Արցախն անվտանգ է միայն Հայաստանի կազմում

«Հայրենիք եւ պատիվ» կուսակցության նախագահ, ՀԱԿ-ի անդամ Գառնիկ Մարգարյանն օրերս հայտնել է, որ ԼՂՀ-ում ազատագրված տարածքները վերադարձնելու վերաբերյալ ՀՀ իշխանությունների հայտարարություններին չեն արձագանքում, որովհետեւ չեն էլ պատրաստվում հանձնել այդ տարածքները: Նա նշել է, որ չնայած Արցախում ավելի ծանր սոցիալական եւ բարոյական վիճակում են, քան՝ Հայաստանում, այնուամենայնիվ, դա չի ազդում մարդկանց հոգեբանական վիճակի վրա. «ԼՂ-ի բնակչությունը միանշանակ դեմ է տարածքների հանձնմանը եւ դա թույլ չի տա: Իմ տեղեկատվությունը վերջին օրերին է վերաբերում»: Գ. Մարգարյանը կարծիք է հայտնել, թե ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի վերջին այցը ԼՂՀ ինչպես հարկն է չլուսաբանվեց. «Ինչո՞ւ են լռում, ինչո՞ւ չեն ասում, որ մարդիկ դուրս են եկել փողոց եւ ցանկացել են բողոքի ակցիա անցկացնել ազատագրված տարածքների հանձնման դեմ: Ակցիան ցանկացել են անցկացնել Ստեփանակերտի կենտրոնում, սակայն ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ ԼՂՀ-ում իշխանությունները ոստիկաններով փակել են ճանապարհը եւ մարդկանց թույլ չեն տվել հավաքվել կենտրոնում՝ նույն երեւանյան մեթոդներով… Ես շատ հավաստի աղբյուրներից տեղեկություններ ունեմ, որ Ռուսաստանը հասկացավ, որ կկորցնի հայ ժողովրդին, եւ Մայնդորֆյան հռչակագիրը ստորագրվելուց հետո ՌԴ վերնախավը մտածում է, թե ավելի լավ է, որ ազատագրված տարածքները մնան ներկայիս կարգավիճակով, քան այդ տարածքներում սկզբում հայտնվի ռուսական զորքը, իսկ հետո՝ ՆԱՏՕ-ն: Նրանք ընդունում են, որ ժողովրդի հետ պատերազմել չի կարելի: Նույնն իր ելույթում նշեց նաեւ Բուշը, երբ ասաց, որ Իրաք մտել է, քանի որ իրեն ԱՄՆ հետախուզությունը սխալ տեղեկատվություն է տրամադրել: Բուշն այդպես ասաց, որովհետեւ Իրաքում պարտվեց այդ երկրի ժողովրդին, եւ ոչ թե հանգուցյալ Հուսեյնին»: Ըստ քաղաքական գործչի, «Արցախի հարցում վտանգի սրման դեպքում գոնե իր կուսակցության 2000 ուսադիր կրող մարդիկ մեկ մարդու նման ոտքի են կանգնելու»:

Իսկ ահա փորձագետ Արա Պապյանը, ով Կանադայում ՀՀ նախկին դեսպանն է եղել, նշել է, որ եթե արտաքին քաղաքականությունում ղեկավարվենք «Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Ռուսաստանի նախագահների կողմից ստորագրված Մոսկվայի հռչակագրի (2 նոյեմբերի, 2008թ.) այն հիմնադրույթով, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության քաղաքական լուծումը դիտարկվում է «միջազգային իրավունքի նորմերի ու սկզբունքների եւ այդ շրջանակներում ընդունված որոշումների ու փաստաթղթերի հիման վրա», ապա

վկայակոչելով՝ «ՄԱԿ-ի կանոնադրությունից բխող միջազգային իրավունքի սկզբունքների, պետությունների միջեւ բարեկամական հարաբերությունների եւ համագործակցության մասին հռչակագրի (17 հոկտեմբերի 1970թ.) «Յուրաքանչյուր պետություն պարտավորված է միասնական եւ անհատական գործունեությամբ աջակցել իրավահավասարության եւ ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքի իրականացմանը», դրույթը, առաջարկում է առաջնորդվել հետեւյալ հանգամանքներով:

«Արցախը (Դաշտային եւ Լեռնային Ղարաբաղը) եւ Նախիջեւանը Ադրբեջանի ՍՍՀ ենթակայության ներքո են հայտնվել միջազգային իրավունքի ու ներպետական օրենսդրության կոպիտ խախտումներով, համապատասխանաբար Ռուսաստանի կոմունիստական (բանվորական) կուս
ակցության ԿԿ Կով.բյուրոյի 1921թ. հուլիսի 5-ի որոշմամբ եւ Մոսկվայի (16 մարտի, 1921թ.) ու նրանից ածանցվող Կարսի (13 հոկտեմբերի, 1921թ.) անվավեր ու անօրինական պայմանագրերի 3-րդ եւ 5-րդ հոդվածների հիման վրա»: Ինչպես նաեւ՝ «ճանաչելով վերոհիշյալ Մոսկվայի եւ Կարսի պայմանագրերի անվավերությունը ստորագրման պահից, քանի որ երկուսն էլ կնքվել են միջազգային իրավունքի անբեկանելի սկզբունքների՝ jus cogens-ների, բացահայտ, բազմակի ու կոպիտ խախտումներով, առաջնորդվելով ՄԱԿ-ի իրավանախորդի՝ Ազգերի լիգայի, Հայաստանի սահմանները որոշող Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի եւ Ճապոնիայի անդամությամբ հանձնաժողովի զեկույցի առաջարկներով (24 փետրվարի, 1920թ.), որը նախատեսում էր Հարավային Կովկասում սահմանազատումն իրականացնել ազգային տեղաբաշխման սկզբունքով… կարեւորելով, որ ԱՄՆ-ն ճանաչել է նշյալ սկզբունքը, ներառելով այն ընդգրկող փաստաթուղթն ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռի Ամբողջական զեկույցի մեջ (22 նոյեմբերի, 1920թ.), որպես 1-ին հավելվածի 2-րդ փաստաթուղթ, գիտակցելով, որ Սեւրի պայմանագիրը (10 օգոստոսի, 1920թ.) ստորագրվել է «բարձր պայմանավորվող կողմերի» միջեւ, հետեւաբար, ըստ Վիեննայի Պայմանագրերի մասին միջազգայնագրի ¥1969թ.¤ 2-րդ հոդվածի 6-րդ կետի, եւ Պայմանագրերի նկատմամբ պետությունների իրավահաջորդության մասին Վիեննայի միջազգայնագրի ¥1978թ.¤ 2-րդ հոդվածի 11-րդ կետի, կողմերը պարտավորվում են պայմանագիրն ընդունել որպես կատարման համար պարտադիր փաստաթուղթ, անկախ պայմանագրի ուժի մեջ մտած կամ չմտած լինելուց», Ա. Պապյանը դիմում է ՀՀ իշխանություններին, որ ՀՀ ԱԺ-ն «գործելով իր իրավասությունների շրջանակում (ՀՀ Սահմանադրության, հոդված 62), սույն հայտարարությամբ դիմի ՀՀ նախագահին, որպես ՀՀ տարածքային ամբողջականության երաշխավորի (ՀՀ Սահմանադրություն, հոդված 49), քայլ անելու ՀՀ տարածքային ամբողջականության վերականգնման ուղղությամբ՝ վերականգնելու ՀՀ ինքնիշխանությունը ԼՂՀ կողմից վերահսկվող ողջ տարածքի վրա, որպեսզի ԼՂՀ-ն հռչակվի որպես ՀՀ-ի ԼՂ մարզ»:

Նույն ոգով է շարադրված նաեւ Շուշիի Հայոց ազգային խորհրդի տարածած հայտարարությունը, որում ասվում է նաեւ. «Հաշվի առնելով փետրվարի 27-28-ին Սումգայիթում տեղի ունեցած ողբերգական դեպքերը, որոնց հաջորդեց Ադրբեջանում բնակվող ամբողջ հայ ազգաբնակչության դեմ բիրտ հալածանքների ալիքը: Կամ թե հարյուր հազարավոր հայերի տեղահանումը, որն իր գագաթնակետին հասավ 1990թ. հունվարին Բաքվում (որտեղ 1988թ. տվյալներով կար 215 հզ. հայ), Կիրովաբադում (որտեղից տեղահանվեց 42 հզ. հայ), Գյուլիստանում, Գետաշենում, Շահումյանում՝ որպես մի նոր ցեղասպանություն»: Հաշվի առնելով նաեւ այն, որ «սոսկալի ջարդերին եւ տեղահանություններին դիմակայելու համար Արցախի հայերը որոշեցին ինքնուրույն ապահովել իրենց կյանքի ու բնակավայրի պաշտպանությունը՝ համաձայն ինքնորոշման իրավունքի իրականացման գործընթացի (ԱԺ կազմավորում, նախագահի ընտրություն եւ սահմանադրական պետության կառուցում), եւ ըստ ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի հովանավորությամբ 2008 թ. ապրիլի 10-12-ը Արցախում անցկացված «Արեւմտյան Հայաստանի հայերի ազգային համաժողով»-ի որոշումների», ԼՂՀ նախագահը պետք է հանդես գա «ՀՀ հետ տարածքային եւ քաղաքական միավորման առաջարկությամբ», ինչպես նաեւ «դառնա Արցախի եւ ազատագրված տարածքների պաշտպանության երաշխավորը ու միջազգային դատական գործընթացներ սկսի Ադբեջանի դեմ»:

Արտակ Հայոցյան

«Լուսանցք» թիվ 44 (83)