբանելով, որ չի կարելի վերադառնալ «37 թվականին» (հավելված N. 7):
     Նման անպատժելիության հետևանքով առ այսօր շա-րունակվում են հայաքանդ գործարքները ինչպես կառավարական որոշ օղակների, այնպես էլ մեր թշնամի ուժերից սնվող ընդդիմադիր հրոսակախմբերի կողմից: Գործը հասել է նույնիսկ նրան, որ երկրի նախագահի թեկնածու է առաջադրվում այսօր Լ.Տ.Պ-ն ու նրանք ովքեր թշնամանք են սերմանում հայը հայի դեմ ու հողին հավասարեցնում երկրի միջազգային հեղինակությունը, սեպ խփում, Հայաստանի և Արցախի միջև: (հավելված. N. 8)
         Մինչդեռ, Լոնդոնի Լորդերի Պալատի խոսնակ բարոնուհի Կարոլայն Կոքսը մեր ուշադրությունն է հրավիրում հայերի միջոցով հայերի ցեղասպանություն փաստի վրա: Նրան մտահոգում են «Հայազգի նորագույն թալեաթները և էնվերները, որոնք ծլեցին – ծաղկեցին Հայաստանում ՀՀՇ-ական տիրապետության տարիներին, Լ.Տ.Պ-ի գլխավորությամբ և ոչ մի գնով չեն էլ ուզում և չեն էլ հեռանա ասպարեզից ու հանձնվեն պատմության դատին»: (հավելվածներ. N. 9.10): Նույնիսկ հայաքանդ գործիչներից մեկը՝ Խաչիկ Ստամբոլցյանն է հարց դնում նախորդ իշխանություններին դատարանի առջև կանգնեցնել, որակելով նրանց որպես ՊԱԿ-ի գործակալներ: (հավելվածներ. N.11,12)
     Վերոգրյալից ելնելով պահանջում ենք, ի վերջո, Հայաստանի այսօրվա ողբերգական իրադրության հանցագործներին դատել որպես ազգի դավաճաններ:
         Ի դեպ, 2003թ մայիսի 26-ին N. 24 գրությամբ դիմել ենք ՀՀ Գլխավոր Դտախազ Ա. Թամազյանին, որպեսզի միջոցներ ձեռնարկվի Արտաշես Գեղամյանի հայտարարությամբ արված՝ 17 հայ կոչեցյալների կողմից արտասահմանի բանկերում դրված 3,5 մլրդ. դոլարը վերադարձնել Հայաստան (հավելվածներ. N.13,14): Դիմումը մնաց անհետևանք:
    Հուսով ենք, որ սույն դիմումը չի արժանանա նույն ճակատագրին:
    Կից ներկայացնում ենք նախորդ իշխանությունների հանցագործություններին վերաբերվող այլ նյութեր:
         Նպատակահարմար ենք համարում այն հարցերի շուրջը անձնական զրույցի հրավիրել Ազգային Համաձայնության Խորհրդարանի նախագահ՝ Իշխան Թովմասյանին, Հայ Արիական Միաբանության առաջնորդ՝ Արմեն Ավետիսյանին և ինձ՝ Սամվել Պողոսյանին:
Առդիր՝ «63» էջից:
Ցեղասպանության դեմ պայքարող պատերազմի և աշխատանքի վետերանների միության նախագահ՝ Սամվել Պողոսյան, հուլիսի 19, 2004թ.
Հ. Գ. – Փաստաթղթերի փաթեթն արդեն հանձնված է:

Հայ Արիական Միաբանությունը, «Հայ Դատ», «Հայրենիք-Սփյուռք» միություն, «Մաշտոց միավորում», Հայ եկեղեցասիրաց տիկնանց պատմամշակութային միություն և «Անահիտ» հայրենակցական բարեգործական հասարակական կազմակերպությունները, Աբովյանի ազգային ուժերի միացյալ դաշինքը, «Նժդեհյան Ցեղակրոն» և «Ազգային Վերածննդի» կուսակցությունները, «Հայ-Արիներ», «Հանուն Հայրենիքի Հիրուր Խետ», «Վասն հայության», «ԱՐԱ-ՏԱ» թերթերի խմբագրությունները, բազմաթիվ ազատամարտիկներ ՀՀ իշխանություններին դիմել են երկու ազգանվեր նախաձեռնությամբ, որոնք ներկայացնում ենք ստորև: Վստահ ենք, որ դրանք կարժանանան մեր հարյուրավոր ընթերցողների աջակցությանը:                                          «Հայ-Արիներ»                      
 
ՀՀ նախաագահ՝ Ռ. Քոչարյանին
ՀՀ վարչապետ՝ Ա. Մարգարյանին
ՀՀ ԱԺ նախագահ՝ Ա. Բաղդասարյանին

       Հարգարժան տիարք.
    19-րդ դարի վերջին Արևմտյան Հայաստանի Սատաղ բնակավայրում գտնված Անահիտ դիցուհու պղնձաձույլ արձաններից մեկի գլուխն ու ձեռքի մի մասը դեռևս գտնվում են Լոնդոնի Բրիտանական թանգարանում: Իհարկե, կան էլի շատ ազգային մշակութային և պատմական արժեքներ, որոնք գտնվում են տարբեր երկրներում և դրանք նույնպես Հայաստան վերադարձնելու կարիք կա, ինչը անհրաժեշտ է անել աստիճանաբար:
    Այս ձեռնարկը կհանդիսանա լուրջ պատմական քայլ՝ Հայոց Ազգային Արժեքները վերագնահատելու, նրանցով զորեղանալու և մեր ազգային միասնությունն ու կամքը վերահաստատելու ճանապարհին:
      Վստահ ենք, որ հայ մտավորականությունը, Հայաստանի հանրությունը կսատարեն Ձեզ այս ազգանվեր գործում:
        Մենք կոչ ենք անում նաև համայն հայությանը՝ օժանդակելու հայրենի իշխանությունների այս աննախադեպ ձեռնարկմանը, անփոխարինելի մշակութային արժեքների վերադարձի կազմակերպմանը:
ՀՀ վարչապետ՝ Ա. Մարգարյանին

        Հարգարժան վարչապետ.
        Երկար ժամանակ է Երևանում կա Գարեգին Նժդեհի անունով հրապարակ: Գիտենք նաև, որ Ձեր անձնական ներդրումը կար 2001 թվականը Հայաստանում Նժդեհյան տարի կոչելու առումով: Բազմաթիվ գրքեր են հրատարակվել և վերահրատարակվել մեծ հայորդու կյանքն ու գործունեությունը, գաղափարները վերհառնելու համար: Գարեգին Նժդեհն այսօր վերագնահատվում է և մենք որպես հայ ազգայնականներ պատրաստ ենք աջակցելու այս և նման այլ ազգային ձեռնարկներում:
        Սակայն, մեզ մտահոգում է այն հանգամանքը, որ Նժդեհի անվան հրապարակում շարունակում է կանգնած մնալ    Ս. Սպանդարյանի արձանը: Սա անընդունելի է երկու տեսանկյունից, նախ՝ Գարեգին Նժդեհը համայնավարների հետ անհաշտ պայքարում պաշտպանեց Լեռնահայաստանը ու մինչև կյանքի վերջը հալածվեց նրանց կողմից և բարոյական ու արդարացի չէ այս արձանի գոյությունը հայ ազգային գաղափարախոսի և զորավարի անվան հրապարակում: Եվ երկրորդը՝ վերջ ի վերջո մեծ հայորդու արձանը պիտի լինի՞ Հայոց մայրաքաղաքում, թե՞ ոչ: Մենք գտնում ենք, որ պիտի լինի և այն վստահաբար կդառնա քաղաքամայր Երևանի ազգային միջոցառումների կարևոր հավաքատեղի:

Արցախյան պատերազմի
վիրավոր և հաշմանդամ ազատամարտիկների
/զինծառայողների/ և զոհվածների ընտանիքների պ ա հ ա ն ջ ը
ՀՀ Կառավարությունից և ՀՀ Ազգային Ժողովից.

1. Բավարարել զոհված և հաշմանդամ ազատամարտիկների բնակարանային հարցը, որն ստուգվել և հաստատվել է ՀՀ ՊՆ կողմից կազմված հանձնաժողովով:
2. Զոհված և հաշմանդամ ազատամարտիկների /զինծառայողների/ թոշակի նվազագույնը /3-րդ խմբի հաշմանդամ/ հավասարեցնել ներկայումս թոշակի գնացող զինծառայողների /ենթասպայի/ թոշակին, իսկ հաջորդ խմբերի ավելացումը կատարել գործող սանդղակով:
3. Ընդունել օրենք՝ «կամավոր ազատամարտիկի» կարգավիճակի մասին, որոնք վեց ամիս և ավելի  եղել են ճակատային առաջին գծում:
4. Օրենքով վերականգնել բոլոր ազատամարտիկների արտոնություններն ու իրավունքները:

Օրենսդրական նախաձեռնությամբ հանդես եկող
նախաձեռնող խումբ՝

1. Արմեն Վ. Ավետիսյան – ՀԱԲ-ի հազարապետ, «Կոտայք» գնդի գլխավոր հրամանատար, ՀԱՄ առաջնորդ,
2. Պարգև Մխիթարյան – «Արծիվ-28» ջոկատ,
3. Յուրա Պապյան – «Կարիճ» ջոկատ,
4. Հայկ Հարությունյան – «Սոսե մայրիկ» ջոկատ,
5. Սսյա Բարխուդարյան – «Ադանա» ջոկատ,
6. Լենդրուշ Գեղամյան – «Արամո» ջոկատ,
7. Գևորգ Սուքիասյան – «Արամ Մանուկյան» ջոկատ,
8. Արմեն Ռ. Ավետիսյան – (5-րդ բրիգադ),
9. Հ. Մեսրոպյան – Հայ Արիական Միաբանության «Արցախի պատերազմի մասնակիցների» խորհուրդ:

Ինքնապաշտպանությունը – դա միակն է արվեստներից, որի թերությունները գրչի, վրձնի, մուրճի փոխարեն սրբագրում է թշնամու արնոտ սուրը:
Ապահով չէ այն ժողովուրդը, որը կատարելապես չի տիրապետում այդ արվեստին:                                        Գ. Նժդեհ

ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՀԱՅՈՑ ԱՐՔԱՆԵՐԻ
Սարդուրյան հարստություն
1. Արամե                                        (860-840)
2. Սարդուր Ա.                                 (840-825)
3. Իշպուինի                                    (825-810)
4. Մենուա                                       (810-786) 
5. Արգիշտի Ա.                                 (786-764)
6. Սարդուր Բ.                                 (764-735)
7. Ռուսա Ա.                                     (735-713)
8. Արգիշտի Բ.                                 (713-685)
9. Ռուսա Բ.                                     (685-645)
10. Սարդուր Գ.                                (645-635)
11. Սարդուր Դ.                                (635-625)
12. Էրիմենա                                    (625-617)
13. Ռուսա Գ.                                    (617-609)
14. Ռուսա Դ.                                    (609-590)    

Երվանդունիների հարստություն
1. Երվանդ Ա. Սակավյաց               (580-560)
2. Տիգրան Երվանդյան                  (560-535)
3. Հյուդարնես Ա.                           (6 դ վերջ Ք.ա)
4. Հյուդարնես Բ.                           (5 դ սկիզբ Ք.ա)
5. Հյուդարնես Գ.                           (5 դ կես Ք.ա)
6. Արտաշիր                                  (5 դ երկրորդ կես Ք.ա)
7. Երվանդ Բ.                                 (404-360)
8. Երվանդ Գ.                                 (331-300)
9. Երվանդ Դ. վերջին                     (220-201, Մեծ Հայքի
                            կենտրոնական և արևելյան շրջաններում)

Արտաշեսյան հարստություն
1. Արտաշես Ա Բարի                                 (189-160)
2. Արտավազդ Ա                                       (160-115)
3. Տիգրան (Տիրան) Ա                               (115-95)
4. Տիգրան Բ Մեծ, Արքայից արքա             (95-55)
5. Արտավազդ Բ, Արքայից արքա              (55-34)
6. Արտաշես Բ                                           (30-20)
7. Տիգրան Գ                                             (20-8)
8. Տիգրան Դ, Արքայից արքա և Էրատո      (8-5)
9. Արտավազդ Գ                                        (5-2)
10. Տիգրան Դ և Էրատո                   (վերստին Ք. ա 2-1 Ք. հ)
11. Էրատո                                      (երրորդ անգամ 6-11)

Արշակունյաց հարստություն
1. Տրդատ Ա                                           (52, 66-88)
2. Սանատրուկ Ա                                      (88-110)
3. Աշխադար                                           (110-113)
4. Պարթամասիր                                     (113-144)
5. Վաղարշ Ա                                           (117-144)
    Սոհեմոս-Տիգրան                                (144-161)
6. Բակուր Ա                                            (161-163)
    Սոհեմոս-Տիգրան                               (վերստին՝ 164-186)
7. Վաղարշ Բ                                           (186-198)
8. Խոսրով Ա                                            (198-216)
9. Տրդատ Բ                                             (217-252)
Արտավազդ (Մանդակունի) Ե                   (252-262)
Որմիզդ-Արտաշիր Սասանյան                   (262-272)
Ներսեհ Սասանյան                                   (272-293)
10. Խոսրով Բ Մեծ                                    (279-287)
11. Տրդատ Գ Մեծ                                     (298-330)
12. Խոսրով Գ Կոտակ                               (330-338)
13. Տիրան                                                (338-350)
14. Արշակ Բ                                           (350-368)
15. Պապ                                                (369-374)
16. Վարազդատ                                     (374-378)
17. Արշակ Գ                                           (378-385)
18. Խոսրով Դ                                         (385-389)
19. Վռամշապուհ                                    (389-417)
20. Խոսրով Դ                                           (վերստին 417-418)
Շապուհ Սասանյան                                (418-419) 
21. Արտաշես Դ                                       (422-428)

Մարզպանական շրջան
           438-639
Իշխանական շրջան
           639-885
      
Բագրատունյաց հարստություն
1. Աշոտ Ա                                                (885-890)
2. Սմբատ Ա                                             (890-913)
3. Աշոտ Բ Երկաթ                                     (914-929)
4. Աբաս                                                   (929-953)
5. Աշոտ Գ Ողորմած                                  (953-977)
6. Սմբատ Բ                                              (977-989)
7. Գագիկ Ա                                             (989-1020)
8. Հովհաննես-Սմբատ                             (1020-1041)
    Աշոտ Դ                                               (1022-1040)
9. Գագիկ Բ                                             (1043-1045)

Կիլիկյան Հայաստանի արքաները
Իշխանական շրջան
       1080-1198

Ռուբինյան հարստություն
1. Լևոն Բ Մեծ                                        (1198-1219)
2. Զաբել                                               (1219-1252)
    Ֆիլիպ                                               (1222-1225)

Հեթումյան հարստություն
1. Հեթում Ա                                           (1226-1269)
2. Լևոն Գ                                              (1269-1289)
3. Հեթում Բ                                       (1289-1296, 1299-1301)
4. Սմբատ                                             (1296-1298)
5. Կոստանդին Բ                                    (1298-99)
6. Լևոն Դ                                              (1301-1308)
7. Օշին                                                 (1308-1320)
8. Լևոն Ե                                               (1320-1342)

Լուսինյան հարստություն
1. Կոստանդին կամ Գվիդոն-Կի              (1343-1344)
2. Կոստանդին Դ                                   (1345-1363)
3. Կոստանդին Ե                                   (1365-1373)
4. Լևոն Զ                                              (1374-1375)

Լևոն Զ-ի մահից հետո (1393) «Հայոց Թագավոր» տիտղոսը ժառանգաբար անցավ Կիպրոսի և ապա Սավոյայի միապետներին: Իտալիայում իշխող Սավոյան արքայական տունը այդ տիտղոսը պահպանեց մինչև 1946 թ., երբ Իտալիայում հաստատվեց հանրապետություն:

կազմեց՝ Հակոբ Մանջյանը,
«ԿԻԼԻԿԻԱ» հայրենակցական միություն,
Վանաձոր