Հրեության ձեռքը Մատենադարանի՞ն էլ հասավ

Հրեության ձեռքը Մատենադարանի՞ն էլ հասավ

Ինչու՞ հանկարծ մեր Մատենադարանի ձեռագրերը որոշվեց թվայնացվելԱՄՆ Հիլլի թանգարան-գրադարանի միջոցով…

Մինչ պայմանագրի հրապարակայնացումը հայ գիտական եւ ստեղծագործական մտավորականության շատ ներկայացուցիչներ արդեն իսկ իրենց մտահոգությունն են հայտնել ժողովրդի պատմամշակութային գանձերին սպառնացող վտանգի առումով. բանն այն է, որ պայմանագրի իրագործվելու դեպքում, դրանք ըստ էության, «կտեղահանվեն» օվկիանոսի մյուս ափը՝ Մինեսոտայի նահանգի ՀԹՁԳ, որը ոչ գիտական եւ ոչ էլ հայագիտական կենտրոն չէ: Եվ որ ոչ պակաս կարեւոր է՝ զուրկ է ֆինանսական միջոցներից:

Հունիսի 1-ին ՀՀ գրողների միության եւ «Վերնատան» միացյալ հավաքը ակնկալում էր, որ ՀՀ կառավարությունը՝ որպես Մատենադարանի հիմնադիր, քննության կառնի Մատենադարանի եւ Հիլլի միջեւ կնքված ապօրինի պայմանագիրը: Միաժամանակ, ՀՀ կառավարությունը, ի մի բերելով մեր երկրի թվայնացնող բոլոր ուժերին, կկազմի ազգային ծրագիր եւ կիրականացնի Մատենեդարանի ձեռագրերի թվայնացումը՝ ապահովելով հայ ազգի բացարձակ ու անօտարելի իրավունքները՝ իր ստեղծած պատմամշակութային արժեքների նկատմամբ:

Գրողների միության նախագահ Լեւոն Անանյանը նշեց, որ իրենք չեն կասկածում թվայնացման կարեւորությունը, ուղղակի իրենք դեմ են, որ հայկական մշակութային արժեքները արտահանվեն երկրից ու ցանկանում են, որ ձեռագրերի թվայնացումը կատարվի Հայաստանում: Լ Անանյանը համոզված է, որ մենք ունենք բարձրակարգ մասնագետներ, որոնք ի վիճակի են կատարել թվայնացումը: Ըստ իրավապաշտպան Պուշկին Սերոբյանի՝ Հիլլի թանգարանի հետ կնքված պայմանագիրը վառ արտահայտված դիտավորյալ հանցագործություն է՝ ուղղված մեր ազգի ու պետության դեմ: Նա բարձրաձայնեց, որ այս պայմանագրի կնքումը գաղտնի է պահվել ՀՀ նախագահից եւ վարչապետից, ինչը կասկածելի է, քանզի Մատենադարանը իրավական առումով չէր կարող կնքել միջազգային պայմանագիր, առավել եւս ձեռագրերին առնչվող, քանզի դրանք ոչ թե Մատենադարանի սեփականությունն են, այլ լինելով պետական սեփականություն՝ պետության կողմից հանձնվել են Մատենադարանին ի պահ: Հետեւաբար, գոնե կառավարության մակարդակով անտեղյակությունը բացառվում է:

Բանախոսներն անդրադարձան նաեւ թվայնացման հետ կապված ծախսերին ու Հայաստանում՝ իբր թե այդ գումարների բացակայությանը: Պ. Սերոբյանը նշեց, որ 1997թ. մի հայ մեծահարուստ 100 հազար դոլար է տվել Մատենադարանին՝ գիտական հիմնարկի կարիքները հոգալու համար, սակայն այդ գումարները չեն «իջեցվել» Մատենադարանի հաշվին եւ հենց այժմ էլ Մատենադարանի նախկին տնօրեն Սեն Արեւշատյանի անձնական հաշվեհամարում են ու թող այդ գումարները օգտագործվեն ձեռագրերի թվայնացման համար: Ավելացնելով, որ ձեռագրերի պատճենների արտահանումից հետո, առավել եւս, որ իրավական առումով հայկական կողմի հեղինակային իրավունքները շատ փնթի ձեւով են ներկայացված, այդ ձեռագրերը կկորցնեն իրենց կարեւորությունը: Դա նույնն է թե այլ երկրի հանձնես որեւէ գաղտնի դեղամիջոցի բաղադրատոմսը, մտածելով թե միեւնույնն է դեղահաբերը մնում են քեզ մոտ:

Ձեռագրերի թվայնացումը Հիլլի թանգարանի հետ համատեղ անցկացնելու ջատագովները փորձում են ներկայացնել, որ այդ գործում հենց հայկական կողմը պետք է շահագրգիռ լինի, մինչդեռ իրականում շահագրգիռ կողմը հենց Հիլլն է, քանզի առաջարկը եղել է նրա կողմից:

Ինչու՞: Ո՞րն է այստեղ Հիլլի շահագրգռվածության նպատակը: Հետաքրքիր ու իրատեսական բացատրություն տվեց Վարպետի թոռը՝ Ավիկ Իսահակյանը, նշելով որ միջազգային հրեությունը, որը ձգտում է աշխարհին երեւալ որպես միակ ցեղասպանված ազգ, եւ ամեն ինչում միակ, Հիլլի միջոցով կպատճենահանի ու Հայաստանից կտանի հայկական ձեռագրերը, ապա թարգմանելով այդ ամենը եբրայերեն, կհայտարարի որպես եբրայերեն սկզբնաղբյուրներ՝ Մատենադարանի հայկական ձեռագրերը, որոնք ունեն պատմամշակութային համաշխարհային նշանակություն, դրանք վերածելով զուտ եբրայերեն «բնագրից արտագրված» փաստաթղթերի: Ա. Իսահակյանը կարեւորում է, որ Մատենադարանի ու նմանաբնույթ ազգային նշանակության արժեքների տնօրինումը պետք է հանձնել վստահելի մարդկանց: Իսկ այս պայմանագիրը համարում է առնետների կողմից իրականացրած գործողություն, որն այլ կերպ բնութագրել՝ քան անբարոյականություն, չի կարելի:

Ինչեւէ այս՝ հիրավի ազգադավ ծրագրերի դեմ, ավելի քան մեկ ու կես ամիս է իրենց բողոքի ձայնն են բարձրացրել մեր պատմամշակութային ժառանգության ճակատագրով մտահոգ գիտական ու մշակութային ոլորտների բազմաթիվ ճանաչված գործիչներ՝ Բաբկեն Հարությունյանը, Ավիկ Իսահակյանը, Լեւոն Անանյ
անը, Մերուժան Կարապետյանը, Ռուզան Ասատրյանը եւ այլ մտավորականներ, որոնց ձայնը, սակայն, ինչպես նշեց Լեւոն Անանյանը, մնում է «ձայն բարբառոյ հանապատի»՝ դեմ առնելով ֆինանսական խնդրին…

Փաստորեն, հիմա ստեղծվել է համատարած անտեղյակության մթնոլորտ: Քննարկվում է երկրի գիտական ժառանգությունը վաճառելու հարցը, իսկ գիտական բարձր շրջանակները՝ այդ թվում Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ղեկավարությունը, տեղեկացված չէ: Մատենադարանի ղեկավարությունը կնքում է միջազգային պայմանագիր՝ անտեղյակ են երկրի ղեկավարները, այդ թվում եւ Սահմանադրական դատարանը: Արդյունքում միակ շահագրգիռ անձինք մնում են ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարը եւ Սեն Արեւշատյանը: Բարձրացված աղմուկից հետո Մատենադարանի տնօրինությունը հայտարարել է, որ պայմանագիրը «սառեցվել է» ու ներկայացվել է կառավարության քննարկմանը: Քանի որ իրավական առումով պայմանագիր «սառեցնելու» իրավիճակ գոյություն չունի, սա նշանակում է, որ ժամանակավորապես կասեցվել է պայամանագրի իրականացման գործընթացը՝ մինչեւ կառավարության համապատասխան եզրակացությունը ստանալը: Բանախոսները նշեցին նաեւ, որ մոտ օրերս ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարությունում կայացած նիստի ժամանակ, որին չէին հրավիրվել ոլորտի մի շարք առաջատար մասնագետներ, ԿԳ նախարարը հայտարարել է, որ այդ ամենը կատարվում է վարչապետի գիտությամբ՝ այսպես ասած փորձելով ներկաներին կաշկանդել Սերժ Սարգսյանի տեղեկացված ու շահագրգռված լինելու փաստով: Իրեն ազգային կուսակցություն հռչակած ՀՅԴ-ն եւ իր անդամ նախարարը վերջերս սկսել է աչքի ընկնել ապազգային գործընթացներին ակտիվ մասնակցությամբ (հիշենք՝ սոցքարտերի հարցով էլ մի այլ դաշնակցական նախարար՝ Աղվան Վարդանյանը աչքի ընկավ օտարին ծառայելու մոլուցքով): ՀՀ ԿԳ նախարարությունը վերածվել է յուրօրինակ փորձադաշտի, որտեղ փաստորեն Սերգո Երիցյանը ապացուցեց, որ ամեն մեկն էլ կարող է ղեկավարել այդ ոլորտը, իսկ ներկայինս փորձում է ապացուցել, որ ամեն մեկը չէ, որ կարող է…

Գիտնականները համոզված են, որ կառավարությունում տեղեկացված չէին, թե իրականում ինչ է կատարվում, ու հիմա, երբ արդեն տեղեկացված են, չեղյալ կհայտարարեն այդ ազգադավ պայմանագիրը… մի գուցե… իսկ եթե՞… սպասենք եւ հուսանք:

Հավելեմ, որ այս ազգադավ գործարքի դեմ իրենց վճռական բողոքն են հայտնել նաեւ մի շարք քաղաքական ու հասարակական ուժեր, այդ թվում՝ Հայ Արիական Միաբանությունը:

Էդգար Հելհելյան

Հ.Գ. – «Լուսանցք»-ը նույնպես միանում է բողոքի այս ալիքին՝ ի պաշտպանություն մեր ազգային ու պատմական արժեքների: Մեր պատմագիտությունը շատ են կեղծել օտարները՝ մեզ հրամցնելով իրենց տարբերակները, եւ հիմա, մի նոր փորձ է արվում սեփականացնելու մեր պատմությունը: Արդեն բոլորիս է հայտնի, թե ովքեր են նրանք: Միթե՞ էլի տուրք կտանք նյութականին…