Չտուժելու համար «սովետավարի» չգործենք

Չեմ ուզում գրել այս օրերին սովորական դարձած՝ «լրանում է 1988թ. երկրաշարժի 20-րդ տարելիցը» նախադասությունը: Կուզեի գրել՝ «ասում են, թե 20 տարի առաջ…»: Այ, հենց այդ ասում են-ը կուզեի հազար անգամ գրել. աղետի գոտին այնպես կառուցած լինեինք, որ երկրաշարժի հետքն անգամ մնացած չլիներ, որ նույն տարվա դեկտեմբերի 8-ին ծնվածները բնական աղետի մասին մեծերից լսեին, որ…, որ…: Որ այս տեսակ որ-երը շատ լինեին, ասում են-ն էլ կգրվեր:

Վերջինին էլ ժամանակին խանգարեցին բազում եթե-ները: Տասնյակ մասնագետներ ու պաշտոնյաներ են համոզված, որ աղետի գոտին իսկապես կարելի էր վերակառուցել երկու տարում, եթե շղթայաձեւ վրա չհասնեին Արցախյան պատերազմը, շրջափակումը, էներգետիկ ճգնաժամը եւն: Ու նաեւ աղետի վնասներն այդքան մեծ չէին լինի, եթե պատրաստ լինեինք արագ կողմնորոշվելու այդպիսի իրավիճակներում: Հենց սրան էլ մի փոքր ուզում եմ անդրադառնալ:

…Բնական աղետն ընդգրկեց մեր երկրի տարածքի ավելի քան 40 տոկոսը՝ մոտավորապես 1 մլն բնակչությամբ: Տուժեցին 21 քաղաքներ եւ շրջկենտրոններ, 28 գյուղեր լրիվ ավերվեցին: Ավելի քան 530 հազար մարդ անօթեւան մնաց: Ըստ տարբեր հաշվարկների, Հայաստանին այդ երկրաշարժը 10-15 մլրդ ռուբլու վնաս տվեց: Ավերվեցին գլխավորապես այն շենքերն ու շինությունները, որոնք, բառիս բուն իմաստով, սովետական էին, այլ կերպ՝ գաջն ու ցեմենտը գողացած ու՝ ոչ միայն: Մնացին հները:

Հիմա նորից կառուցում ենք, եւ հարց է ծագում՝ արդյո՞ք դարձյալ սովետական հոգեբանությամբ: Եթե այո, ապա, դժբախտաբար, կրկին կկանգնենք այն ամենի առաջ, ինչի առաջ կանգնում են դասեր չքաղածները եւ… լեզուս էլ չի պտտվում ասեմ: Ինչքանո՞վ ենք վստահ, որ ներկայիս շինարարները գործը որակյալ են անում, այլ ոչ թե «սովետավարի»: Թե ասածս իրականությանը չի համապատասխանում (այսինքն՝ լավ են կառուցում), ապա ինչու՞ վերջերս Գյումրիում կազմաքանդեցին «Մուշ» թաղամասի կիսակառույց մի հատվածը: Կա՞ն շինարարությունը վերահսկողներ: Թե այո, հնարավո՞ր է, որ այդ վերահսկողներն էլ «սովետավարի» աշխատեն: Կամ՝ ինչու՞ է պետությունը հույսը դնում շինարարի վըրա: Կասեն՝ պետությունը վերահսկո՞ղ է, ո՞նց հասցնի: Մինչդեռ հասցնելու խնդիր չկա, դրա համար ընդամենը մի քանի հաստիք է պետք՝ վատ աշխատելու դեպքում խստագույնս պատժվելու պայմանով:

Թե չէ 20-րդ տարելիցն է ու գիտաժողովնե՜ր են կազմակերպում, խոսու՜մ երկրաշարժի դասերից: Հետն էլ՝ ճառում Ճապոնիայի օրինակից, թե այստեղ բնակչությունը պատրաստ է այդ կարգի աղետներին, գիտի, թե այդ ժամանակ ինչ անել ու ինչպես: Անշուշտ, հաշվի առնելով Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը, բնակչությանը պատրաստել պետք է, հարկ է պարբերաբար եւ ամենուր հատուկ վարժանքներ անցկացնել: Բայց նախ՝ պետք են ամուր շենքեր՝ որակյալ շինանյութով: Թե չէ շենքն ավելի արագ կփլվի, քան շենքում եղածները կհասցնեն կողմնորոշվել: Հենց այստեղի՛ց էր անհրաժեշտ սկսել: Եվ այստեղից էլ շարունակել է պետք: Որ մի թեթեւ ցնցման դեպքում բազում ընտանիքներ դարձյալ անօթեւան չմնան:

Աստղինե Քարամյան