ՏՐՆԴԵԶ          
Մ ի հ ր   Ա ս տ ծ ո   Տ ո ն ը
(հատված Արամ արքայից արքա
վիպերգությունից)

Միհրի տաճարի հրապարակում ցրտենի ծառի ճյուղերն են
       դարսած աջ ու ահյակով, տասնչորս
       ոտնաչափ շուրջ ու բարձրությամբ
Եվ հենց այդ ծառի ճյուղերի առատ զոհաբերությամբ
       սրբազան կրակը պիտի այրվի,
Պիտի բարձրանան բոցերը նրա ու հասնեն
       Միհրի կացարաններին, թարմ ուժ
       հաղորդեն,
Որ նոր զորությամբ ու հզորությամբ մի գարուն
       բացվի, ծաղկառա˜տ գարուն…
Ձմեռն է ժպտում և անամպ ու ջինջ արևոտ օր է
       պարգևում գարնան…
Հնչում է զուռնան, թմբուկն է թնդում, արձագանքվելով
       Արմանու երկրի սար ու ձորերում
Եվ ալիքվելով տիեզերքն ի վեր, գնում ճեմում է
       աստղածին աստղանց արահետներում,
Երբ ետ է գալիս, դառնում է շուրջպար, որի դոփ-դոփից
       գետինն է ցնցվում, երկինք ու գետին
       ցնցվում են ասես,
Կարծես դոփելով արահետներ են բացում նոր գարնան,
       ծաղկառատ գարնան գալուստի համար…
Պահի մեջ հանկարծ նվագն է լռում, պարն է դադարում
       ու խորհրդավոր մի լռություն է իջնում
       աշխարհին, հրապարակին:

Շարունակել կարդալ →

Ցեղը Արիական

Դու’ ես մեր Աստված – ո՜վ Հա’յր Արա,

Դու’ արարեցիր աշխարհն արար,

Սուրբ և Արդար է Անունդ Բարի,

Որն հոգով կրում են սերունդներն Արի…

Թող որ աշխարհն Արարատյան,

Շողա Քո լույսով Տիեզերական,

Եվ Ցեղը Քո Հայ-Արիական,

Լինի միշտ զորեղ ու հերոսական:

Հայ-Արին Արև՝ հուրը Վահագնի,

Ձախ թևին դրած Խաչ-Պատերազմին,

Աջ բռունցքի մեջ՝ Թուր-Կեծակին,

Ու ինքն էլ հեծած Քուռկիկ-Ջալալին…

Սնվում է նա ուժից հավերժական,

Աստվածային ու Տիեզերական,

Այսպես ապրել ենք ու միշտ պիտի ապրենք,

Որ նորեն ազգովի մենք բարգավաճենք:

Ուժի դեմ՝ ուժ, սակայն արդար,

Թշնամու դեմ՝ ամուր պատնեշ,

Աստվածները մեզ պահապան,

Արիական հոգով ապրենք,

որ ազգովի ՎԵՐԱՀԱՌՆԵՆՔ…

Յուրիկ Մանասյան

Շարունակել կարդալ →

Ամպրոպը ճայթեց հայոց երկնքում,

Եթե քնած եք, արթնացեք քաջե’ր,

Վահագնի սուրը ձեզ է սպասում,

Ձեզ են սպասում բազմաթիվ ջահեր:

Ասում եք՝ ո՞ւր է սուրը Վահագնի,

Ո՞Ւր են ջահերը մեր ազատության,

Մի՞թե կարող ենք դարավոր քնից

Մաքրել պատերը հինավուրց մեր տան:

Այո’, կարո’ղ եք, – պայթեց երկինքը,

Քաջերը շատ են, հերոսները՝ քիչ,

Հայրենի հողում ամեն մանկիկը

Պիտի արձակի հերոսակա’ն ճիչ…

* * *

Լեռան գագաթին, ուր բարդիները

Մի աստվածային շվաք են ստեղծում

Տաճար էր կանգնած: Տարեց քրմերը

Ամեն առավոտ աղոթք էին երգում:

Տաճարը տոնն էր Հայ Աստվածների,

Նրանք այնտեղ էին հանգիստը առնում,

Կապտորակ, ծավի երկինքը բարի

Քաղցր աչքով էր տաճարին նայում:

Բայց եկան օրեր՝ ահեղ, ահարկու,

Տաճարն ավերվեց հրով ու սրով,

Քրմերը մեռան կատաղի կռվում,

Կորավ երկնքի հեզ ժպիտը մով:

Լեռան գագաթին, ուր տաճարն էր սեգ

Տնկվեց «զորավոր» փայտակուռ մի խաչ,

Լեռների վրա տարածվեց մի մեգ

ՈՒ մարդիկ հագան սևագույն վեղար:

Իսկ հետո ամբողջ տարիներ անցան,

Իսպառ ավիրվեց հնի շենքը մեր

ՈՒ փայտե խաչը մի մատուռ դարձավ

Եվ ապրեց դարեր, ահավոր դարեր:

Մարդիկ կարծեցին, թե՝ վերջ, մահացան

Հայ աստվածները գոյության կռվում,

Իր երկրից քշված ու մերժված հրեան

Մի նոր դրախտ է մեր երկրում կերտում:

Բայց երկնակարկառ մեր սեգ լեռներում

ՈՒ մշուշապատ կիրճերում մեր մութ

Գաղտնի ծվարած լույս-մեհյաններում

Դեռ բոցկլտում է սրբազան մի հուր:

* * *

Լեռան գագաթին, տաճարի տեղում

Այժմ ավերակ մատուռն է կանգնած:

Շուրջը խավար է անլույս գիշերում,

Շուրջը ամայի ամեն ինչ թոշնած:

Բայց ամեն տարի, տարին մի անգամ,

Երբ Հայոց երկրում գարունն է բացվում,

Մատուռի շուրջը տոն է մոգական.

Հայ Աստվածները երկիր են իջնում:

Խորանի վրա հրեա Աստծու

Նորից խարույկ է բոցկլտում պայծառ

Մատուռի քարե պատերը անձուկ

Անհետանում են բացերում անծայր:

Տաճար է դառնում մատուռն ավերակ,

Շուրջպար են բռնում Աստվածները հին,

Մի քանի վայրկյան դառնում են կրակ

Անգամ սրտերը լուռ շիրիմների:

Վայրկյաններ տևեց նրանց պարը: Վերջ:

ՈՒ անհետացան աստվածները հին,

Բայց հրի կարոտ մեր սրտերի մեջ

Միշտ բոցկլտում է կրակը անգին…

Արամ Մեհյան

Շարունակել կարդալ →

ԱՐԵՎ ԵՎ ԽԱՉ

Մի ամբողջ երկիր բռնկվեց հրով,

Բոցավառվեցին տաճարները վեհ,

Մի խումբ ռազմիկներ հրով ու սրով

Խաչ բարձրացրեցին սուրբ երկիրը մեր:

Բարձր սարերի սեգ գագաթներից

Գլորվեցին ցած արձանները սուրբ:

Ո՞վ էր դա տեսել, որ բարձունքներից

Աստվածներն իջնեն դեպ վիհերը մութ:

ՈՒ հետո հանկարծ մի սուտ մարգարե

Մի կերպ մագլցեց լեռան գագաթին

Եվ ձայնեց. «Հայե’ր, ձեր հոգին հրե

Դուք պիտի զոհեք իմ փայտե խաչին»:

ՈՒ մի հսկա գետ՝ սուրբ Արածանին,

Որ հուր էր առաջ, ջուր դարձավ հիմա,

Եվ սուտ մարգարեն՝ խաչը իր ձեռքին

Սկսեց շիջել երկրի հուրն անմար:

Մի ամբողջ երկիր վիհը նետեցին,

Մի ամբողջ աշխարհ կործանվեց սրով,

Խորը թաղեցին, ամուր ծածկեցին

Հենց Հայոց երկրի թանկարժեք քարով:

ՈՒ եթե առաջ վաղ առավոտյան

Բագինի ծուխն էր լեռների վրա,

Հայոց երկնքում՝ արև-կարկեհան,

Կապույտ եթերում ներբողներ անահ,

Հիմա սկսում է տարածվել տաղտուկ

Քրիստոնեական մի ժամերգության,

Կարմիր արևը էլ չունի երկունք,

Դարձել է համակ թախիծ, տխրության…

Թվում էր՝ մեռավ հեթանոս հոգին,

Թե հրեան հաղթեց աստվածներին մեր,

Բայց, ո’չ, նայեցեք կապույտ երկնքին

Եվ դուք կտեսնեք մի հսկա արև:

Լույս է պարգևում Հայոց աշխարհին

Հսկա արևը՝ բոց ու ոսկեթև.

Մի՞թե անխելք չեն, որ ցանկանում են

Լույս-Արեգակը խաչով կործանել…

Արամ Մեհյան

Շարունակել կարդալ →

ՆԺԴԵՀԻՆ

Շատ էր բզկտվել ժողովուրդը մեր,

Ապրել էր դարեր ոսոխների մեջ,

Մեզ մի ոգի էր հարկավոր անմեռ,

Մեզ հարկավոր էր մի կրակ անշեջ:

ՈՒ օրհասական այդ դժվար պահին

Հայ Աստծո որդին մեր երկիր իջավ՝

Իր հետ բերելով հեթանոս ոգին,

Անմար կրակներ ու մի պայծառ ջահ:

Անունը նրա Նժդեհ էր: Օ˜, ո’չ,

Ո’չ աստանդական մի պանդուխտ տկար,

Նա շատ էր հզոր, մի խոլ մարտագոչ՝

ՈՒղղված գայլերին՝ վայրի, ապիկար:

Կապույտ երկնքից նա իր հետ բերեց

Սրեր, վահաններ, մարտիկներ անմահ,

Թույլ ժողովրդին նա ուժ պարգևեց,

Որպես սրբազան, անըստգյուտ ընծա:

Այդ ուժից բացի, իր ժողովրդին

Նա հզոր կյանքի գաղափար տվեց,

Նրանից գիտենք, որ թշնամու դին

Միայն կարող է մեզ հզոր դարձնել:

Երկնքից եկավ ու երկինք գնաց,

Համբարձվեց, կանգնեց Վահագնի կողքին,

Նրա մեհյանում միշտ պիտի ծխա

Պարտվա’ծ, անարգվա’ծ մեր թշնամու դին:

Արամ Մեհյան

Շարունակել կարդալ →

Հայոց գրերի գիւտի 1600 ամեակին

«ՁՕՆ ԳՐԻՆ ՀԱՅՐԵՆԵԱՑ»

Զօրոյթ ոգու,

Խրախճանք հոգու,

Հարստութիւն անհատնում՝

Էութիւնն ես դու հայ մարդու,

Հայ տեսակի սահմանում:

Խորհուրդ խորին,

Գաղտնիք վերին,

Անմեկնելի առեղծուած,

Դու յայտնութիւն Սուրբ Մեսրոպի

Մեզ ի վերուստ ես տրուած:

Լեզու ոսկի,

Թռիչք մտքի,

Հայապրումի խինդ ու բոց,

Արարումի խոյանք խօսքի,

Հայակրթման թէժ դարբնոց:

Հայաբոյր բառք,

Հայեցի բարք,

Աստուածային դու շնորհ,

Հայապահպան հզօր պատուար,

Իմաստութիւն հին ու նոր:

Հինաւուրց փառք,

Վստահ գալիք,

Հայ հանճարի ապացոյց,

Հայահաւաք յուսոյ տանիք,

Յաւերժութեան ուղեցոյց:

Յա՛ր զօրացիր,

Մեզ զօրացրու՝

Անպարտ ենք մենք միայն քեզ հետ:

Հայ մանկանցը հայ մարդ դարձրու,

Որ ազգն հայկեան ապրի յաւէտ:

Մեր համոզմունք, մեր հաւատամք,

Ամենազօր յաղթական կամք:

Վալերի Միրզոյան

Շարունակել կարդալ →

Արարչական Հայ Արիներ

Խավարի միջից մի լույս երևաց ու փայլատակեց,

Խավարը պայթեց… ցնծագին ոգով դուրս ելան միջից

Հայ Արիները զենք ու զրահով, արիական ոգով պանծալի,

ՈՒ ռազմի դաշտը դարձրին դժողք թշնամու համար:

Իսկ ռազմի դաշտից քիչ հեռու կանգնած, վեհաշուք տեսքով

Նայում էր սարը մեր Արարչական. Հայ Արիներին,

Իր մեծ զորությամբ, Վահագնի բազկով, սարն ուժ էր տալիս

Եվ իր անթաքույց ժպիտը հառում նրանց դեմքերին:

Պայքարն ահեղ էր, մարտ էր շատ դաժան, մահացու կռիվ…

Հողն արիական դարձել էր անհաշտ կռվի մենաստան,

Միայն Հայր Արան էր հանգիստ նայում այդ մենամարտին

Եվ աստվածային իր ուժով օծում Հայ Արիներին:

Հայ Արիները այս կռվում տարան դժվար հաղթանակ,

Հողն արիական չպղծվեց թույնով՝ թշնամու անարգ.

Եվ Արարատում փառահեղորեն տոնվեց հաղթանակ,

…Հայր Արան օրհնեց ու մեզ պատգամեց հարատև ընթացք:

Հովհաննես Մինասյան

Շարունակել կարդալ →

Գարեգին Նժդեհի հիշատակին

Դո’ւ ցեղակրոն ուխտի առաջնորդ,

Դո’ւ Արիների փառապանծ հետնորդ,

Հայ ազգի’դ, ցեղի’դ դո’ւ նվիրեցիր

Գաղափարներդ՝ կյանքով սրբագիր:

Մեր արյա’ն, ոգո’ւ և մարմնի մեջ

Հոսում է մի’տքդ, խո’սքդ՝ Զորավար,

Քանի Հա’յ Գենն է Հայոց Աշխարհում,

Չի’ մեռնի ոգին մեր Արիական:

Եվ կհարատևի շառավիղն Հայկյան

Իր բոցավառ կանչով Արի,

Ու կդառնա նորեն Հայ Տուն

Արարատը՝ Լեռն Արարի…

Հովհաննես Մինասյան

Շարունակել կարդալ →

Գոտևորենք Արագածը

Բնական հողում չորացող ծառին

Թե որ ջուր տվիր և խնամեցիր,

Շուտ կդալարի, խոր արմատ կտա,

Պերճաշուք ծաղիկ, շռայլ բերք-բարիք.

Նույնն էլ՝ մարդու հետ:

Չի հանգչում Ոգին և ոչ մի Հայի.

Այստեղ, Սփյուռքում, թե բանտախցում,

Գերի է ընկնում «ես»-ին կամ պահին,

Նիրհում, խամրում է, հետո՝ անթեղվում:

Անհատի հոգին պետք է սնուցվի

Ու մղվի Գենին, իր արյան կանչին,

Որ արթուն մնա և բոցավառվի

Հինավուրց ՀԱՅ-ի Արիական Ոգին:

Որպես սնուցման օրինակ մի վառ՝

Գոտևորումն է Արագած լեռան,

Որպես մեծ խորհուրդ Տիեզերական,

Խորհուրդ հաղթության և անկախության:

Ելնե՛նք միասին, ելնե՛նք, Հայորդի՛ք,

Գրկե՛նք ջերմորեն ու երկինք հանենք

Դարերը ճեղքած իմաստածառին՝

Որպես վառ փարոս Հայության Գոյի:

Որ համախմբվե՛նք, որ միասնանա՛նք,

Որ գոտեպնդվենք ու ոգեկոչվենք,

Մեր ձեռքսեղմումով ներարկե՛նք միմյանց

Ոգեղեն ներուժը համայն հայության:

Ի տես աշխարհի, ի լուր բոլորի,

ի աչքալուսանք գերի Մասիսի,

Վասն Հայ ազգի և Հայրենիքի

Մենք բա’րձր ձայնենք:

Որ, այո՛, մենք կա՛նք, ու դեռ պիտի գանք,

Մենք պիտի՛ հաղթենք ու բարգավաճենք,

Ապրե՛նք, արարե՛նք հպարտ, անկոտրում,

Մեր Սուրբ Հայկական Բարձրավանդակում:

***

Մասիսները՝ եղբայր ավագ,

Հայ լեռները՝ սատար բանակ,

Քառագագաթ լեռն Արագած,

Արա, Հատիս ու Աժդահակ:

Գրիգոր Մնացականյան

Շարունակել կարդալ →

«ՄԻՆԻԱՏԻՒՐ»

Մայիսեան հրաշագեղ առաւօտներից մէկն էր, երբ տիեզերքի Արարիչը մօտեցաւ երկնքի դռներին՝ նորազարթ երկրի աղօթքը լսելու…

Գեղեցի՜կ էր այդ օրը, գեղեցիկ կոյսի կոկոն կրծքի նման, կոյսի առաջին սիրոյ նման…

Շարունակել կարդալ →

Ցեղակրոնություն.

Ցեղիս ճանաչումն է դա,- ճանաչումը մի գերիվերո ուժի, էության.

Երկրորդ՝ այդ ուժ-էությունից ծնած լինելուս գիտակցությունն է դա.

Ապա՝ այդ ուժ-էությանը ցմահ հավատարիմ մնալուս ուխտն է դա:

Փտած են մեր հին զենքերը, եղծանված է հին մագաղաթը:

Նո’ր ավետարանի խոսքը պիտի լսենք հիմա՝ Ավետարանը Արիության:

Վահագնի’ հետ պիտի խոսենք հիմա՝ Աստվածը հին, Արիական Հայության:

Մի նո’ր սուրբ գիրք պիտի դրվի մեր ժողովրդի ձեռքը՝ Արիների Ավետարանը…

Գարեգին Նժդեհ

Շարունակել կարդալ →

ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԵՎ ԱՌԱՋՆՈՐԴ

- «Յեսու կը յառաջանար՝ մտախոհ եւ գունատ, որովհետեւ Ամենակալին

ընտրեալն էր արդէն» – նաեւ՝ ժողովրդի առաջնորդը, աւելացնենք մենք:

* * *

Ամենաբարձր իրաւունքը, որ կարող է ունենալ մի քաղաքացի – դա իր ծնող ժողովուրդը առաջնորդելն է:

Քիչերին է տրւում այդ իրաւունքը, եւ շատ քիչերն են արդարացնում դա:

Ո՛վ, սակայն իրաւունք ունի մի ժողովրդի ճակատագիրը՝ վարել:

- Նա՛, ճակատագրի ընտրեա՛լը, որ «կը յառաջանայ մտախոհ» -ճակատը լեցուն, վսեմ խոհերով ու իր կոչումի ամենասրբազնութեան գիտակցութիւնից «գունատ», ապա օժտուած իր առաջնորդած ժողովրդի համար ամեն վայրկեան մեռնելու կամքով:

Շարունակել կարդալ →

Ճակատիս վրայ էլ չկան ամպեր.

լազու՜ր է ճակատս…

Հոգուս վրայ էլ չկայ գիշեր, լոյս է

իմ հոգին…

Երջանի՜կ եմ, ավելի քան Աստւած,

երջանիկ…

Մեռնու՜մ է գիշերը…

Աղօթքիս վերջին շշուկների {հետ}

բարձրանում եմ ես…

Երկնքի դռներից Արարիչն է ինձ

ժպտում.

Հաշտությու՜ն, հաշտությու՜ն…

Հաշտւեցինք մենք – ես եւ Ա {ստւած}…

Գարեգին Նժդեհ

Շարունակել կարդալ →

Բարև ձեզ, հայե’ր:

Ձեռքս մեկնում եմ՝

Դեպ ուր արևը ծագում

Մայր մտնում,

Բացվում է կյանքի ծաղիկն ամեն օր,

ՈՒր որ շնչում ենք:

Ձեռքս մեկնում եմ,

Ահա սեղմեցեք, –

- Անչա’փ, նվաստս, անչափ ուրախ է

Ձեզ ծանոթանալ.

Ո’չ «EDGAR», ո’չ «GEORGE»,

Անունս Ահմադ է:

Ի’նչ է:

ՈՒրախ չե՞ք,

Ինչո՞ւ եք թթվում:

Հայի անուն չէ՞:

Իսկ մի՞թե «EDGAR»,

Կամ «GEORGE» անունը

«Հայկ»-ից է սերում:

Թե հայն այն է,

Որ հանդիպելիս որևէ հայի

Պիտ «բարև»ասի,

Դեռ շատ-շատերդ «HELLO» եք ծամում,

«Շատ բարի» կամ «լավ» ասելու փոխան

«O’Key»-ներ թափում:

Հարց եմ տալիս ձեզ. –

Մի՞թե չեք ասում ձեր քարոզներում,

Որ հայը պիտի պահպանի ազգը,

Պիտի զարկ տա միշտ իր մշակույթին,

Մոռացման չտա իր պատմությունը,

Այս ժողովրդի հերոսությունը

Դարերի բքում:

Հար որոճում եք.

- Հային պիտի փրկել

ձուլում-զուլումից:

Բայց ինչո՞ւ ազգին հար-հավետ

ձուլում-զուլումից

փրկող-պահպանողին

Միշտ հարվածում եք:

Դեհ, էլ ինչ արած,

Թող այս օրերում,

Երբ շատ հայերը

Փորձում են մաքուր «hello»-ներ ծամել,

Մի ոչ հայն էլ

Ելնի ու ասի.

- Բարև ձեզ, հայե’ր…

Ահմադ Նուրիզադե՝ իրանցի բանաստեղծ,

ՕՏԱՐՆԵՐԸ ԵՎ ՄԵՆՔ ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ

Ձեզ ենք ներկայացնում իրանցի բանասեր, բանաստեղծ, հայագետ և հայասեր Ահմադ Նուրիզադեի «Բարև ձեզ, հայե’ր» պոեմից հատվածներ:

Ահմադ Նուրիզադեն ժամանակակից բանաստեղծ է, որ ամէնավեհ զգացմունքներից մղված գրում է հայերեն (երկու ժողովածու ունի): Գրում է հայապահպանման ու Մասիսների շղթայազերծման ի խնդիր: Սա բացառիկ երևույթ է մեր գրականության ու մշակույթի բովանդակ պատմության ընթացքում:

Ինքն իր մասին գրում է. «…Կյանքս և գրիչս նվիրել եմ մշակութային և գրական աշխատանքներին. ցայսօր հեղինակել և թարգմանել եմ ավելի քան տասը հատոր գիրք և հրատարակել եմ տասնյակ հոդվածներ, որոնք համարյա ամբողջովին նվիրված են եղել հայ գրականությանն ու հայ մշակույթին»:

Իրանցի այս մտավորականը գիտե մեր ցավ ու դարդը, գիտե մեր լեզվի վիճակը Սփյուռքում և Հայաստանում, գիտե, թե ինչքան անփույթ ենք մեր ինքնության փարոսի նկատմամբ:

Եվ այսպես, մի քանի հատված «Բարև ձեզ, հայեր» պոեմից, որի բնաբանը հետևյալ տողերն են. «Խոնարհվելով համայն հայության առջև՝ խոսքս ուղղում եմ այն հային, որն իր ազգային և մշակութային արժանիքների հանդեպ անփույթ է». Ահմադ Նուրիզադե:

Շարունակել կարդալ →

«Ցեղականչ»

Անհիշելի ժամանակներ…

Ընդունել էր «հայոց դարձ»-ը,

Իսկ վրեժի թույնից, մաղձից,

Եվ երբ Հայը «համբարձյալ»-ինԱղոթում էր, – պիղծ «բարձյալ»-ից

Փրկում հայցում՝ իսկույն փոխվում,

Շարունակել կարդալ →