Շուրջ 20 տարի վերամիավորված, բայց… սպասման մեջ

Դեկտեմբերի 1-ին լրանում է Հայաստանի Գերագույն Խորհրդի՝ Արցախ-ԼՂ-ի հետ վերամիավորվելու որոշման 19-ամյակը: Այս պատմական որոշումը մի նոր որակ եւ կարեւորություն է ստանում հատկապես ներկայումս աշխուժացած արցախյան հարցի ներազգային ու միջազգային քննարկումներում:

Արցախ-ԼՂ-ի մարզային խորհրդի 1988թ. փետրվարի 20-ի՝ Հայաստանին վերամիավորվելու որոշման հիման վրա 1989թ. դեկտեմբերի 1-ին Հայաստանի Գերագույն Խորհրդի կայացրած համանման որոշումն առ այսօր հայկական դիվանագիտությունում որեւէ լուրջ դերակատարում չի ունեցել: Մինչդեռ Բաքուն խորհրդային բռնաճնշումների տարիների կուսակցական որոշումները բավարար հիմք է համարում՝ իր այսպես կոչված տարածքների ամբողջականության անձեռնմխելիությունից խոսելու համար: Եվ ոչ միայն Ադրբեջանն է սա հիմք համարում, այլեւ՝ «խորհրդային կայսրությունը» տասնյակ տարիներ փնովող արեւմտյան դիվանագետներն են կոմկուսակցական որոշումներին ապավինում…

Մենք կարծում ենք, որ ՀՀ իշխանություններն արդեն պիտի հիմնարար ապավինեն (վաղուց պիտի ապավինած լինեին) այս փաստաթղթերին, քանզի անցած շուրջ 20 տարիների հայ-ադրբեջանական ռազմա-քաղաքական պայքարը վաղուց ապացուցել է, որ ինչպես այս հարաբերություններում, այնպես էլ միջազգային դիվանագիտությունում, մինչեւ որեւէ կտրուկ քայլ չի արվում, հարցերն անլուծելի են մնում կամ… լուծվում են առանց հարցատերերին հարցնելու:

Իհարկե, տարբերակ է նաեւ խնդրի ձգձգումը, սակայն, եթե ապահովագրված լինենք, որ Ադրբեջանը կտրուկ քայլերի չի՛ դիմի: Իսկ դրանում ոչ մեկը համոզված լինել չի կարող, ո՛չ մենք, ո՛չ միջազգային կառույցները, որոնք էլ հենց նպատակայնորեն թմբկահարում են փոխադարձ վստահության ու փոխգործակցության մասին: Իսկ փոխադարձ վստահությունն ու համագործակցությունը արեւմտյան սին ու լայնաբերան ժպիտներով չի ստեղծվել ու դրա տրամաբանությամբ չի գործելու…

Օրերս, ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի եւ քաղաքական դաշտի շուրջ 50 կուսակցությունների ղեկավարների հանդիպումը Արցախ-ԼՂՀ-ի հարցի շուրջ, նույնպես վկայում է, որ ելքեր փնտրելու իսկը ժամանակն է: Խոսքը հայանպաստ ելքերի մասին է: Եթե 50 կուսակցական առաջնորդներ նույնիսկ մի քանի տարբերակ առաջարկած լինեն, միեւնույնն է, ընթանում է ՀՀ քաղաքական դաշտի համախմբման գործընթաց, որի ճիշտ ավարտը վստահաբար կհստակեցնի հայ քաղաքական մտքի ցաքուցրիվությունը:

Այդ հավաքին չմասնակցեցին Արցախ-ԼՂՀ-ի ներկայացուցիչները: Սա, իհարկե, անտարբերության կամ անտեսման դրսեւորում չէր, հասկանալի է, որ հավաքվել էին միայն ՀՀ-ում գրանցված կուսակցությունների ղեկավարները: Կարծում ենք՝ սա նախ ներքին համախմբման նպատակ էր հետապնդում, ապա՝ միջազգային հանրությանը ինչ-որ բան ասելու միտում ուներ: Մենք, իհարկե չգիտենք, այդ ինչ-որ բանն ասվեց հավաքում, թե՝ ոչ (դատելով կարծիքների բազմազանությունից՝ երեւի ասվեց), բայց ներհանրային կյանքում արագացրեց տեսակետների համախմբման անհրաժեշտությունը: Հավաքի մասնակից որոշ կուսակցապետեր, այնուամենայնիվ նշեցին, որ քննարկումներում առկա էր կարծիքների մի քանի տեսակ՝ ոչ մի թիզ հող զիջելուց սկսած մինչեւ փոխզիջումային տարբեր լուծումներ…

Կուսակցությունների հիշյալ հավաքին հրավիրյալներից չմասնակցեցին միայն Հայ ազգային կոնգրեսի անդամ ավելի քան 15 կուսակցությունները, ինչն էլ այդ ընդդիմությանը «թույլ տվեց» անհարկի դատողություններ անելու, իբր հավաքվել էին ՀՀ նախագահի գրպանային կուսակցությունները, որոնք վաճառվել են Սերժ Սարգսյանին: Այս դատողությունները գուցե թե ինչ-որ չափով հետաքրքիր համարվեին, եթե ասողներն իրապես ճշմարիտ ու անշահախնդիր լինեին: Բայց, երբ «գրպանային կուսակցություններից» խոսում են հենց գրպանային կուսակցության ղեկավարները, ապա դատողություններն այլեւս ավելորդ են: Ավելորդությունն ավելանում է նաեւ այն հանգամանքից, որ կուսակցական այդ եզակի հավաքին ներկա կազմակերպություններից որոշները (թե՛ կեցվածքով, թե՛ գաղափարապես) իրականում առավել ընդդիմադիր են «այս հանցագործ ռեժիմին»՝ իշխանություններին, քան օրնիբուն ընդդիմադիրի կեցվածք ընդունած «ընդդիմադիրները», որոնք իբր հանուն Արցախ-ԼՂՀ հարցի կարգավորման, դադարեցրին հանրահավաքները, բայց արի ու տես, փնովում են այն կուսակցություններին, որոնք նույնպես կարեւորելով այդ հիմնահարցը, մասնակցել են արցախյան խնդրի շուրջ կազմակերպված հավաքին: Իսկ պատճառն այն է, որ հավաքը հրավիրել է ՀՀ նախագահը: Ա՜յ, եթե այն հրավիրված լիներ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ստեղծած ՀԱԿ-ի կողմից, ապա շա՜տ արդար ու ազգային կլիներ… Ցավալի է, բայց «ով մեզ հետ չէ՝ նա հայ չէ» ՀՀ
Շ-ական օրերի կարգախոսը շարունակում է իր «հաղթարշավը» նաեւ հիմա՝ ՀԱԿ-ական օրերում: Այսպիսի հետաքրքիր «օրինաչափություն» է որդեգրել «արմատական» ընդդիմությունը: Իսկ գուցե սա՞ է այս ուժի իշխանության գալու միակ «ազգային հիմնավորումը»…

Մի խոսքով, ըստ «լեւոնականների», այդ հավաքին մասնակցած 50 կուսակցությունների անդամները համարյա թե դավաճաններ են, քանզի «սերժական» են ու «ծախու», իսկ ահա, ՀԱԿ-ի անդամ 15, թե մի քիչ ավել-պակաս թվով կուսակցությունները «անծախ» են… Իսկ գուցե հակառա՞կն է… Կամ գուցե ոչ մի ծախու բան էլ չկա՞, եւ օտար ուժերի հայաստանյան սպասարկուների՞ն ձեռք չի տալիս հայ քաղաքական ուժերի համախմբումը՝ եւ՛ իշխանական, եւ՛ ընդդիմադիր բեւեռներում… Ե՞րբ պիտի մեզանում վերջապես դադարի «կամ՝ մեզ հետ, կամ՝ մեզ թշնամի» անհարկի ծայրահեղությունը: Ոչ կյանքն է միայն սեւ ու սպիտակ, ոչ էլ՝ քաղաքականությունը: Ուստի՝ այս դրսեւորումները կդադարեն, երբ իսկապես ՀՀ քաղաքական դաշտի ներկապնակում հայտնվեն գունագեղ քաղաքական բեւեռներ՝ գաղափարախոսական ու իմաստասիրական հստակ տարանջատումներով եւ ոչ թե՝ օրվա շահախնդիր նպատակներով պայմանավորված:

Սա այժմ ավելի քան կարեւոր է հե՛նց Արցախ-ԼՂՀ-ի խնդրի կարգավորման համար, որն ինչպես վերը նշեցինք, կարեւորում են բոլորը՝ ինչպես իշխանությունները, այնպես էլ տարաբնույթ ընդդիմադիրները: Շատ չմնաց, շուտով ամեն բան կերեւակվի:

Հայկ Թորգոմյան

«Լուսանցք» թիվ 43 (82)