ԱՊՀ-ն, ՀԱՊԿ-ն եւ ԵՏՄ-ն՝ սլավոնա-թյուրքական դաշինք… Այստեղ անդամ երկրներից նաեւ համաթուրքական դաշինքի անդամ են… Բելառուսը հայ եւ ադրբեջանցի հավասարազոր գործընկերներ ունի… Ղազախստանի հսկայական տարածքներ դեռ Ղրիմի բախտին կարժանանան…

Մենք շատ լավ գիտենք, որ Ղազախստանը ոչ միայն ԵՏՄ, այլ նաեւ թյուրքալեզու պետությունների անդամ է եւ հասկանալի է, թե ինչու է ԵՏՄ անդամ պետություններից մեկը ցանկություն հայտնել, որ գագաթաժողովը հետաձգվի,  իսկ քանի որ առանց անդամ երկրներից որեւէ մեկի մասնակցության հնարավոր չէր գագաթաժողով անցկացնել, ապա այն հետաձգվել է: Սա Հայաստանի ԱԳ նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանի մեկնաբանությունն է, թե ինչու ԵՏՄ անդամ պետությունների վարչապետերի գագաթաժողովը չեղարկվեց:

Ղազախստանը հայտնի է իր ադրբեջանամետ դիրքորոշմամբ, ինչի ականատեսը եղել ենք ոչ մեկ անգամ: Իսկ այն, որ Նուրսուլթան Նազարբաեւը հայտարարեց, թե Ղազախստանը շատ դաշինքների մեջ է, բայց ամենակարեւորը Աստանայի համար համաթուրքական դաշինքն է՝ «1 ազգ՝ 6 պետությունում», պիտի Հայաստանին արդեն իսկ ահազանգի, որ ԵՏՄ-ն ձեւավորած ԱՊՀ-ն այլեւս սլավոնա-թյուրքական միավորում է, այն էլ ընդգծված հակահայկական մղումներով: Այսինքն՝ այս կառույցի բոլոր հարցերում Հայաստանը պիտի հանդես գա որպես քավության նոխազ:

Անկախ ղարաբաղյան հակամարտությունից, մի բան հասկանալի է, Ռուսաստանը ամեն բան գործածում է իր շահերը այս կամ այն տարածաշրջանում ծավալելու համար, սակայն մոռանում է, որ ավելի լավ է դա անել տվյալ տարածաշրջանի դաշնակցի միջոցով: Բայց չէ, վաղուց այնպես է ստացվել, որ Կովկասում Հայաստանի շահերի հաշվին Ռուսաստանը միշտ իր նպատակներն է իրականացրել եւ փորձում է չշեղվել իր այս ձեւից:

Բայց եւ իրավիճակն է այլ այսօր տարածաշրջանում, եւ Հայաստանն այլեւս այն Հայաստանը չէ՝ ռուսի փոքր եղբայր կարգավիճակով…

Ինչ վերաբերում է ԵՏՄ անդամ մյուս երկրներին, ապա հայկական կողմի ակնկալիքն այն էր, որ դիրքորոշումները լինեն առնվազն չեզոք: «Բելառուսի դեպքում դրա խախտումը եղել է, մենք դրա մասին տեղեկացրել ենք՝ այդ օրն իրենց հայտարարությունը շտկել են»,- ասել է Շավարշ Քոչարյանը: Ինչ վերաբերում է քննադատություններին, թե այս օրերին Հայաստանի ԱԳՆ-ն պասիվ է եղել, նա նշել է. «Ուղղակի անհնար է թվարկել, թե ինչքան խոսակցություններ են եղել նախարարի կողմից, ինչքան հանդիպումներ են եղել»:  Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ հեռախոսազրույցում մանրամասն քննարկել է ԼՂ-ում ստեղծված իրավիճակը: Նա մտահոգություն է հայտնել ղարաբաղյան հակամարտության գոտում ստեղծված իրավիճակի կապակցությամբ: Բելառուսի նախագահը հեռախոսազրույց է ունեցել նաեւ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ: Նա կողմերին երկխոսության կոչ է արել:

Բելառուսը, ինչպես Ռուսաստանը, չլինելով թյուրքական երկիր, այնուամենայնիվ մեծ ծավալների զենք է վաճառում Ադրբեջանին, իսկ  Բելառուսի ու Ռուսաստանի հետ Հայաստանը նաեւ ՀԱՊԿ-ի անդամ է: Այսպես՝ Հայաստանից անպակաս են խայտառակ «դաշնակիցները», ինչը եւ Սերժ Սարգսյանին ստիպեց բարձրաձայնել, որ Հայաստանը մեծ եղբայր կամ հովանավոր չունի: Եթե շուտ հասնեինք այս մտածողությանը, երեւի այլ իրավիճակում լինեինք:

Արտակ Հայոցյան

* * *

Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի մամուլի ծառայությունը տեղեկացնում է, որ նա հանձնարարել է պաշտպանության եւ արտաքին գործերի նախարարներին իրենց հայ եւ ադրբեջանցի գործընկերների հետ քննարկել Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակը: Պետք է նշել, որ ՀԱՊԿ-ի ու ԵՏՄ-ի գծով Հայաստանի այս դաշնակիցը հայ-ադրբեջանական սահմանի ամբողջ երկայնքով Ադրբեջանի հարձակումներից անմիջապես հետո զանգահարել էր այդ երկրի նախագահին եւ հետաքրքրվել, թե ինչ է կատարվում: Նա նաեւ իր զորակցությունն էր հայտնել եղբայր Իլհամին:

Ուշագրավ է, որ ՀԱՊԿ վերջին հավաքում Սերժ Սարգսյանը դրա անդամներին կշտամբեց այն բանի համար, որ երբ Ադրբեջանը հարձակվում է Հայաստանի սահմաններին, ՀԱՊԿ «դաշնակիցներից» ոչ ոք հեռախոսը չի վերցնում ու չի զանգում՝ հետաքրքրվելով իրավիճակից: Նախագահ Լուկաշենկոն յուրատեսակ պատասխան է տվել Սերժ Սարգսյանին՝ հեռախոսը վերցնելով ու զանգելով ագրեսոր երկրի ղեկավարին:

Դա բնական է: Նախ, նա բազմիցս հայտարարել է, որ Ադրբեջանն իր ռազմավարական գործընկերն է, եւ երկրորդ, Ռուսաստանից հետո Բելառուսն Ադրբեջանին զենքի ամենամեծ մատակարարներից է: Հաշվի առնելով Ադրբեջանի կորուստները՝ մեր «դաշնակից» ու «բարեկամ» Լուկաշենկոյի համար զենքի առեւտրի նոր հնարավորություն է բացվում: Ինչպես նաեւ իր ավագ եղբայր Ռուսաստանի համար: Հայկական արյան հաշվին:

* * *

…Ղազախստանի տարածքի մի հսկայական մասում բնակվում է ռուսախոս բնակչություն: Այս տարածքները (5 շրջաններ) խորհրդային իշխանության տարիներին, անջատվելով ներկայիս Ռուսաստանի տարածքից, միացվել են սկզբում ղազախական ինքնավար, իսկ 1936թ.-ից՝ միութենական հանրապետությանը: Խորհրդային քաղաքականությանը բնորոշ սահմանների ձեւախեղման այս գիծը առաջ է տարվել գլխավորապես քաղաքական նպատակներով՝ առանց հաշվի առնելու էթնիկական եւ պատմական գործոնները: 1991թ.-ից հետո ինչպես նախկին միութենական այլ հանրապետություններում, Ղազախստանում նույնպես ծառացավ այս լուրջ հիմնախնդիրը:

Անկախություն ձեռք բերելուց հետո Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաեւը շատ ջանքեր է գործադրել ռուսալեզու բնակչությունը մինիմումի (թյուրքական ձեւն է) հասցնելու եւ ապառուսաֆիկացման քաղաքական գիծը հաջողությամբ իրագործելու համար: Նա արձանագրել է որոշակի հաջողություններ:

Բայց տեսնելով Ղրիմի հետ կատարվածը՝ ինչպես ղազախստանյան, այնպես էլ ռուսական վերլուծական կենտրոնները հանդես եկան հոդվածների ու վերլուծականների տարափով՝ համեմատականներ անցկացնելով Ղրիմի ու հյուսիսային Ղազախստանի միջեւ:

Մինչ օրս շրջանառվում է այն միտքը, որ Ղրիմին հաջորդելու է հյուսիսային Ղազախստանը: Տվյալ իրադրության պայմաններում նախագահ Նազարբաեւին մնում էր արցախյան հակամարտության «հաշվին» արձանագրել, որ բոլոր երկրները պետք է Մաքսային միություն մտնեն միմիայն ամրագրված սահմաններով՝ քաղաքական առաջանցիկություն ապահովելով Հեյդար Ալիեւի, բայց որ ամենակարեւորն է, հենց Ղազախստանի տարածքային ամբողջականության համար:

«Լուսանցք» թիվ 10 (400), 2016թ.

«Լուսանցք»- ի թողարկումները PDF ձեւաչափով կարող եք կարդալ www.hayary.org կայքի «Մամուլ» բաժնում, pressinfo.am պորտալում՝ հայկական եւ արտասահմանյան տպագիր մամուլի առցանց գրադարանում եւ pressa.ru-ում: