Հայաստանի անկախացումից ի վեր մեր պետությունն ու ազգը օտարի նպատակային հետեւողականությամբ եւ մեր իսկ ծախու հայրենակիցների օժանդակությամբ հայտնվել են խորը համակարգային ճգնաժամում: Նախկին իշխանությունը՝ ՀՀՇ-ական, հիմք դրեց Հայոց պետության ապազգայնացմանն ու թալանչիական սեփականաշնորհմանը: Ազգային գաղափարախոսությունը հռչակվեց «քաղաքական կեղծ կատեգորիա», ինչը նաեւ բացահայտ հրահանգ էր՝ հայությանը հոգեպես ու գաղափարապես կլանելու՝ դիմազրկելու: Այն իր շարունակությունը գտավ հաջորդիվ բոլոր իշխանությունների գործունեությունում, քանզի իրապես երեք նախագահներ տեսած ՀՀ-ն երբեք չապրեց ազգային արժեհամակարգով, եւ ՀՀ նախագահների տարաձայնությունները երբեւիցե չեղան գաղափարախոսական, դրանք կամ անձնական պատկերացումների կամ աշխարհաքաղաքական կողմնորոշման բնույթ են ունեցել……

Դեռեւս լավ ենք հիշում, թե 2005թ. հունվար-մարտ ամիսներին ի՜նչ աղմուկ-աղաղակ բարձրացրեցին Հայաստանի եւ համաշխարհային «սեմիթասերները» (իրականում՝ հայ «հրեասերներն» ու միջազգային սիոնիստները)՝ իբր մեր երկրում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների ոտնահարման ակնհայտ փաստերի առիթով: Իհա՜րկե, հատկապես կարեւորվեց հրեաների իրավունքների ոտնահարման հանգամանքը: Ըստ ՀՀ գլխավոր դատախազություն ներկայացրած «փաստերի», ՀԱՄ առաջնորդ Արմեն Ավետիսյանն ու ԱԼՄ հ/ը տնօրեն Տիգրան Կարապետյանը հակասեմիթներ ճանաչվեցին, սակայն, քրեական գործ հարուցվեց միայն Արմեն Ավետիսյանի նկատմամբ եւ այն էլ հետին թվով՝ 2003-2005թթ. ընկած ժամանակահատվածում ՀԱՄ առաջնորդի գրած հոդվածների ու հեռուստաելույթների հիման վրա: Հետագայում, դատավարության ընթացքում, այդ մեղադրանքների սնանկությունն ապացուցվեց իհարկե, չնայած դրանից խնդիրը չփոխվեց: (Տես՝ «Լուսանցք» թիվ 26 (65), 4-10 հուլիսի, 2008թ., հարցազրույց «Ինձ դատեցին մի բանի համար, որ հիմա իրենք են անում» եւ «Սիոնա-մասոնական վտանգի մասին» (ՀԱՄ առաջնորդի պաշտպանական ելույթը դատարանում – 2005թ.), էջ՝ 4,6,8, ինչպես նաեւ՝ «Հայ-Արիներ»-ի բացառիկ թողարկումները՝ թիվ 54 (հունվար) եւ 55 (փետրվար-մարտ), 2005թ.):

Հնարավոր են անգամ անսպասելի ծավալումներ

Առկա իրավիճակը

Նոր հազարամյակում ՀՀ արտաքին քաղաքականությունում մեծ կարեւորություն են ստանում հայ-իրանական հարաբերությունները եւ դրանց զարգացման հեռանկարները: Խնդրի կարեւորությունն այն է, որ Իրանը նոր հազարամյակի շեմին կանգնած է քաղաքական մեծ փոփոխությունների ու զարգացումների առջեւ եւ, բնականաբար, դրանք էլ իրենց հետքն են թողնելու տարածաշրջանում (ուրեմն եւ՝ Հայաստանում): Ուստի, մեր երկրի ներկայիս ղեկավարությունը պարտավոր է մանրամասն մշակել Իրանի հետ հարաբերությունների նոր ռազմավարություն: Սա շատ արագ ու հիմնարար պիտի արվի, որովհետեւ Իրանը՝ այս հարեւան երկիրը, յուրաքանչյուր աշխարհաքաղաքական փոփոխության դեպքում էլ շարունակելու է մնալ Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցը:

Մեզ հայկական հզբոլլահական շարժում է պետք

- Դուք Ազգային արժեքների պաշտպանության հանձնախմբի անդամ եք ու նաեւ անհատական լուրջ գործունեություն եք ծավալել հայապահպանության խնդիրների շուրջ, հատկապես՝ լեզվաքաղաքականության ոլորտում: Տեղյակ ենք, որ այս բնագավառում փոխզիջումներ չեք ընդունում:

- Թվում է, թե որպես պատմաբան ես պետք է ավելի շատ կարեւորեի պատմության գործոնը մեր ազգային ինքնության այսօրվա եւ վաղվա կտրվածքներով: Սակայն, մեր ազգային ինքնության հիմքերի հիմքը հայոց լեզուն եմ համարում: Պետք է բավական մեծ կարեւորություն տալ Մեսրոպ Մաշտոցի դերին: Օտար լեզվով անհնար է ապահովել հայ ազգի շարունակականությունը, հետեւաբար, նաեւ հայրենիքի գոյատեւումը եւ այլ արժեքների պահպանությունը: Հայրենիքը, ազգը եւ ազգային մշակույթը (հասկանալի է՝ նաեւ լեզվամշակույթը) նմանեցնում եմ եռոտանու, որի կողմերից մեկը եթե չի լինում՝ փուլ է գալիս, այսինքն՝ եթե չկան հայրենիքը, ազգը, ազգային մշակույթը կամ դրանցից մեկնումեկը, հայրենասիրության կամ ազգապահպանության խնդիրներ էլ չկան… Եթե սփյուռքում օտարախոսություն է տարածվում, դա նույնիսկ կարող եմ համարել ինչ-որ տեղ բնական, ինչ-որ տեղ կարող եմ ըմբռնումով մոտենալ (ինչպես վերը նշեցիք՝ փոխզիջումով), որովհետեւ գտնվում են օտար երկրներում, օտար միջավայրում եւ այլն, մանավանդ, չկա իր սերունդը հետագայում հայրենիք վերադարձնելու գաղափարը: Իհարկե, ուծացումն սկսվում է առաջին հերթին լեզվական ոլորտից. սկսում են խոսել օտար լեզվով կամ գործածում են օտար բառեր: Ողբերգություն է, որ այդպես խոսողները ենթադրում են, թե հայերեն են խոսում, մինչդեռ խոսում են կիսահայերեն-կիսաարաբերեն, կիսահայերեն-կիսաֆրանսերեն, կիսահայերեն-կիսառուսերեն, կիսահայերեն-կիսաանգլերեն եւ այլն: Լեզվամտածողության օտարացումը նպաստում է ուծացմանը, հետագայում՝ ձուլմանը: Սակայն ամենադատապարտելին այն է, որ այդ նույն երեւույթները տեսնում ենք Հայրենիքում, հենց մայրաքաղաքում, այն էլ անկախության հռչակումից ավելի քան 17 տարի հետո: Սա ոչ միայն անթույլատրելի է, այլեւ՝ հիմնովին անընդունելի ու դատապարտելի: Նման երեւույթներ դիտարկվում են նաեւ պետական իշխանավորների մոտ, պետական պատասխանատու կառույցներում եւ ամենուրեք: Այսօր ազատորեն գործածվում է հատկապես ռուսերենը. «Լեզվի մասին» օրենքի ամենավառ ոտնահարման դրսեւորմամբ ցուցադրվում են ռուսերեն հեռուստահաղորդումներ, շարժանկարներ, գովազդներ եւ այլն: Շատ են նաեւ այլ օտար լեզվով ելույթները: Հատկապես անգլերենով կամ անգլերենախառը «հայերենով» խոսելը համարվում է զարգացածության, քաղաքակրթության չափանիշ, մինչդեռ դրանով ավելի նսեմանում է անձն ինքը. նման հայազգի մարդուն ընկալում եմ որպես պատվազուրկ ու ստրկամիտ, ով ցուցադրաբար արհամարհում է նաեւ բոլորիս ազգային արժանապատվությունն ու անկախ պետության գաղափարը…

- Պարոն Փաշաբեզյան, «Ուխտ Արարատի» կազմակերպության անդամները նախկին ազգային վրիժառուներ եւ արցախյան պատերազմի ազատամարտիկներ են: Ո՞րն էր նման կազմակերպություն ստեղծելու շարժառիթը: Միայն նախկին ԱՍԱԼԱ-ականնե՞ր են անդամագրված:

Վերջին տարիներին միջազգային քաղաքականության ամենաթեժ կետերից մեկը Մերձավոր Արեւելքն է, որը Զբիգնեւ Բժեզինսկին անվանել է «գլոբալ Բալկաններ»: Բուն «Մեծ Մերձավոր Արեւելք» ծրագիրը առաջ քաշվեց Ջեյմս Բեյքերի Հրապարակային քաղաքականության ինստիտուտի մասնակցությամբ: Այն նախատեսում է Մերձավոր եւ Միջին Արեւելքի հիմքի վրա աշխարհաքաղաքական նոր տարածաշրջանի ստեղծումը, որում ընդգրկվում են Կենտրոնական Ասիան, Հարավային Կովկասը, Մերձավոր Արեւելքի արաբական երկրները, Իսրայելը, Թուրքիան, Իրանը, Աֆղանստանը, Պակիստանը եւ Հյուսիսային Աֆրիկան: Ըստ այդ նախագծի, ԱՄՆ-ն Չինաստանից մինչեւ Բալկաններ ստեղծում է «ազատ մայրուղի», որտեղ չի կարող գոյություն ունենալ ԱՄՆ շահերին հակառակվող որեւէ երկիր ու վարչակարգ: Դա կլինի տարածաշրջան ԱՄՆ-ի համար, որը մեծ նշանակություն կունենա համաշխարհային տնտեսակարգի վրա ազդելու համար. այստեղ են շահագործվում նավթի ու գազի զգալի պաշարները, որից այսօր կախում ունի նաեւ ԱՄՆ-ի տնտեսությունը: Սակայն այսօր այդ, այսպես կոչված, մեծ կամ ազատ մայրուղու վրա կա մի խոչընդոտ՝ Իրանը, որն էլ իր հերթին է ձգտում դառնալ տարածաշրջանային նշանակության տերություն:

1979թ. Իրանում իսլամական հեղափոխության հաղթանակից հետո երկրի հասարակությունը եւ իշխանության եկած կրոնաքաղաքական վերնախավը հայտնվեց միջազգային քաղաքական եւ տնտեսական մեկուսացվածության մեջ: Քաղաքակրթությունների պայքարի հերթական փուլում Իրանում հաղթանակ տարած իսլամական քաղաքակրթությունը եկավ ո՛չ ասելու 1970-ական թթ. լայն թափ ստացած Իրանի արեւմտականացման գործընթացին եւ հեղափոխության առաջնորդ էմամ Խոմեյնու շուրթերով առաջ քաշեց Իրանի զարգացման, այսպես կոչված, երրորդ ուղին, այսինքն՝ ո՛չ դեպի արեւելք (սոցիալիզմ), ո՛չ՝ արեւմուտք (կապիտալիզմ), այլ՝ դեպի իսլամ: 1979թ. սկսած Իրանի նոր կրոնական վարչակարգը ձեռնամուխ եղավ երկրի իսլամականացմանը: Է. Խոմեյնու գաղափարաքաղաքական հիմնատարրերը՝ վելայաթե ֆաղիհը, որը ներառում էր այդ երրորդ ուղու հիմնադրույթները, դարձան Իրանի ներքին (կենցաղում, մշակույթում, տնտեսությունում, գիտության եւ կրթական, քաղաքական եւ պետական համակարգերում) եւ արտաքին (իսլամական հեղափոխության արտահանումն ամբողջ աշխարհում) քաղաքականության հիմնաքարերը: Սակայն, հեղափոխությանը հաջորդած առաջին տարիները, երբ ընթանում էր իրանա-իրաքյան պատերազմը, գործնականում ցույց տվեցին, որ երրորդ ուղին անհնար է ի կատար ածել միայն հոգեւոր ոլորտին ապավինելով, հատկապես՝ դրա արտաքին հիմնադրույթները: Բացի Իրանից, որեւէ այլ մահմեդական երկրում իսլամական հեղափոխություն տեղի չունեցավ, իսկ Իրանի ներսում առաջ քաշված խիստ իսլամական կարգի տնտեսության ծրագիրն ԱՄՆ-ի կողմից Իրանի նկատմամբ տնտեսական պատժամիջոցների առկայության պայմաններում խորացրին երկրի տնտեսական ճգնաժամը: Եվ ահա, 1980-ական թթ. վերջից – 90-ական թթ. սկզբից արդեն Իրանի քաղաքական ղեկավարությունը եւ՛ արտաքին, եւ՛ ներքին քաղաքականությունում որդեգրեց խիստ չափավոր ազատականացման ուղի, որն ավելի առարկայական դարձավ 1997թ.-ից, երբ երկրի նախագահ ընտրվեց բարեփոխական Մուհամմադ Խաթամին: Մինչ այդ Իրանը հրաժարվել էր իսլամական հեղափոխության արտահանման ռազմավարությունից եւ որդեգրել տարածաշրջանային համագործակցության ռազմավարություն՝ աշխուժացնելով իր անդրկովկասյան եւ կենտրոնասիական քաղաքականությունը: Երկրի ներքին կյանքում նույնպես կատարվեցին ազատականացման որոշակի քայլեր

ԱԺ խոսնակի հրաժարականից հետո ներքաղաքական ի՞նչ ծավալումներ են սպասվում: Այս՝ ներքաղաքական խառնակ իրավիճակում որտե՞ղ է Հայ Արիական միաբանությունը (ՀԱՄ) եւ ո՞րն է այս կառույցի դերակատարումը: Երեկ «Իրավունք դե ֆակտո» ակումբի հյուրը միաբանության առաջնորդ Արմեն Ավետիսյանն էր: Տարբեր զարգացումների շուրջ նրա տեսակետներն այնքան հստակ էին, որ մենք գերադասում ենք զերծ մնալ սեփական մեկնաբանություններից…

Սեպտեմբերի 15-ին կայացավ Հայ ազգային կոնգրեսի հրավիրած հանրահավաքը: Ինչպես ընդդիմադիր առաջնորդներն էին ասում՝ օրինական, թույլատրված առաջին հանրահավաքը: Այս անգամ էլ Մատենադարանի հարթակում հայտնվեցին ընդդիմության հին ու նոր ղեկավարներ՝ ՀՀ 1-ին նախագահ Լ. Տեր-Պետրոսյանը, ՀՀՇ նախագահ Ա. Զուրաբյանը, Մարքսիստական կուսակցության ղեկավար Դ. Հակոբյանը, «Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդ Ա. Զ. Սարգսյանը, երկար ժամանակ ընդհատակում մնացած «Հայրենիք եւ պատիվ» կուսակցության նախագահ Գ. Մարգարյանը, «Նոր ժամանակներ» կուսակցության ղեկավար Ա. Կարապետյանը, Հայ կամավորականների համախմբման առաջնորդ Ժ. Սէֆիլյանը եւ

Օգոստոսի 25-ին Ռուսաստանի Դաշնության Պետական Դուման եւ Պետդումայի Դաշնության Խորհուրդը, հաշվի առնելով ազգերի ինքնորոշման միջազգային իրավունքը, հարգելով Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի կառավարությունների եւ ժողովուրդների՝ իրենց երկրների անկախության ճանաչման դիմումները, քննարկեցին եւ Աբխազիան ու Հարավային Օսիան ճանաչեցին որպես անկախ պետություններ:
Սա ոչ միայն ճշմարիտ պատմական որոշում էր, որում հարգվեցին իրենց պատմական տարածքներում անկախություն հռչակած բնիկ ազգերի իրավունքները, այլեւ՝ արժանի հակահարված էր Կոսովոն՝ պատմական սերբական տարածքը բնիկներից խլելու եւ մահմեդական եկվորներին Արեւմուտքի կողմից նվիրաբերելու փաստին:
Սա նաեւ արժանի հակահարված էր անարդարորեն այլոց տարածքները զավթած, պետություններ ու արհեստական ազգեր ստեղծած կառավարություններին, որոնք տարածքային անձեռնմխելիության իրավունքը մշտապես հակադրում էին ազգերի ինքնորոշման իրավունքին, հատկապես բնական ազգերի՝ իրենց պատմական տարածքներում ինքնորոշվելու իրավունքին:
Չնայած այն հանգամանքին, որ Հայ Արիական Միաբանությունը Արցախ-ԼՂՀ-ն (ազատագրված տարածքներով) համարում է Հայաստանի Հանրապետությանն այլեւս միավորված տարածք եւ անբաժան մաս, այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի Դաշնության իշխանություններին դիմում ենք Արցախ-ԼՂՀ ինքնորոշման իրավունքը նույնպես հարգելու միջնորդությամբ:
Դիմում ենք նաեւ աշխարհի ազատատենչ ազգերին ու երկրներին՝ ճանաչելու եւ սատարելու ՌԴ իշխանությունների որոշումը, ինչպեսեւ՝ Արցախ-ԼՂՀ-ի արդեն իսկ ինքնորոշված իրավունքը:
Հայ Արիական Միաբանությունը ողջունում է Աբխազիայի եւ Հարավային Օսիայի ժողովուրդներին՝ անկախության հռչակման առիթով եւ իր աջակցությունն է հայտնում նորանկախ երկրների իշխանություններին: